Του Νίκου Ζαβίτσα,
Στις αρχές Ιουνίου του 1099, χιλιάδες Σταυροφόροι έφτασαν μπροστά στα τείχη της Ιερουσαλήμ, σηματοδοτώντας την κορύφωση της Α΄ Σταυροφορίας. Εξαντλημένοι από τα χρόνια της πορείας και των συγκρούσεων, αλλά φλεγόμενοι από θρησκευτικό ζήλο, προετοιμάστηκαν να κατακτήσουν την πόλη που θεωρούσαν ιερή και θεόσταλτη αποστολή. Η πολιορκία που ξεκίνησε εκείνο το διάστημα δεν ήταν μόνο μια στρατιωτική επιχείρηση. Ήταν μια σύγκρουση ιδεολογιών, πίστης και ιστορικών αντιπαραθέσεων που καθόρισαν τη γεωπολιτική της Ανατολικής Μεσογείου για αιώνες.
Το κάλεσμα και το ταξίδι των Σταυροφόρων
Το 1095, στη Σύνοδο του Κλερμόν, ο Πάπας Ουρβανός Β’ κάλεσε τους Χριστιανούς ηγεμόνες της Δύσης να εκστρατεύσουν για την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων από τους «απίστους». Ήταν ένα κάλεσμα που συνδύαζε την πίστη με την πολιτική: συγχώρεση αμαρτιών, κοινωνική άνοδο, εδαφικά οφέλη.
Η ανταπόκριση υπήρξε πρωτοφανής. Οργανώθηκαν στρατιωτικές ομάδες από τη Γαλλία, την Ιταλία και τη Γερμανία, με εξέχοντες ηγέτες όπως ο Γοδεφρείδος του Μπουγιόν, ο Ραϊμόνδος της Τουλούζης και ο Βοϊμόνδος του Τάραντα. Οι Σταυροφόροι διέσχισαν τη Μικρά Ασία, την Αντιόχεια και την Έδεσσα, αντιμετωπίζοντας λιμούς, διχόνοιες και μάχες, πριν φτάσουν στην Ιερουσαλήμ.
Η πόλη των τριών θρησκειών
Η Ιερουσαλήμ το 1099 ήταν υπό την εξουσία των Φατιμιδών της Αιγύπτου, οι οποίοι την είχαν ανακαταλάβει από τους Σελτζούκους ένα χρόνο νωρίτερα. Ήταν μία πόλη με σημαντικό στρατηγικό και θρησκευτικό βάρος, ιερή για Χριστιανούς, Μουσουλμάνους και Εβραίους. Η πολιορκία της δεν θα ήταν εύκολη υπόθεση.
Οι Σταυροφόροι διέθεταν περίπου 13.000 μαχητές, ενώ η πόλη ήταν καλά οχυρωμένη. Οι πρώτες ημέρες χαρακτηρίστηκαν από δυσκολίες ανεφοδιασμού, έλλειψη νερού και ασθένειες. Οι στρατιώτες και οι άμαχοι υπέφεραν κάτω από τον καυτό ήλιο της Ιουδαίας. Παρ’ όλα αυτά, η απόφασή τους ήταν αμετάκλητη.
Πολιορκία και στρατηγικές ενέργειες
Η κατασκευή πολιορκητικών μηχανών ήταν ζωτικής σημασίας. Οι Σταυροφόροι μετέφεραν ξυλεία από τη Μεσόγειο, μέσω της ακτής του Λιβάνου, και ανέπτυξαν πύργους, κριούς και καταπέλτες. Ο Γοδεφρείδος ανέλαβε το βορειοδυτικό μέτωπο και ο Ραϊμόνδος το νότιο, δημιουργώντας πίεση σε διαφορετικά σημεία των τειχών.
Στις 8 Ιουλίου, οργάνωσαν θρησκευτική λιτανεία γύρω από την πόλη, ζητώντας τη βοήθεια του Θεού. Το ηθικό των πολιορκημένων ήταν ισχυρό, όμως η πολιορκία διαρκούσε και η πίεση αυξανόταν και από τις δύο πλευρές.
Η Άλωση της Ιερουσαλήμ
Στις 13 Ιουλίου ξεκίνησε η τελική επίθεση. Οι Σταυροφόροι μετακίνησαν κρυφά τους πολιορκητικούς πύργους κατά τη διάρκεια της νύχτας, ώστε να χτυπήσουν αιφνιδιαστικά τα αδύναμα σημεία. Στις 15 Ιουλίου, ο Γοδεφρείδος κατάφερε να ρίξει ένα τμήμα των τειχών και οι Σταυροφόροι εισέβαλαν μαζικά.
Η κατάληψη μετατράπηκε σε σφαγή. Ιστορικές πηγές μιλούν για μαζικούς φόνους Μουσουλμάνων, Εβραίων και ενίοτε Χριστιανών Ανατολικού Δόγματος. Οι περιγραφές κάνουν λόγο για «αίμα ως τα γόνατα» μέσα στους ιερούς ναούς. Ήταν ένα από τα πιο τραγικά και συμβολικά γεγονότα της Σταυροφορικής εποχής.
Το Λατινικό Βασίλειο της Ιερουσαλήμ
Μετά την άλωση, ιδρύθηκε το Λατινικό Βασίλειο της Ιερουσαλήμ. Ο Γοδεφρείδος του Μπουγιόν έγινε «Προστάτης του Παναγίου Τάφου» αρνούμενος τον τίτλο του βασιλιά, ενώ το 1100 τον διαδέχθηκε ο αδελφός του, Βαλδουίνος Α’, ως βασιλιάς της Ιερουσαλήμ. Το νέο βασίλειο αποτέλεσε σύμβολο της δυτικής κυριαρχίας και σταυροφορικής επιβολής στην Ανατολή.
Η ύπαρξή του, ωστόσο, δεν ήταν ποτέ σταθερή. Περιβαλλόταν από εχθρικά μουσουλμανικά εμιράτα, και η επιβίωσή του βασίστηκε στην ενίσχυση από την Ευρώπη και στη στρατηγική διπλωματία.
Συνέπειες και κληρονομιά
Η πολιορκία της Ιερουσαλήμ το 1099 είχε βαθύτατες συνέπειες. Θρησκευτικά, όξυνε τις σχέσεις Χριστιανών και Μουσουλμάνων. Πολιτικά, αναδιαμόρφωσε το τοπίο της Μέσης Ανατολής. Ήταν η αρχή ενός αιώνα διαρκών Σταυροφοριών, συγκρούσεων αλλά και επαφών Ανατολής-Δύσης.
Για τη μουσουλμανική Ανατολή, η πτώση της Ιερουσαλήμ ήταν ταπεινωτική. Η εκστρατεία για την ανακατάληψή της αποτέλεσε κινητήριο δύναμη για ηγέτες όπως ο Νουρ αν-Ντιν και ο Σαλαντίν. Η πόλη τελικά ανακαταλήφθηκε το 1187, σηματοδοτώντας την αρχή του τέλους για το λατινικό βασίλειο.
Ένα συμβολικό ορόσημο
Η πολιορκία της Ιερουσαλήμ το 1099 εξακολουθεί να συμβολίζει τη δραματική σύγκρουση ανάμεσα στις θρησκείες και τις κουλτούρες. Είναι ένα επεισόδιο της Ιστορίας που δεν επιδέχεται απλοϊκές αναγνώσεις: για άλλους ήταν απελευθέρωση, για άλλους σφαγή· για τη Δύση μια νίκη της πίστης, για την Ανατολή μια πληγή που δεν επουλώθηκε εύκολα.
Η μνήμη του γεγονότος ζει όχι μόνο στα αρχεία και τις αφηγήσεις, αλλά και στην πολιτική και πολιτισμική ιστορία της Μεσογείου, υπενθυμίζοντάς μας πόσο εύθραυστες είναι οι ισορροπίες όταν η θρησκεία εργαλειοποιείται για στρατιωτικούς και πολιτικούς σκοπούς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ιερουσαλήμ, Ιούλιος 1099: Σαν σήμερα η κατάληψη της Ιερής Πόλης από τους Σταυροφόρους, athensvoice.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η 4η Σταυροφορία και η πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
- Σαν σήμερα: 7 Ιουνίου 1099- Ξεκινά η πολιορκία της Ιερουσαλήμ κατά την Α’ Σταυροφορία, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Σταυροφορίες: Η πρώτη πολιορκία και κατάκτηση της Ιερουσαλήμ, pronews.gr, διαθέσιμο εδώ
