Της Αναστασίας Δάβαρη,
Στη σκιά του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μια χώρα της Λατινικής Αμερικής, αν και γεωγραφικά απομακρυσμένη από τα κύρια μέτωπα των πολεμικών συγκρούσεων, βρέθηκε να διαδραματίζει έναν ρόλο με ιδιαίτερη πολιτική και στρατηγική σημασία. Το Μεξικό, αρχικά προσηλωμένο σε μια πολιτική ουδετερότητας απέναντι στη διεθνή σύρραξη, οδηγήθηκε τελικά υπό την πίεση εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων στην ενεργό συμμετοχή του στο πλευρό των Συμμάχων.
Η βύθιση δύο μεξικανικών εμπορικών πλοίων από γερμανικά υποβρύχια αποτέλεσε την αφορμή για την ιστορική στροφή την 1η Ιουνίου 1942, όπου το Μεξικό κήρυξε επισήμως τον πόλεμο στις Δυνάμεις του Άξονα. Η απόφαση αυτή, σηματοδότησε ένα κρίσιμο σημείο καμπής για την εσωτερική κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα του Μεξικού, αλλά και για τη γεωπολιτική κατάσταση σε παγκόσμιο επίπεδο.
Όταν ξέσπασε ο πόλεμος στην Ευρώπη το 1939, η εξωτερική πολιτική του Μεξικού, υπό την ηγεσία του προέδρου Λάθαρντο Κάρδενας και του διαδόχου του, Μανουέλ Άβιλα Καμάτσο, βασιζόταν σε μια μακροχρόνια παράδοση ουδετερότητας και εθνικής κυριαρχίας. Η στάση αυτή δεν ήταν προϊόν αδιαφορίας ή αδυναμίας, αντίθετα, ήταν βαθιά ριζωμένη στην ιστορική εμπειρία του Μεξικού απέναντι στις ξένες επεμβάσεις, τόσο από ευρωπαϊκές αποικιοκρατικές δυνάμεις όσο και από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η πολιτική ουδετερότητας εξέφραζε και τη γενικότερη λατινοαμερικανική καχυποψία απέναντι στον ευρωπαϊκό κόσμο και τις πολυεθνικές συγκρούσεις του ανά διαστήματα.
Ωστόσο, η ουδετερότητα του Μεξικού δεν υπήρξε παθητική. Από την αρχή του πολέμου, το Μεξικό καταδίκασε την εισβολή στην Πολωνία και αργότερα τις ναζιστικές επιθέσεις στην υπόλοιπη Ευρώπη. Το 1942 αποκατέστησε τις διπλωματικές σχέσεις με τη Σοβιετική Ένωση, ενώ παράλληλα διατηρούσε στενούς δεσμούς με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Μεγάλη Βρετανία. Η χώρα υιοθέτησε ενεργά τη ρητορική κατά του φασισμού και του ναζισμού, προτού ακόμη εμπλακεί στρατιωτικά.
Η κορύφωση των γεγονότων ήρθε τον Μάιο του 1942. Δύο μεξικανικά πετρελαιοφόρα το Potrero del Llano και το Faja de Oro βυθίστηκαν από γερμανικά υποβρύχια στον Κόλπο του Μεξικού, κατά παράβαση κάθε έννοιας διεθνούς ουδετερότητας. Οι επιθέσεις αυτές προκάλεσαν κύμα οργής με συλλαλητήρια να ξεσπούν σε ολόκληρη τη χώρα. Αντιμέτωπη με την πρόκληση, η μεξικανική κυβέρνηση δεν μπορούσε πλέον να παραμείνει αδρανής. Στις 22 Μαΐου 1942, το Κογκρέσο κήρυξε επίσημα τον πόλεμο κατά της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Ιαπωνίας. Ήταν η πρώτη χώρα της Λατινικής Αμερικής που προσχώρησε στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων, μετά τις επιθέσεις στον Ατλαντικό.
Η πιο απτή στρατιωτική συμβολή του Μεξικού στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν η δημιουργία της 201ης Μοίρας Μαχητικών Αεροσκαφών Escuadrón 201, γνωστής και ως Águilas Aztecas. Η μονάδα, που αποτελούνταν από περίπου 300 εθελοντές, εκπαιδεύτηκε σε αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις και εξοπλίστηκε με P-47 Thunderbolts. Το 1945, η Μοίρα αναπτύχθηκε στις Φιλιππίνες, όπου συμμετείχε σε 59 αποστολές υποστήριξης των αμερικανικών δυνάμεων στον Ειρηνικό. Παρά τη σχετικά μικρή της δύναμη, η παρουσία της είχε υψηλό συμβολισμό καθώς ήταν το μοναδικό μεξικανικό στρατιωτικό σώμα που πολέμησε εκτός ηπείρου κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Ωστόσο, η συμμετοχή του Μεξικό ήταν εξίσου σημαντική στον οικονομικό τομέα. Το πρόγραμμα Bracero (1942–1964) επέτρεψε σε εκατοντάδες χιλιάδες Μεξικανούς εργάτες να μεταναστεύσουν στις ΗΠΑ για να καλύψουν τις ανάγκες της αγροτικής και βιομηχανικής παραγωγής που είχαν επηρεαστεί από τη στράτευση του αμερικανικού πληθυσμού. Τα εμβάσματα που έστελναν στην πατρίδα ενίσχυσαν την αγροτική οικονομία του Μεξικού και ενδυνάμωσαν τις κοινωνικές δομές.
Παράλληλα, η μεξικανική κυβέρνηση προμήθευσε ζωτικής σημασίας πρώτες ύλες όπως πετρέλαιο, βαμβάκι, χαλκό και ψευδάργυρο στους Συμμάχους, ενισχύοντας τη στρατιωτική και βιομηχανική τους ισχύ. Επίσης, συνεργάστηκε στενά με τις Ηνωμένες Πολιτείες σε θέματα περιφερειακής ασφάλειας, ιδιαίτερα στον Κόλπο του Μεξικού και στην Καραϊβική, για την αντιμετώπιση της απειλής των γερμανικών υποβρυχίων.
Η εμπλοκή του Μεξικού στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε μακροπρόθεσμες συνέπειες για τη χώρα. Εδραίωσε τις σχέσεις του με τις Ηνωμένες Πολιτείες, οδηγώντας σε πιο στενή διπλωματική, οικονομική και στρατιωτική συνεργασία στη μεταπολεμική περίοδο. Στο εσωτερικό, ενίσχυσε την εθνική συνοχή, καθώς η συμμετοχή στον αγώνα κατά του φασισμού θεωρήθηκε πράξη υπεράσπισης της δημοκρατίας και της εθνικής αξιοπρέπειας.
Ο πόλεμος επιτάχυνε επίσης την εκβιομηχάνιση της χώρας, με την τεχνογνωσία και τις επενδύσεις από τις ΗΠΑ να αφήνουν ένα σημαντικό αποτύπωμα στην παραγωγική υποδομή του Μεξικού. Παράλληλα, η διεθνής εμπλοκή του άνοιξε τον δρόμο για έναν νέο εξωτερικό προσανατολισμό, αφού το Μεξικό συμμετείχε ενεργά στη θεμελίωση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και ανέλαβε ρόλο υποστηρικτή της ειρήνης και της διεθνούς συνεργασίας.
Η συμμετοχή του Μεξικό στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αν και περιορισμένη από στρατιωτικής πλευράς, υπήρξε ουσιαστική, πολύπλευρη και ιστορικά καθοριστική. Με την είσοδό του στον πόλεμο, το Μεξικό δεν υπερασπίστηκε μόνο τα δικά του συμφέροντα, αλλά συντάχθηκε με έναν παγκόσμιο αγώνα για την ελευθερία και τη δημοκρατία. Στο πρόσωπο των Αζτέκων Αετών, των braceros και των εργατών της μεξικανικής υπαίθρου, το έθνος αυτό απέδειξε πως ακόμη και κράτη φαινομενικά «μακριά» από τις συγκρούσεις μπορούν να διαμορφώσουν την πορεία της παγκόσμιας ιστορίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Mexican Involvement in World War II, thoughtco.com, διαθέσιμο εδώ
- Mexico and World War II, academic.oup.com, διαθέσιμο εδώ
- World War II 1941–45, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
- Curator’s Choice: Aztec Eagles Over the Pacific, nationalww2museum.org, διαθέσιμο εδώ
