Της Αναστασίας Σιαμίδη,
Η Νοηματική Γλώσσα είναι ένα πλήρες, φυσικό γλωσσικό σύστημα που χρησιμοποιείται από εκατομμύρια κωφούς και βαρήκοους ανθρώπους σε όλο το κόσμο. Ως μια πλήρης και φυσική γλώσσα με τους δικούς της κανόνες, διαθέτει σύνταξη και γραμματική. Παρά την αυξανόμενη αναγνώρισή της σε πολλές χώρες, εξακολουθούν να υπάρχουν αρκετοί μύθοι γύρω από τη χρήση και τη φύση της, οι οποίοι συχνά εμποδίζουν την κατανόηση και την αποδοχή της. Από γλωσσολογικής σκοπιάς, οι μύθοι αυτοί συχνά αποκαλύπτουν παρανοήσεις τόσο για τη Νοηματική, όσο και για τη γλωσσική ποικιλία. Ας δούμε πέντε από τους πιο διαδεδομένους μύθους και τι ισχύει στη πραγματικότητα.
Μύθος 1: Η νοηματική γλώσσα είναι παγκόσμια
Ένας από τους πιο διαδεδομένους μύθους είναι ότι υπάρχει μία ενιαία, παγκόσμια Νοηματική. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πάνω από τριακόσιες διαφορετικές Νοηματικές Γλώσσες παγκοσμίως, καθώς η κάθε χώρα διαθέτει τη δική της εθνική και περιφερειακή Νοηματική Γλώσσα. Οι Νοηματικές είναι φυσικές γλώσσες που εξελίσσονται αυτόματα, με βάση τις ανάγκες και τις ιστορικές συνθήκες της κάθε κοινότητας. Διαφοροποιούνται σε λεξικολογικό και γραμματικό επίπεδο, καθώς συγκεκριμένοι νοηματισμοί αντανακλούν τις κοινωνικές αντιλήψεις και τα πολιτισμικά συμφραζόμενα κάθε κοινότητας.
Μύθος 2: Η Νοηματική είναι εικονιστική γλώσσα
Πολλοί πιστεύουν ότι η Νοηματική αποτελείται από ένα σύνολο απλών χειρονομιών που μιμούνται αντικείμενα και ενέργειες. Αυτό όμως απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Η Νοηματική διαθέτει ένα πλήρες γραμματικό σύστημα, περιλαμβάνοντας σύνταξη, μορφολογία και ακόμη και αφηρημένες έννοιες που εκφράζονται με εξαιρετική ακρίβεια. Η Γλωσσολογία έχει αποδείξει ότι οι Νοηματικές Γλώσσες είναι ισότιμες με τις ομιλούμενες γλώσσες. Αποτελούν δομημένα συστήματα επικοινωνίας που αξιοποιούν τα χαρακτηριστικά νοήματος, τη χειρομορφή, τις εκφράσεις και τη θέση δηλαδή το χωρικό προσανατολισμό.
Μύθος 3: Η Νοηματική είναι πιο «φτωχή» γλωσσικά από τις ομιλούμενες γλώσσες
Η αντίληψη αυτή στηρίζεται στην εσφαλμένη ιδέα ότι η οπτικοχωρική φύση της Νοηματικής περιορίζει την έκφραση. Ωστόσο, οι γλωσσολόγοι έχουν δείξει πως η Νοηματική εκφράζει τόσο τη πολυπλοκότητα όσο και οποιαδήποτε φωνητική γλώσσα. Οι μηχανισμοί της σύνθεσης, όπως η ενσωμάτωση πληροφοριών σε ένα μόνο σημείο στο χώρο (χωρική σύμπτυξη), επιτρέπουν τη μετάδοση σύνθετων σχέσεων, με μεγάλη ταχύτητα και ακρίβεια. Η Νοηματική Γλώσσα δεν υστερεί σε εκφραστικότητα από τις ομιλούμενες.
Μύθος 4: Η Νοηματική κατασκευάστηκε από ακούοντες
Πολλοί υποθέτουν πως η Νοηματική αποτελεί μια εφεύρεση εκπαιδευτικών ή ειδικών που τη «δίδαξαν» στους κωφούς και βαρήκοους. Ωστόσο, η Νοηματική Γλώσσα κατασκευάστηκε από γλωσσικές κοινότητες κωφών, οι οποίες ανέπτυξαν επαφή με τις κοινότητες ανθρώπων. Η ιδέα ότι η Νοηματική «διδάχθηκε» στους κωφούς από ακούοντες έχει τις ρίζες της σε μια ιστορική υποτίμηση της κώφωσης ως πολιτισμικής ταυτότητας και της Νοηματικής ως ισότιμου γλωσσικού συστήματος. Από γλωσσολογική σκοπιά, αποτελεί παράδειγμα γλωσσικού αποικισμού, της επιβολής εξωτερικών μοντέλων επικοινωνίας πάνω σε μια αυτόχθονα γλώσσα.
Μύθος 5: Η Νοηματική αφορά μόνο τους κωφούς
Η Νοηματική Γλώσσα παρόλο που αποτελεί τη βάση για την επικοινωνία των κωφών, δεν είναι αποκλειστική τους. Ακούοντες γονείς κωφών παιδιών, εκπαιδευτικοί, διερμηνείς καθώς και μέλη της ευρύτερης κοινότητας την χρησιμοποιούν. Η χρήση της Νοηματικής δεν αποτελεί περιορισμό αλλά δυνατότητα— μιας ακόμη έκφανσης της ανθρώπινης ποικιλομορφίας. Από γλωσσολογική προσέγγιση, αποδεικνύει πως η γλώσσα δεν είναι αποκλειστικά συνυφασμένη με τον ήχο, αλλά με τη δυνατότητα για αφηρημένη, συμβολική επικοινωνία.
Οι μύθοι γύρω από τη Νοηματική Γλώσσα επηρεάζουν βαθιά την κοινωνική στάση, την εκπαιδευτική πολιτική, αλλά και την πρακτική προσβασιμότητα των κωφών. Η κοινωνία θεωρεί ότι η Νοηματική είναι χειρονομίες και μιας μορφή απλοποιημένης γλώσσας, οδηγώντας στην υποτίμηση της και κατ’ επέκταση της κοινότητας. Ως απόρροια, η κοινωνία υποσυνείδητα θεωρεί τους κωφούς λιγότερο ικανούς.
Η πεποίθηση πως η Νοηματική «δεν αποτελεί πραγματική γλώσσα», έχει οδηγήσει ιστορικά σε εκπαιδευτικές πολιτικές που είτε απαγορεύουν είτε περιορίζουν τη χρήση της. Μεγάλος αριθμός κωφών παιδιών αναγκάζονται να εκπαιδευτούν μέσω της φωνητικής ομιλίας, στερούμενα της φυσικής τους γλώσσας. Η αντίληψη που επικρατεί για τη Νοηματική ως εργαλείο, καθυστερεί τη θεσμική της αναγνώριση. Η ιδέα ότι η Νοηματική αφορά μόνο τους κωφούς, καθιστά συχνά τους ακούοντες να αποφύγουν να μάθουν καθώς τη θεωρούν μη χρηστική.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μύθοι για την Ελληνική Νοηματική Γλώσσα, scribd.com, διαθέσιμο εδώ
- Νοηματική Γλώσσα Μύθοι-Πραγματικότητα, docplayer.gr, διαθέσιμο εδώ
