Της Ιωάννας Σέλε,
Η Ευρώπη βρίσκεται για ακόμη μια φορά μπροστά σε μια διπλωματική πρόκληση, προσπαθώντας να ισορροπήσει ανάμεσα στις αρχές του διεθνούς δικαίου, στις γεωπολιτικές της επιδιώξεις και στην αυξανόμενη πίεση της κοινής γνώμης για παύση των εχθροπραξιών στη Γάζα. Το ερώτημα που τίθεται είναι: η στάση της ΕΕ αποτελεί ένδειξη διπλωματικού ακτιβισμού ή μια απόπειρα γεωπολιτικής πίεσης χωρίς ουσία;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ακολουθεί διττή στρατηγική: αφενός εκφράζει στήριξη στο δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα, αφετέρου υπογραμμίζει την ανάγκη προστασίας των αμάχων και σεβασμού του διεθνούς δικαίου. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καταδίκασε τις επιθέσεις της Χαμάς, αλλά ταυτόχρονα κάλεσε σε «ανθρωπιστικές παύσεις» και διερεύνηση επιθέσεων κατά αμάχων. Η συζήτηση γύρω από την αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους έχει ενταθεί, με κράτη όπως η Ιρλανδία, η Ισπανία και η Νορβηγία να δηλώνουν τη στήριξή τους, κάτι που ενισχύει τις πιέσεις προς την Ευρωπαϊκή Ένωση για πιο ενεργή πολιτική.
Η πρόεδρος της Επιτροπής, Ursula von der Leyen, έχει κατηγορηθεί για μεροληψία, λόγω της δημόσιας στήριξής της προς το Ισραήλ στις πρώτες ημέρες της κρίσης. Αυτή η στάση θεωρήθηκε από πολλούς ως υπέρβαση των αρμοδιοτήτων της, υπονομεύοντας την ενότητα και την ουδετερότητα της ΕΕ. Οι αντιδράσεις εντός της Ένωσης κατέδειξαν τα θεσμικά ρήγματα και την έλλειψη μιας ενιαίας στρατηγικής εξωτερικής πολιτικής.
Αξιοσημείωτη είναι και η πρόταση για επανεξέταση της Συμφωνίας Σύνδεσης με το Ισραήλ, με στόχο τον έλεγχο των παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Γάζα. Το θέμα τέθηκε επίσημα από την Ισπανία και την Ιρλανδία και αναμένεται να απασχολήσει το Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων. Ενδεχόμενη αναστολή της συμφωνίας θα είχε ισχυρό συμβολικό αλλά και οικονομικό αντίκτυπο.
Στις 25 Μαΐου 2025, η Ισπανία διοργάνωσε στη Μαδρίτη συνάντηση με συμμετοχή ευρωπαϊκών και αραβικών κρατών για την προώθηση λύσης δύο κρατών. Η συνάντηση αυτή δείχνει μια προσπάθεια της Ευρώπης να αναλάβει ενεργό διπλωματικό ρόλο, ωστόσο η απουσία ενιαίας πολιτικής περιορίζει την επιρροή της. Η Γαλλία έχει προτείνει την αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους, ενώ η Γερμανία διατηρεί επιφυλάξεις. Η Ελλάδα τηρεί μετριοπαθή στάση, καταδικάζοντας τις επιθέσεις της Χαμάς αλλά αποφεύγοντας ευθείες εκκλήσεις για κατάπαυση του πυρός, επιμένοντας σε «ανθρωπιστικές παύσεις».
Η αντίδραση της κοινής γνώμης είναι πιο έντονη. Μαζικές διαδηλώσεις σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, καλλιτεχνικά και πανεπιστημιακά μποϊκοτάζ, ακτιβιστικές δράσεις και εκκλήσεις για πολιτική δράση αναδεικνύουν τη δυσαρμονία μεταξύ κυβερνητικών πολιτικών και κοινωνικών αιτημάτων. Η πίεση από την κοινωνία των πολιτών αποδεικνύεται καθοριστική. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα πανεπιστημίων που υιοθέτησαν ψηφίσματα υπέρ του παλαιστινιακού λαού, ενώ πολιτιστικά ιδρύματα ακύρωσαν συνεργασίες με ισραηλινούς φορείς.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρώπη βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Η ικανότητά της να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο εξαρτάται από το αν μπορεί να προχωρήσει πέρα από λεκτικές καταδίκες και να υιοθετήσει πρακτικές πρωτοβουλίες, όπως κυρώσεις για παραβιάσεις του ανθρωπιστικού δικαίου ή διαμεσολαβήσεις για μόνιμη εκεχειρία. Η έλλειψη συντονισμένης πολιτικής θέσης μεταξύ των κρατών-μελών δημιουργεί εμπόδια στη χάραξη συνολικής στρατηγικής και αποδυναμώνει τη διεθνή αξιοπιστία της Ένωσης.
Παράλληλα, η στρατηγική σιωπή σε κρίσιμα ζητήματα –όπως οι επιθέσεις σε εγκαταστάσεις του ΟΗΕ ή ο αποκλεισμός ανθρωπιστικής βοήθειας– επιτείνει την αμφισβήτηση του ρόλου της ΕΕ ως αντικειμενικού διαμεσολαβητή. Όπως επισημαίνουν διεθνή μέσα, χωρίς σταθερή γραμμή και σαφείς κόκκινες γραμμές, η Ένωση κινδυνεύει να καταγραφεί ως θεατής σε μια από τις πιο βίαιες ανθρωπιστικές κρίσεις της σύγχρονης εποχής.
Η στάση της ΕΕ σε σχέση με τη Γάζα συγκρίνεται συχνά με τη γρήγορη και αποφασιστική αντίδρασή της στον πόλεμο της Ουκρανίας. Ενώ στην περίπτωση της Ρωσίας εφαρμόστηκαν μαζικές κυρώσεις και απομόνωση, η ΕΕ εμφανίζεται αναποφάσιστη απέναντι στο Ισραήλ, γεγονός που προκαλεί ερωτήματα περί διπλών μέτρων και σταθμών.
Εν τέλει, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Η διατήρηση της ενότητας είναι ζωτικής σημασίας, αλλά η αδράνεια υπονομεύει την αξιοπιστία της ως υπέρμαχου των διεθνών αξιών. Αν δεν αποκτήσει μια σαφή και δίκαιη στρατηγική, ικανή να επηρεάσει τις εξελίξεις στην περιοχή, κινδυνεύει να μετατραπεί από ρυθμιστής σε θεατής των γεωπολιτικών εξελίξεων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Spain hosts European, Arab nations to pressure Israel on Gaza, France24, διαθέσιμο εδώ
-
Καταδικάζει τις επιθέσεις της Χαμάς, εκφράζει ανησυχία για την ανθρωπιστική κρίση, Αυγή, διαθέσιμο εδώ
-
ΕΕ: Καλεί το Ισραήλ να ανοίξει πρόσθετα περάσματα στη Γάζα, Καθημερινή, διαθέσιμο εδώ
