Της Αλίκης Μπρίνιου,
Σε μια Ευρώπη του 17ου αιώνα, όπου η τέχνη αποτελούταν από τον θόρυβο του ρεαλισμού, ο ζωγράφος Johannes Vermeer επέλεξε τη σιωπή. Η τέχνη του δεν ήταν επικεντρωμένη σε βίαιες καταστάσεις που διαδραματιζόταν τη συγκεκριμένη εποχή, όμως εστίαζε σε στιγμές που πρόσδιδαν ηρεμία και γαλήνη, σε οικιακές σκηνές, καθώς και σε γυναίκες, οι οποίες συνήθως βρίσκονταν «χαμένες» μέσα στις ίδιες τους τις σκέψεις.
O Johannes Vermeer γεννήθηκε το 1632 στο Ντέλφτ της Ολλανδίας και απεβίωσε ύστερα από 43 χρόνια, δηλαδή το 1675. O Vermeer, υπήρξε ως ένας από τους πιο σημαντικούς ζωγράφους του ολλανδικού «Χρυσού Αιώνα», καθώς η τέχνη του είχε τη χαρακτηριστική ιδιαιτερότητα ως προς τον χειρισμό του φωτός. Πλέον, ο αριθμός της πολιτιστικής κληρονομίας του, που έχει καταφέρει να διασωθεί, είναι περίπου 35-37 έργα τέχνης.
Τα στοιχεία που έκαναν μοναδική την τέχνη του ήταν αρκετά, με το πιο γνωστό —όπως προαναφέρθηκε— το φως και τον τρόπο που το χειριζόταν και το αποτύπωνε στα έργα του. Η λεπτομέρεια με την οποία σχεδίαζε, σχεδόν πάντα, τις ακτίνες και την ανοιχτόχρωμη λάμψη, ώστε να πέφτει από την αριστερή πλευρά, ήταν η προσωπική του πινελιά που του έδωσε τη δυνατότητα να γίνεται άμεσα αναγνωρίσιμος. Επιπλέον, ένα ακόμα στοιχείο που χαρακτήριζε τον τρόπο έκφρασης του καλλιτέχνη, είναι οι σκηνές που αποτυπώνει σε κάθε του πίνακα. Συνήθως, εστίαζε σε σκηνές που αποκάλυπταν εσωτερικούς χώρους με γυναίκες που διαβάζουν, γράφουν, παίζουν μουσική ή είναι απασχολημένες από μια δραστηριότητα. Τα έργα του Vermeer κατατάσσονται, κυρίως, σε έργα ρωπογραφίας και πορτρέτα. Βέβαια, υπάρχουν μεμονωμένες εξαιρέσεις με δύο αστικά πορτρέτα και δύο αλληγορίες.
Ποια είναι, όμως, τα πιο γνωστά του έργα; «Το κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι» (1665) αποτελεί ένα από τα πιο διάσημα έργα του, καθώς έχει αποκαλεστεί και ως «η Μόνα Λίζα του Βορρά». Ο πίνακας παρουσιάζει μια νεαρή γυναίκα που στρέφει το κεφάλι της προς τον θεατή, δίνοντας την αίσθηση πως δημιουργείται βλεμματική επαφή, καθώς η θέση του στόματος είναι ελαφρώς ανοιχτή. Η λεπτομέρεια που κινεί την προσοχή σε αυτό το έργο, είναι ένα μαργαριταρένιο κόσμημα στο αυτί της γυναίκας, που αντανακλά στο φως και δίνει λάμψη στο άδειο και σκοτεινό σκηνικό που υπάρχει από πίσω.
Ένας, ακόμη, αξιοσημείωτος πίνακας του Vermeer είναι ο «Κορίτσι που διαβάζει ένα γράμμα μπροστά σε ανοιχτό παράθυρο». Στο έργο, όπως γίνεται αντιληπτό και από τον τίτλο, αποτυπώνεται μια γυναίκα, η οποία βρίσκεται μόνη της κοντά σε ένα ανοιχτό παράθυρο, διαβάζοντας μια επιστολή. Όπως είναι σύνηθες, το φως στο έργο εισέρχεται μέσα από το αριστερό μέρος του πίνακα. Αναλύοντας βαθύτερα τα βασικά στοιχεία που προσφέρει αυτό το έργο παρατηρούνται κάποιοι «κρυφοί» συμβολισμοί. Ο κυριότερος είναι το παράθυρο το οποίο, όντας ανοιχτό, αντικατοπτρίζει την ελευθερία και τη δυσκολία περιορισμού ως προς τον έξω κόσμο. Βέβαια, τα χρώματα δεν παύουν να προσδίδουν μια ένταση και μια μελαγχολία.
Τέλος, ένα εξίσου αναγνωρισμένο έργο του είναι το «Κορίτσι με ποτήρι κρασιού». Η σκηνή διαδραματίζεται σε εσωτερικό χώρο και το κύριο πρόσωπο του έργου είναι μια νεαρή γυναίκα που κρατάει ένα ποτήρι κρασί και το βλέμμα της είναι στραμμένο προς τον θεατή. Επιπλέον, στο υπόβαθρο απεικονίζεται ένας νεαρός άνδρας στραμμένος προς την πλευρά της, ενώ στο βάθος υπάρχει ένα τρίτο πρόσωπο.
Ο Johannes Vermeer έχει μείνει αναλλοίωτος στον χρόνο, εφόσον τα έργα του εμπλέκονται στη σύγχρονη πολιτισμική επίδραση. Το στίγμα του αποτυπώνεται στη λογοτεχνία μέσα από το μυθιστόρημα της Tracy Chevalier «Το κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι», καθώς και στον κινηματογράφο, με την ομώνυμη ταινία που κυκλοφόρησε το 2003. Παράλληλα, πολλοί καλλιτέχνες, φωτογράφοι και κινηματογραφιστές, τείνουν να επηρεάζονται από τα έργα του, λόγω της ξεχωριστής και ιδιαίτερης αισθητικής του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Johannes Vermeer, Britannica, διαθέσιμο εδώ
