Της Ευδοκίας Μαρκούλα,
Η πρόσφατη συνάντηση του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, με τον Πρόεδρο της Νότιας Αφρικής, Σίριλ Ραμαφόσα, εξελίχθηκε σε ακόμη μία θεαματική «ενέδρα» στο Οβάλ Γραφείο — μια ενέργεια που συνδυάζει την πολιτική εργαλειοποίηση της προεδρικής εξουσίας με την τηλεοπτική σκηνοθεσία για εσωτερική κατανάλωση.
Σε μια σκηνή που θυμίζει περισσότερο ριάλιτι σόου παρά διπλωματική συνάντηση υψηλού επιπέδου, ο Τραμπ χαμήλωσε τα φώτα του Οβάλ Γραφείου και παρουσίασε στον Ραμαφόσα βίντεο και άρθρα με ανυπόστατους ισχυρισμούς περί «γενοκτονίας λευκών» στη Νότια Αφρική — μια θεωρία συνωμοσίας που έχει γίνει σύνθημα ακροδεξιών κύκλων διεθνώς.
Η συνάντηση είχε παρουσιαστεί ως ευκαιρία για αποκατάσταση των τεταμένων σχέσεων ΗΠΑ–Νότιας Αφρικής, μετά από δασμούς, διπλωματικές εντάσεις και το αμφιλεγόμενο πρόγραμμα επανεγκατάστασης λευκών Αφρικάνερς από τον Τραμπ, εις βάρος των υπόλοιπων προσφύγων παγκοσμίως. Αντ’ αυτού, μετατράπηκε σε δημόσια σκηνή πίεσης, γεμάτη ρητορική, παραπληροφόρηση και πολιτικό τυχοδιωκτισμό.
Το πλαίσιο της έντασης
Η Νότια Αφρική, μετά το τέλος του απαρτχάιντ το 1994, έχει θεσπίσει πολιτικές επανόρθωσης — όπως η μεταρρύθμιση γης — με στόχο τη διόρθωση ιστορικών ανισοτήτων. Ο νέος νόμος που επιτρέπει την απαλλοτρίωση γης χωρίς αποζημίωση έχει προκαλέσει αντιδράσεις, αλλά δεν έχει εφαρμοστεί ακόμη, ενώ οι δικαστικές διαδικασίες προβλέπουν πλήρη προστασία των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας.
Ο Τραμπ, ωστόσο, επέλεξε να αναδείξει μια ακροδεξιά εκδοχή των γεγονότων, που απηχεί φωνές από αμερικανικά δίκτυα παραπληροφόρησης και οργανώσεις υπέρ της «λευκής υπεροχής», καταγγέλλοντας — χωρίς στοιχεία — γενοκτονία, κατασχέσεις και φυλετικές διώξεις.
Ο Ραμαφόσα παρέμεινε αξιοσημείωτα ψύχραιμος, απαντώντας με χαμόγελο και χιούμορ («Λυπάμαι που δεν έχω αεροπλάνο να σου δώσω», αναφερόμενος στο τζετ που του προσφέρθηκε από το Κατάρ). Όμως, η πολιτική θεατρικότητα του Τραμπ δεν ήταν απλώς μια προσβολή προς έναν φιλοξενούμενο ξένο ηγέτη. Ήταν και ένα μήνυμα προς τους υπόλοιπους: όποιος διαφωνεί, μπαίνει στο στόχαστρο.
Η τακτική της ταπείνωσης
Δεν είναι η πρώτη φορά. Μόλις πριν λίγους μήνες, η συνάντηση με τον Ουκρανό Πρόεδρο Ζελένσκι μετατράπηκε σε λεκτικό επεισόδιο, με τον Τραμπ και τον Αντιπρόεδρο JD Vance να κατηγορούν τον Ζελένσκι για ασέβεια και για “τζόγο” με τον κίνδυνο ενός Παγκοσμίου Πολέμου. Το αποτέλεσμα ήταν ένα πλήγμα στη συνοχή της Δύσης απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα.
Η στρατηγική του Τραμπ φαίνεται να βασίζεται στον διασυρμό, όχι στη διαπραγμάτευση. Χρησιμοποιεί το κύρος του Οβάλ Γραφείου σαν σκηνή για πολιτικό θέατρο, όχι για οικοδόμηση σχέσεων. Οι συνομιλητές του αντιμετωπίζονται σαν αντίπαλοι σε τηλεοπτική μονομαχία, και όχι ως σύμμαχοι ή εταίροι.
Κριτική αποτίμηση
Η στάση του Τραμπ συνιστά ευθεία υπονόμευση της παραδοσιακής αμερικανικής διπλωματίας. Αντί για συμμαχίες βασισμένες στην αμοιβαία κατανόηση, επιλέγει τη μονομερή επιβολή και την απαξίωση. Αντί για υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενισχύει ρατσιστικές αφηγήσεις. Αντί για ανάκτηση διεθνούς αξιοπιστίας, καλλιεργεί φόβο και αβεβαιότητα.
Οι συνέπειες αυτής της προσέγγισης δεν είναι απλώς επικοινωνιακές. Ξένοι ηγέτες ενδέχεται να αρνηθούν στο μέλλον προσκλήσεις στον Λευκό Οίκο, φοβούμενοι δημόσιο εξευτελισμό. Σημαντικοί εταίροι, όπως η Νότια Αφρική, μπορεί να στραφούν πιο σταθερά προς ανταγωνιστές των ΗΠΑ — όπως η Κίνα — που προσφέρουν σχέσεις χωρίς πολιτικό κόστος.
Εντέλει, αυτό που χάνεται είναι η διεθνής εικόνα των ΗΠΑ ως ηγεμονικής δύναμης με αρχές και σεβασμό. Ο θεσμικός εξευτελισμός των διπλωματικών διαδικασιών μπορεί να εξυπηρετεί την εγχώρια εκλογική βάση του Τραμπ, αλλά τραυματίζει την αξιοπιστία της χώρας του σε παγκόσμιο επίπεδο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Trump ambushes South African president with video and false claims of anti-white racism, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
-
Donald Trump ambushes South African president at White House meeting by playing video alleging ‘genocide’, Sky News, διαθέσιμο εδώ
-
Second Oval Office ambush by Trump could make foreign leaders think twice, Reuters, διαθέσιμο εδώ
