Του Λάμπρου Νούσια,
Μια νέα σελίδα στις σχέσεις του Ηνωμένου Βασιλείου με την Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται να ανοίγει η συμφωνία που επιτεύχθηκε στα μέσα Μαΐου του 2025, επιδιώκοντας να ξεπεράσει τις αβεβαιότητες, τις τριβές και τα γραφειοκρατικά εμπόδια που συσσωρεύτηκαν στα χρόνια που ακολούθησαν το Brexit. Η νέα συμφωνία, σύμφωνα με τη βρετανική κυβέρνηση, σηματοδοτεί μια «επανεκκίνηση» και εστιάζει στην πρακτική συνεργασία σε κρίσιμους τομείς όπως η αλιεία, το εμπόριο, η κινητικότητα των νέων, η άμυνα και η ενέργεια.
Η συμφωνία επιδιώκει να ξεκαθαρίσει και να ομαλοποιήσει ζητήματα που παρέμεναν μετέωρα από τη συμφωνία αποχώρησης της χώρας του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕυρωπαΪκή Ένωση τη χρονιά του 2020, ενώ ταυτόχρονα εισάγει νέα εργαλεία και θεσμικά σχήματα για τη μελλοντική συνεργασία. Σε δηλώσεις του, ο Βρετανός πρωθυπουργός χαρακτήρισε τη συμφωνία «ρεαλιστική και απαλλαγμένη από ιδεολογικές αγκυλώσεις», δίνοντας έμφαση στο γεγονός ότι βασίζεται σε κοινούς στόχους και αμοιβαίο σεβασμό.
Στον τομέα της αλιείας, ο οποίος είχε γίνει σημείο ιδιαίτερης τριβής την τελευταία πενταετία, συμφωνήθηκε ότι οι αλιευτικές άδειες για σκάφη της ΕΕ θα συνεχίσουν να ισχύουν έως και το 2038. Το Ηνωμένο Βασίλειο διατηρεί τον έλεγχο επί των ποσοστώσεων αλλά θα συνεργάζεται με την ΕΕ και τη Νορβηγία για τη βιώσιμη διαχείριση των ιχθυαποθεμάτων. Επίσης, δημιουργείται ένα επενδυτικό ταμείο 360 εκατομμυρίων λιρών για την ενίσχυση της βρετανικής αλιείας και του τεχνολογικού της εκσυγχρονισμού, το οποίο σύμφωνα με ειδικούς αναμένεται να ενισχύσει την περιφερειακή ανάπτυξη των παραθαλάσσιων κοινοτήτων.
Στον τομέα του εμπορίου, το Ηνωμένο Βασίλειο εξασφάλισε σημαντικές διευκολύνσεις στις εξαγωγές προς την ΕΕ, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τα τρόφιμα και τα αγροτικά προϊόντα. Από εδώ και στο εξής, θα ισχύουν μειωμένοι ή ακόμη και μηδενικοί συνοριακοί έλεγχοι για πολλές κατηγορίες φυτικών και ζωικών προϊόντων. Επιπλέον, επιτρέπεται πλέον και πάλι η εξαγωγή νωπού κρέατος, όπως μπιφτεκιών και λουκάνικων, προς τα κράτη-μέλη της ΕΕ, μετά από σχεδόν πέντε χρόνια περιορισμών. Αυτό θεωρείται από πολλούς ως το τέλος του λεγόμενου «sausage war», το οποίο είχε προκαλέσει εντάσεις ιδίως σε σχέση με τη Βόρεια Ιρλανδία.
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και ταυτόχρονα κοινωνικά ουσιαστικά σημεία της συμφωνίας αφορά την κινητικότητα των νέων. Ανακοινώθηκε η δημιουργία ενός νέου προγράμματος ανταλλαγής που θα επιτρέπει σε νέους έως 30 ετών να ζουν και να εργάζονται για περιορισμένο διάστημα στη χώρα του Ηνωμένου Βασιλείου και αντίστοιχα σε Βρετανούς πολίτες στην ΕΕ. Το νέο πλαίσιο παραπέμπει σε ανάλογες συμφωνίες που έχει η Βρετανία με χώρες όπως ο Καναδάς και η Αυστραλία, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη και συζήτηση για την επιστροφή της Βρετανίας στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Erasmus+. Η πρόβλεψη αυτή, σύμφωνα με φοιτητικά δίκτυα και πανεπιστημιακά ιδρύματα, αναμένεται να διευρύνει ξανά τις ευκαιρίες κινητικότητας που είχαν χαθεί μετά το Brexit.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της άμυνας. Η συμφωνία προβλέπει εξαμηνιαίες διαβουλεύσεις σε επίπεδο υπουργών και τεχνοκρατών για θέματα ασφάλειας, κοινές στρατηγικές απέναντι σε απειλές όπως οι κυβερνοεπιθέσεις, αλλά και τον συντονισμό πολιτικών κυρώσεων απέναντι σε τρίτα κράτη. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα ενταχθεί στο έργο της PESCO για τη στρατιωτική κινητικότητα, γεγονός που διευκολύνει τη μεταφορά στρατιωτικών δυνάμεων εντός ευρωπαϊκού εδάφους σε περιόδους κρίσης ή έκτακτης ανάγκης.
Στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής πολιτικής, Βρυξέλλες και Λονδίνο συμφώνησαν να συνδέσουν τα συστήματα εμπορίας εκπομπών άνθρακα τους. Η εναρμόνιση αυτή θα αποτρέψει την επιβολή «φόρων άνθρακα» σε προϊόντα που εξάγονται εκατέρωθεν και θεωρείται στρατηγικής σημασίας για τον τομέα του χάλυβα και του τσιμέντου. Σύμφωνα με την Downing Street, η εξέλιξη αυτή θα εξοικονομήσει 800 εκατομμύρια λίρες και θα προσφέρει ανάσα στη βιομηχανία.
Τέλος, η συμφωνία εισάγει τη δυνατότητα για Βρετανούς πολίτες να χρησιμοποιούν εκ νέου τις ηλεκτρονικές πύλες διαβατηριακού ελέγχου στα περισσότερα ευρωπαϊκά αεροδρόμια, κάτι που είχε καταργηθεί μετά την έξοδο από την ΕΕ. Η αλλαγή αυτή αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή το φθινόπωρο του 2025, με την έναρξη του νέου ψηφιακού συστήματος ελέγχου συνόρων της ΕΕ, και εκτιμάται ότι θα μειώσει τη συμφόρηση στα συνοριακά σημεία εισόδου.
Η νέα αυτή συμφωνία δεν συνιστά πλήρη επιστροφή στην προ-Brexit πραγματικότητα, αλλά ανοίγει έναν δρόμο συνεργασίας βασισμένο στον ρεαλισμό και την ανάγκη προσαρμογής στις γεωπολιτικές και οικονομικές συνθήκες της εποχής. Ενώ αναμένονται ακόμη νομοθετικές και τεχνικές λεπτομέρειες, είναι σαφές ότι αποτελεί ένα βήμα προς τη σταθερότητα και την επαναπροσέγγιση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The new UK-EU deal at a glance, bbc.com, διαθέσιμο εδώ
- UK strikes EU trade and defence reset, Reuters.com, διαθέσιμο εδώ
- EU reset deal puts Britain back on the world stage, says Keir Starmer, The Guardian.com, διαθέσιμο εδώ
