Της Αντωνίας Αποστόλου,
Ανά τους αιώνες υπάρχουν πολλές χώρες, οι οποίες βρίσκονταν υπό τον ζυγό αυτοκρατοριών κι έτρεφαν κρυφά το όνειρο για μία απελευθερωμένη χώρα με κατοχυρωμένο το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης. Από τις αποικίες της βρετανικής αυτοκρατορίας και της Γαλλίας μέχρι τη μικρή Ελλάδα που υπέφερε κάτω από τον οθωμανικό ζυγό, η ελπίδα και η επιθυμία για μερικές ανάσες ελεύθερου αέρα υπήρχαν κατά μήκος της Ευρώπης και όχι μόνο.
Είναι ευρέως γνωστό ότι η βρετανική αυτοκρατορία κατείχε τεράστιες εκτάσεις εδαφών, όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Δεν είναι και άδικο ότι η Βρετανική αυτοκρατορία χαρακτηριζόταν ως η «αυτοκράτειρα των θαλασσών» ή ακόμα και ότι ο ήλιος ανατείλει και δύει σε βρετανικά εδάφη. Μία από τις πολλές αποικίες που κατείχε η Βρετανία ήταν και η Ιρλανδία. Πλέον, είναι γνωστή και την έντονη αλιεία της και τις τεράστιες βιομηχανίες ουίσκι που διαθέτει, όμως δεν ήταν πάντα έτσι.
Πιο συγκεκριμένα, η Ιρλανδία βρισκόταν υπό βρετανική κυριαρχία ήδη από τον Μεσαίωνα, με τις συγκρούσεις μεταξύ των δύο βασιλείων να ταλανίζουν το εσωτερικό της. Αυτή η συνεχιζόμενη σύγκρουση έλαβε καινούργιες και μεγαλύτερες διαστάσεις κοινοτικού, θρησκευτικού και οικονομικού χαρακτήρα, όταν οι διαδοχικές βρετανικές κυβερνήσεις προσπαθούσαν να εφαρμόσουν ένα καθεστώς αποικισμού (ή φυτείας) προκειμένου να ασκούν μεγαλύτερο έλεγχο στην Ιρλανδία.
Στα πλαίσια αυτής της πολιτικής, δόθηκαν σε κύματα Προτεσταντών εποίκων της Βρετανίας, της Ουαλίας και της Σκωτίας μεγάλες εκτάσεις γης, οι οποίες είχαν κατασχεθεί από τον κυρίως καθολικό ιθαγενή πληθυσμό. Μάλιστα, η μεγαλύτερη από αυτή σημειώθηκε τον στις αρχές του 17ου αιώνα, στη βόρεια επαρχία του Όλστερ, μετά από μία αποτυχημένη εξέγερση των τοπικών ευγενών, έχοντας ως αποτέλεσμα να εξοριστούν οριστικά.
Παρά την αντίσταση των Ιρλανδών στην εφαρμογή αυτής της άδικης πολιτικής, η καθολική ιδιοκτησία γης περιοριζόταν ολοένα και περισσότερο. Η άνοδος του Προτεσταντισμού στην Ιρλανδία αυξήθηκε ακόμα πιο πολύ το 1691, όταν οι δυνάμεις του βασιλιά Γουλιέλμου Γ’ κατατρόπωσαν τις δυνάμεις του έκπτωτου βασιλιά Ιακώβου Β’ στην μάχη του Μπόιν. Καθ’ όλη τη διάρκεια του επόμενου αιώνα, η Ιρλανδία διατηρούσε το δικό της βασίλειο έχοντας δικό της Κοινοβούλιο στο Δουβλίνο. Παρόλα αυτά, το εν λόγω Κοινοβούλιο βρισκόταν υπό τον έλεγχο της Βρετανίας. Η εκτελεστική εξουσία ασκούνταν από τον Λόρδο, Υπολοχαγό που διοριζόταν από την εκάστοτε βρετανική κυβέρνηση και η ελευθερία του νομοθετικού σώματος περιορίστηκε δραματικά.
Προκειμένου να διατηρηθεί η Προτεσταντική εξουσία στην κορυφή, αφαιρέθηκαν από τους Ιρλανδούς πολλά δικαιώματα. Δεν μπορούσαν να ψηφίσουν αλλά ούτε και να κατέχουν πολιτικά αξιώματα. Επίσης, δεν είχαν το δικαίωμα να καταταγούν στον στρατό ή να αγοράσουν και να κληρονομήσουν γη. Άξιο αναφοράς είναι ότι σε όλα τα μήκη και πλάτη της Ιρλανδίας υπήρχε μία έντονη δυσαρέσκεια των προτεσταντών αγροτών λόγω της εκμετάλλευσης που βίωναν από τους καθολικούς γαιοκτήμονες. Πολλά πολιτικά δικαιώματα αφαιρέθηκαν κι από άλλες διαφωνούσες ομάδες, όπως εκείνη των Πρεσβυτεριανών, με αποτέλεσμα να νιώθουν εξίσου αποξενωμένοι και περιθωριοποιημένοι με τον γενικό καθολικό πληθυσμό.
Όλες οι προαναφερθείσες αδικίες οδήγησαν στη δημιουργία μια ευρύτερης επιθυμίας για πολιτική αλλαγή. Με τις μνήμες από τον Αμερικανικό Πόλεμο Ανεξαρτησίας αλλά και της Γαλλικής Επανάστασης (1789), υπήρχε η αντίληψη ότι τα παλιά καθεστώτα θα μπορούσαν να ανατραπούν και να υπερισχύσουν οι νέες ιδέες περί ισότητας κι ελευθερίας, δημοκρατίας αλλά κι εθνικής υπόστασης.
Έτσι, τον Οκτώβρη του 1791, ο Theobalt Wolfe Tone και μία ομάδα ομοϊδεατών συνεργατών του, ίδρυσαν την Εταιρεία Ενωμένων Ιρλανδών. Με παραρτήματα στο Μπέλφαστ και το Δουβλίνο άρχισαν τις ζυμώσεις για μία ειρηνική μεταρρύθμιση προς μία πιο ανεξάρτητη κι ελεύθερη Ιρλανδία. Παρόλο που η πλειοψηφία της ηγεσία ήταν Προτεστάντες, υπήρχε μία προσπάθεια να ξεπεραστούν οι θρησκευτικές διαμάχες του παρελθόντος και να ενωθούν όλοι οι Ιρλανδοί για το επιθυμητό κοινό καλό.
Καθώς ο 18ος αιώνας έβαινε προς το τέλος του, οι εκκλήσεις της εταιρείας για μεταρρύθμιση είχε σημειώσει κάποια επιτυχία. Ωστόσο, παρά τις όποιες επιτυχίες, η εξουσία εξακολουθούσε να βρίσκεται στα χέρια των Βρετανών και της Προτεσταντικής ελίτ. Η όξυνση του κλίματος ανάμεσα στους Καθολικούς και τους Διαφωνούντες άρχισε να γίνεται αισθητή.
Από τις αρχές της ίδρυσης της Εταιρείας, το Κάστρο του Δουβλίνου, που ήταν η έδρα της κυβέρνησης, αντιμετώπιζε την ίδρυση αυτή με ιδιαίτερη καχυποψία. Με το ξέσπασμα του πολέμου μεταξύ Γαλλίας και Βρετανίας(και συνεπώς και Ιρλανδίας) τον Φεβρουάριο του 1793, η καχυποψία αυτή οξύνθηκε, με απροκάλυπτη εχθρότητα πια. Ο θαυμασμός που έτρεφαν οι Ιρλανδοί για τους Γάλλους, μεταφραζόταν από τους Βρετανούς ως προδοσία. Η ανακάλυψη διαπραγματεύσεων ανάμεσα στους Ενωμένους Ιρλανδούς, κυρίως με τον Tone, και τη γαλλική κυβέρνηση, επιβεβαίωσε τις βρετανικές υποψίες και η Εταιρεία οδηγήθηκε σε καταστολή τον Μάιο του 1794.
Γι’ αυτόν τον λόγο, η Εταιρεία αναγκάστηκε να στραφεί στην παρανομία για το επόμενο χρονικό διάστημα. Μυστική, οργανωμένη και δεσμευμένη με όρκο, η Εταιρεία ήταν αφιερωμένη να επιφέρει την ειρήνη και τη δίκαιη διακυβέρνηση σε μία Ιρλανδία με ανεξάρτητο καθεστώς. Αυτό συνέβη λίγο καιρό μετά την επέμβαση της Γαλλίας. Το σχέδιο πέτυχε μετά την επέμβαση ενός γαλλικού στόλου εισβολής, το οποίο μετέφερε περίπου 14.000 στρατιώτες, στα ανοικτά των νοτίων ακτών της Ιρλανδίας τον Δεκέμβρη του 1796. Όμως οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες δεν επέτρεψε στον στόλο να αποβιβάσει τους στρατιώτες, κι επέστρεψε ο στόλος στη Γαλλία.
Από αυτήν τη χρονική στιγμή κι έπειτα, το Κάστρο του Δουβλίνου έντεινε περεταίρω τον πόλεμο εναντίον των Ενωμένων Ιρλανδών, τοποθετώντας κατασκόπους και πληροφοριοδότες, επικαλώντας δρακόντειες νομοθεσίες κατά των ανατρεπτικών. Την άνοιξη του 1798, το Κάστρο του Δουβλίνου θεώρησε ότι πέτυχε να εξαλείψει παν ενδεχόμενο να επιτύχουν οι Ενωμένοι Ιρλανδοί το ξέσπασμα μίας εξέγερσης. Πολλοί από τους ηγέτες βρίσκονταν σε φυλακές, η οργάνωση χαρακτηριζόταν από αταξία και δεν διαφαινόταν στον ορίζοντα βοήθεια από τη Γαλλία. Παρόλες αυτές τις δυσκολίες, η εξέγερση ξέσπασε το βράδυ της 23ης προς 24ης Μαΐου όπως ήταν προγραμματισμένη. Οι ταχυδρομικές άμαξες που έφευγαν κατασχέθηκαν, κι αυτό λειτούργησε ως σήμα προς τους Ηνωμένους Ιρλανδούς ότι η επανάσταση είχε ξεκινήσει.
Όμως, ως αποτέλεσμα της εξέγερσης του Δουβλίνου, η Επανάσταση όταν ξεκίνησε ήταν ασυντόνιστη και δεν υπήρχε σημείο εστίασης. Οι εξεγέρσεις έξω από την πρωτεύουσα θεωρήθηκαν από τους Ηνωμένους Ιρλανδούς υποστηρικτικές πράξεις —δευτερεύουσες εξεγέρσεις— μιας και το επίκεντρο ήταν το Δουβλίνο. Καθώς τα γεγονότα στο Δουβλίνο δεν απέδωσαν όπως είχαν προβλεφθεί, το επίκεντρο της Επανάστασης είχε μεταφερθεί στην επαρχία.
Η εξέγερση του 1798 ξύπνησε τρομερές μνήμες στους Ιρλανδούς από την αιματοχυσία του 1641. Το ίδιο το γεγονός ότι είχε γίνει εξέγερση έθετε σε αμφισβήτηση τη μελλοντική πολιτική δομή της Ιρλανδίας. Ο Μαρκήσιος Κορνουάλης είχε αναλάβει τον Ιούνιο του 1798, όχι μόνο την καταστολή της εξέγερσης αλλά και την εκμετάλλευση της ευκαιρίας που δημιουργήθηκε από την κρίση για να επιβάλλει μία ένωση ανάμεσα στην Αγγλία και την Ιρλανδία.
Σε γενικές γραμμές, η εξέγερση άφησε πίσω της μία κληρονομιά που θα συνοδεύει τις επόμενες γενιές. Μια κληρονομιά ρεπουμπλικανικού αυτονομισμού, μίας εξέγερσης με βοήθεια από το εξωτερικό, ηρωικής θυσίας αλλά των δολοφονικών πρακτικών που εφαρμόστηκαν από τις βρετανικές κυβερνήσεις. Η μνήμη της εξέγερσης θεωρήθηκε πηγή υπερηφάνειας για κάποιους ενώ για κάποιους άλλους θεωρήθηκε κώδωνας προειδοποίησης. Οι μνήμες αυτές μεταδόθηκαν μέσα από λαϊκά τραγούδια, λογοτεχνία ακόμα και μέσα από μπαλάντες. Μετά από 227 χρόνια η ιστορία της ανεξαρτησίας της Ιρλανδίας συνεχίζει να συναρπάζει και να προκαλεί δέος στις σύγχρονες γενιές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ανθουλιάς Τάσος (2024), Ιστορία της Ιρλανδίας, εκδ. Χελιδόνι
- Hegarty Neil (2012), The story of Ireland, εκδ. Ebury Publishing
- Richard Killeen (2012), A brief history of history, εκδ. Little, Brown Book Group
- Η Ιρλανδική Επανάσταση του 1798, BBC.uk, διαθέσιμο εδώ
- Irish Rebellion of 1798, nam.uk, διαθέσιμο εδώ
- Σύντομη ιστορία της Ιρλανδίας, eleng.gr, διαθέσιμο εδώ
