Του Ελευθέριου Χονδρού,
Για εκατομμύρια Αφρικανούς, η Ευρώπη δεν είναι απλώς προορισμός διακοπών ή επαγγελματικής ανέλιξης. Είναι ένα όνειρο που τους έχει γαλουχήσει ο διεθνής λόγος περί συνεργασίας, εταιρικών σχέσεων και πολιτισμικής ανταλλαγής. Κι όμως, αυτό το όνειρο μοιάζει ολοένα και περισσότερο με παγίδα – κοστίζει ακριβά και τελικά καταλήγει σε μια άκαρδη απόρριψη, συχνά χωρίς καν εξήγηση.
Τα τελευταία στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σοκάρουν, αλλά δυστυχώς δεν εκπλήσσουν. Σχεδόν έξι στους δέκα αιτούντες βίζα από χώρες όπως οι Κομόρες, η Νιγηρία και η Γκάνα είδαν τις αιτήσεις τους να απορρίπτονται το 2024, με την Αφρική να αντιμετωπίζει συνολικά τα υψηλότερα ποσοστά απόρριψης παγκοσμίως. Σε έναν κόσμο που διατείνεται ότι είναι δικτυωμένος και «ανοιχτός», η Ευρώπη κλείνει ερμητικά την πόρτα της σε όσους την έχουν περισσότερο ανάγκη.
Η σκληρή ειρωνεία είναι ότι η απόρριψη δεν έρχεται δωρεάν. Κάθε αίτηση συνοδεύεται από το ποσό των 90 ευρώ – ένα ποσό που για πολλούς πολίτες χωρών με κατά κεφαλήν εισόδημα κάτω των 3.000 ευρώ ετησίως, αποτελεί μικρή περιουσία. Και τι παίρνουν σε αντάλλαγμα; Ένα ψυχρό «όχι», χωρίς αιτιολόγηση, χωρίς δικαίωμα προσφυγής, χωρίς διάλογο. Αυτό το σύστημα δεν είναι απλώς γραφειοκρατικό – είναι βαθιά προσβλητικό.
Αναρωτιέται κανείς: πού πήγε η ευρωπαϊκή αξία της αμοιβαιότητας; Τι απογίνονται τα φληναφήματα για «συνεργασία Ευρώπης-Αφρικής», όταν οι μεν ταξιδεύουν με ευκολία, ενώ οι δε εμποδίζονται λες και φέρουν ιό; Στην πραγματικότητα, το σημερινό σύστημα θεωρήσεων δεν είναι απλώς δυσλειτουργικό – είναι ταξικά, φυλετικά και γεωπολιτικά μεροληπτικό.
Οι αιτιάσεις περί «διασφάλισης της επιστροφής του ταξιδιώτη» και «επαρκών οικονομικών πόρων» μοιάζουν με προφάσεις εν αμαρτίαις. Δεκάδες μαρτυρίες επιβεβαιώνουν ότι ακόμα και πολίτες με νόμιμη εργασία, σπουδές ή εγγυήσεις, βλέπουν τις αιτήσεις τους να απορρίπτονται με την πιο ασαφή αιτιολογία. Η απόφαση συχνά δεν κρίνεται επί των εγγράφων, αλλά επί της καταγωγής. Σαν να λέει το σύστημα: «Δεν σε εμπιστευόμαστε, γιατί είσαι από τη Γουινέα».
Αυτή η αντιμετώπιση δεν είναι απλώς άδικη. Είναι και στρατηγικά αυτοκαταστροφική. Ενώ οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι επιδιώκουν επενδύσεις, συνεργασίες στην πράσινη ενέργεια και τεχνολογική ανταλλαγή με την Αφρική, το μήνυμα που στέλνουν στους ανθρώπους είναι ότι δεν είναι καλοδεχούμενοι. Το αποτέλεσμα; Η δυσαρέσκεια βαθαίνει, η αποξένωση μεγαλώνει και η επιρροή άλλων παγκόσμιων δυνάμεων, που δεν απαιτούν βίζες (βλέπε Κίνα ή Τουρκία), ενισχύεται.
Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως αυτή η κατάσταση εντείνει τον νεοαποικιακό χαρακτήρα των διεθνών σχέσεων. Οι Αφρικανοί πληρώνουν – κυριολεκτικά – για το δικαίωμα να απορριφθούν από μια Ευρώπη που μιλά για δικαιώματα, αλλά εφαρμόζει πολιτικές αποκλεισμού. Το 2024, πάνω από 60 εκατομμύρια ευρώ πετάχτηκαν στον αέρα μέσω απορριφθεισών αιτήσεων. Χρήματα που θα μπορούσαν να επενδυθούν στην εκπαίδευση, την υγεία ή την τοπική επιχειρηματικότητα – αλλά κατέληξαν στα γραφεία προξενείων, χωρίς αντίκρισμα.
Πού βρίσκεται λοιπόν η λύση; Η Ευρώπη δεν μπορεί να κλείνει τα σύνορα και ταυτόχρονα να μιλά για «παγκόσμια ισότητα». Χρειάζεται ένα πιο διάφανο, πιο αξιοκρατικό σύστημα θεώρησης. Ένα σύστημα που δεν θα τιμωρεί τον τόπο καταγωγής, αλλά θα εξετάζει με δικαιοσύνη τα στοιχεία κάθε αιτούντα. Και πάνω από όλα, ένα σύστημα που θα σέβεται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Γιατί όταν μια ήπειρος των 1,4 δισεκατομμυρίων ανθρώπων νιώθει συστηματικά αποκλεισμένη, οι συνέπειες δεν είναι μόνο προσωπικές. Είναι γεωπολιτικές. Είναι ηθικές. Και είναι επικίνδυνες για το ίδιο το μέλλον της παγκόσμιας συνεργασίας.
Η κινητικότητα δεν είναι προνόμιο – είναι θεμέλιο της ισότητας. Αν η Ευρώπη θέλει να παραμείνει παγκόσμιος ηγέτης, οφείλει να σταματήσει να υψώνει τοίχους και να αρχίσει να χτίζει γέφυρες. Διότι κάθε απόρριψη που βασίζεται στο «από πού» αντί για το «ποιος», δεν είναι απλώς άδικη – είναι μια χαμένη ευκαιρία για όλους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Visa denied: African travellers hit hard by soaring Schengen rejections, διαθέσιμο εδώ
