Της Αναστασίας Λιάκου,
Το γαστρεντερικό μας σύστημα «συγκατοικεί» με εκατομμύρια μικρόβια, τη μικροχλωρίδα μας, η οποία συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην αρμονική λειτουργία του οργανισμού μας. Από την πέψη των τροφών και τη λήψη θρεπτικών συστατικών έως την ανοσία και τη ρύθμιση του νευρικού μας συστήματος, η μικροχλωρίδα μας αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι μας. Στο πλαίσιο αυτό, τα τελευταία χρόνια γίνεται μεγάλη συζήτηση σχετικά με τα προβιοτικά και τα πρεβιοτικά, που συμβάλλουν στη διατήρηση ενός υγιούς μικροβιώματος. Μάλιστα πληθώρα συμπληρωμάτων διατροφής κυκλοφορεί διαθέσιμη στο ευρύ κοινό. Ποιες είναι οι ενδείξεις τους και τι πρέπει να προσέξουμε;
Ας αρχίσουμε από τα βασικά:
Τι είναι τα προβιοτικά;
Τα προβιοτικά είναι «ζωντανοί μικροοργανισμοί που, όταν λαμβάνονται σε επαρκείς ποσότητες, προσφέρουν όφελος για την υγεία του ξενιστή», σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO). Πρόκειται κυρίως για στελέχη γαλακτοβάκιλλων (Lactobacillus) και μπιφιδοβακτηρίων (Bifidobacterium), που βρίσκονται σε συμπληρώματα διατροφής ή σε τρόφιμα όπως το γιαούρτι και τα ζυμωμένα γαλακτοκομικά.
Τι είναι τα πρεβιοτικά;
Τα πρεβιοτικά είναι ουσίες που δεν πέπτονται από τον οργανισμό μας, αλλά τροφοδοτούν επιλεκτικά τα «καλά» βακτήρια του εντέρου, ενισχύοντας τη δράση τους. Ανήκουν στις διαλυτές φυτικές ίνες, όπως η ινουλίνη, τα ολιγοσακχαρίδια και τα γαλακτοολιγοσακχαρίδια. Υπάρχουν φυσικά σε τρόφιμα όπως το κρεμμύδι, το σκόρδο, τα πράσα, οι μπανάνες και η αγκινάρα.
Πού βοηθούν τα πρεβιοτικά;
Τα πρεβιοτικά, κυρίως μέσω της ενίσχυσης των καλών βακτηρίων, μπορούν να συμβάλλουν σε:
- Βελτίωση της εντερικής λειτουργίας
- Ανακούφιση από δυσκοιλιότητα
- Ενίσχυση του ανοσοποιητικού
- Πρόληψη φλεγμονών μέσω ρύθμισης της μικροχλωρίδας
Πότε έχουν ένδειξη τα προβιοτικά;
Παρόλο που τα προβιοτικά διαφημίζονται ευρέως ως ωφέλιμα για την υγεία, η επιστημονική τεκμηρίωση δείχνει ότι είναι αποτελεσματικά μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις – και μάλιστα με χρήση συγκεκριμένων στελεχών. Οι κυριότερες ενδείξεις είναι:
- Οξεία λοιμώδης διάρροια σε παιδιά: Ορισμένα στελέχη, όπως το Lactobacillus rhamnosus GG και το Saccharomyces boulardii, έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν τη διάρκεια της διάρροιας, ιδιαίτερα όταν αυτή είναι ιογενούς αιτιολογίας.
- Διάρροια από αντιβιοτικά: Η λήψη προβιοτικών ταυτόχρονα με αντιβιοτικά μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης διάρροιας, ιδιαίτερα σε παιδιά και ηλικιωμένους. Εδώ πάλι, τα πιο μελετημένα στελέχη είναι το S. boulardii και το L. rhamnosus GG.
- Πρόληψη νεκρωτικής εντεροκολίτιδας σε πρόωρα βρέφη: Η χορήγηση προβιοτικών σε Μονάδες Νεογνικής Φροντίδας μπορεί να μειώσει τη σοβαρότητα και τη συχνότητα της νόσου σε επιλεγμένα νεογνά.
- Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (IBS): Ορισμένα στελέχη (π.χ. Bifidobacterium infantis, Lactobacillus plantarum) έχει παρατηρηθεί ότι βελτιώνουν συμπτώματα όπως φούσκωμα, πόνο ή διαταραχές στις κενώσεις.
- Ελκώδης κολίτιδα (ως συμπληρωματική αγωγή): Σε ήπιες μορφές της νόσου, κάποια προβιοτικά (όπως το E. coli Nissle 1917) συμβάλλουν στη διατήρηση της ύφεσης.
- Γυναικολογική υγεία: Προβιοτικά στελέχη όπως L. rhamnosus GR-1 και L. reuteri RC-14 έχουν συνδεθεί με την αποκατάσταση του φυσιολογικού κολπικού μικροβιώματος και τον περιορισμό των υποτροπών σε λοιμώξεις.
Τι άλλο εξετάζεται;
Σε άλλες καταστάσεις, όπως η ατοπική δερματίτιδα, οι ουρολοιμώξεις, η κατάθλιψη ή η παχυσαρκία, τα προβιοτικά παραμένουν υπό μελέτη, με τα αποτελέσματα να είναι είτε μέτρια είτε αντικρουόμενα. Συνεπώς, σε αυτές τις περιπτώσεις δεν υπάρχει ακόμη σαφής ένδειξη για χορήγηση.
Τι να προσέξουμε όταν επιλέγουμε συμπληρώματα προβιοτικών;
Αν επιλέξουμε να λάβουμε προβιοτικά μέσω συμπληρωμάτων διατροφής, είναι σημαντικό να προσέξουμε τα εξής:
- Ειδικότητα στέλεχος: Τα οφέλη είναι συνδεδεμένα με συγκεκριμένα στελέχη μικροβίων. Αναζήτησε προϊόντα που αναγράφουν σαφώς το είδος και το στέλεχος (π.χ. Lactobacillus rhamnosus GG), καθώς και τις ενδείξεις χρήσης.
- Ελέγχουμε αν υπάρχει γαστροανθεκτική επικάλυψη (enteric coating), ώστε τα προβιοτικά να περνούν το στομάχι και να απελευθερώνονται στο έντερο.
- Αριθμός ζωντανών οργανισμών (CFU): Ένα αξιόπιστο προϊόν πρέπει να περιέχει τον κατάλληλο αριθμό αποικιών (συνήθως 1–10 δισ. CFU ανά δόση).
- Ημερομηνία λήξης και τρόπος συντήρησης: Ορισμένα προβιοτικά χρειάζονται ψύξη για να παραμείνουν ενεργά.
- Ασφάλεια και ποιότητα: Προτιμούμε προϊόντα από αξιόπιστους κατασκευαστές, με κλινικές μελέτες και χωρίς ασαφείς υποσχέσεις, όπως «θεραπεύει τα πάντα».
- Ιατρική καθοδήγηση: Η λήψη τους πρέπει να γίνεται υπό καθοδήγηση, ειδικά σε παιδιά, ηλικιωμένους, εγκύους ή ανοσοκατεσταλμένους.
Η υπεύθυνη χρήση συμπληρωμάτων ενισχύει το όφελος χωρίς περιττούς κινδύνους.
Τι τροφές διαταράσσουν το μικροβίωμα;
Τα επεξεργασμένα τρόφιμα, τα πολλά ζάχαρα, τα κορεσμένα λιπαρά και η υπερβολική χρήση αντιβιοτικών μπορούν να μειώσουν την ποικιλία και την ποιότητα της μικροχλωρίδας μας, επηρεάζοντας αρνητικά τη συνολική υγεία.
Πώς να φροντίζουμε το μικροβίωμά μας;
- Τρώμε ζυμωμένα τρόφιμα όπως γιαούρτι και κεφίρ
- Ακολουθούμε διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες
- Αποφεύγουμε υπερβολική χρήση αντιβιοτικών
- Περιορίζουμε τα επεξεργασμένα τρόφιμα και τα ζωικά λίπη
- Φροντίζουμε για καλή ενυδάτωση, ύπνο και σωματική δραστηριότητα
Συμπερασματικά
Τα προβιοτικά και τα πρεβιοτικά αποτελούν πολύτιμα εργαλεία για την υποστήριξη της υγείας του εντέρου. Η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής έχει γίνει εξαιρετικά δημοφιλής τα τελευταία χρόνια, όμως έχει συγκεκριμένες ενδείξεις. Σε περίπτωση λήψης τους πολύ σημαντική είναι η καθοδήγηση από έναν έμπειρο ειδικό, έτσι ώστε να μη βλάψουμε την ήδη υπάρχουσα μικροχλωρίδα μας. Εξάλλου, μην ξεχνάμε πως καμία κάψουλα δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη δύναμη μιας ισορροπημένης διατροφής και ενός υγιούς τρόπου ζωής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Unraveling the Puzzle: Health Benefits of Probiotics—A Comprehensive Review, MDPI, διαθέσιμο εδώ
- Probiotics, Cleveland Clinic, διαθέσιμο εδώ
