Της Βασιλικής Χαραλάμπους,
Η Ελλάδα είναι μία χώρα που εδώ και αρκετά χρόνια αντιμετωπίζει προβλήματα εμπρησμών, με τραγικότερη την υπόθεση στο Μάτι πριν λίγα χρόνια. Η πλημμεληματική αντιμετώπιση του εγκλήματος ήταν αρκετά ελλιπής με βάση τον προγενέστερο Ποινικό Κώδικα, καθώς η ποινική αντιμετώπιση ήταν ίδια τόσο στην περίπτωση της στιγμιαίας απροσεξίας, ήτοι του εξ αμελείας τελούμενου εμπρησμού στο δάσος, όσο και στην περίπτωση των δραστών που εν γνώση τους παραβίαζαν τους δασικούς κανόνες επιμέλειας και πρόληψης δασικών πυρκαγιών.
Πλέον, η αλλαγή του Ποινικού Κώδικα έφερε νέες ρυθμίσεις στο εν λόγω έγκλημα, σύμφωνα με την οποία: “1. Με την επιφύλαξη της βαρύτερης τιμωρίας κατά τους όρους του άρθρου 264, όποιος με πρόθεση προξενεί πυρκαγιά σε δάσος ή δασική έκταση κατά την έννοια του άρθρου 3 παρ. 1 και 2 του ν. 998/1979 ή σε έκταση που έχει κηρυχθεί δασωτέα ή αναδασωτέα κατά την έννοια της παρ. 5 του ίδιου άρθρου, τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα έτη και με χρηματική ποινή από δεκαπέντε χιλιάδες (15.000) ευρώ έως εκατόν σαράντα επτά χιλιάδες (147.000) ευρώ. Δεν επιτρέπεται μετατροπή ή αναστολή της ποινής που επιβλήθηκε και η έφεση δεν αναστέλλει την εκτέλεσή της. Αν η πράξη είχε ως επακόλουθο να εξαπλωθεί η φωτιά σε μεγάλη έκταση, επιβάλλεται κάθειρξη. 2. Αν η πράξη τελέστηκε από ιδιοτέλεια ή κακοβουλία ή η έκταση που κάηκε είναι ιδιαίτερα μεγάλη, επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών. 3. Όποιος με σκοπό να διαπράξει το έγκλημα της παραγράφου 1 προβαίνει σε οποιαδήποτε προπαρασκευαστική ενέργεια τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους. Η ποινή αυτή δεν μετατρέπεται, ούτε αναστέλλεται και η έφεση δεν αναστέλλει την εκτέλεσή της”.
Ο εμπρησμός είναι έγκλημα διακινδύνευσης, ήτοι αρκεί και μόνον η διακινδύνευση του εννόμου αγαθού προκειμένου να πληρωθεί η αντικειμενική υπόσταση, χωρίς να είναι απαραίτητο για την πλήρωση αυτής και η επέλευση μιας περαιτέρω βλάβης. Στο άρθρο 264 τιμωρείται γενικά το έγκλημα του εμπρησμού, ενώ στο άρθρο 265 ο εμπρησμός στα δάση. Παρατηρείται, λοιπόν, μια μεταστροφή του νομοθέτη ως προς την αυστηρότερη οδό σε μία προσπάθεια αποτροπής των δασικών πυρκαγιών τόσο των από πρόθεση τελούμενων όσο και των από εγκληματική αμέλεια εγκλημάτων. Ο νέος νόμος αυστηροποιεί τις ποινές ως κάτωθι: (α) την αύξηση της ποινής στη βασική περίπτωση της πρόκλησης πυρκαγιάς σε δάσος ή σε δασική έκταση από κάθειρξη έως 8 ετών (5-8 έτη) σε κάθειρξη έως 10 ετών (5-10 έτη), (β) το χαρακτηρισμό σε περίπτωση ύπαρξης σκοπού προσπορισμού παράνομου περιουσιακού οφέλους ως επιβαρυντικής περίστασης, (γ) τη σωρευτική επιβολή χρηματικής ποινής σε περίπτωση δυνατότητας πρόκλησης κινδύνου σε άνθρωπο, (δ) την αύξηση της ποινής από κάθειρξη (5-15 έτη) σε κάθειρξη τουλάχιστον 10 ετών (10-20 έτη) με σωρευτική επιβολή χρηματικής ποινής στην περίπτωση που προκληθεί σημαντική βλάβη σε εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας ή βαριά σωματική βλάβη ή η φωτιά εξαπλωθεί σε μεγάλη έκταση ή έχει ως επακόλουθο τη σοβαρή ή ευρεία ρύπανση ή υποβάθμιση ή τη σοβαρή ή ευρεία οικολογική και περιβαλλοντική διατάραξη ή καταστροφή.
Ως προς τις εξ αμελείας πράξεις, προβλέφθηκε για τη βασική μορφή φυλάκιση τουλάχιστον 3 μηνών (3 μήνες-5 έτη) και χρηματική ποινή, αντί της φυλάκισης (10 ημέρες-5 έτη), ενώ προστέθηκε ειδική πρόβλεψη για την περίπτωση που από την πράξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο ή η φωτιά εξαπλώθηκε σε μεγάλη έκταση ή είχε ως επακόλουθο σοβαρή ή ευρεία ρύπανση ή υποβάθμιση ή σοβαρή ή ευρεία οικολογική και περιβαλλοντική διατάραξη ή καταστροφή, η οποία τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 3 μηνών (3 μήνες-5 έτη) και χρηματική ποινή, αντί της φυλάκισης (10 ημέρες-5 έτη). Προστέθηκε ειδική πρόβλεψη για την περίπτωση που από την πράξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο ή η φωτιά εξαπλώθηκε σε μεγάλη έκταση ή είχε ως επακόλουθο σοβαρή ή ευρεία ρύπανση ή υποβάθμιση ή σοβαρή ή ευρεία οικολογική και περιβαλλοντική διατάραξη ή καταστροφή, η οποία τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 3 ετών (3-5 έτη) και χρηματική ποινή.
Επιπλέον, ο νέος κώδικας φρόντισε να διαμορφώσει και προστατευτικό πλαίσιο διατάξεων, ώστε να ποινικοποιήσει τις προπαρασκευαστικές πράξεις, οι οποίες—σημειωτέον—σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις του Κώδικα τιμωρούνται αυτοτελώς. Πλέον ποινικοποιείται η κατασκευή, προμήθεια και κατοχή εμπρηστικών υλικών ή άλλων αντικειμένων που είναι πρόσφορα να προκαλέσουν δασική πυρκαγιά. Η ανωτέρω όμως ρύθμιση φαίνεται να ομοιάζει αρκετά με το άρθρο 272, ήτοι με το έγκλημα της κατοχής και και κατασκευής εκρηκτικών και εμπρηστικών υλών. Αξιοσημείωτο είναι, εκτός των άλλων, ότι στην παρ. 4 του άρθρου 265 τιμωρείται οιοδήποτε υλικό το οποίο είναι πρόσφορο να προκαλέσει ή να εξαπλώσει μια δασική πυρκαγιά. Επομένως δεν είναι απαραίτητο ότι το υλικό αυτό θα είναι αυτοτελώς επικίνδυνο, καθώς πλέον εμπίπτουν στο πεδίο του ανωτέρω άρθρου και τα εντελώς ακίνδυνα για τον άνθρωπο υλικά.
Ακόμη, σε δικονομικό επίπεδο, η ποινή στο έγκλημα του δασικού εμπρησμού και ειδικότερα στο άρ. 265 παρ. 6 δεν αναστέλλεται ενώ η έφεση δεν έχει ανασταλτική δύναμη, παρατηρείται δηλαδή μία κάμψη των βασικών αρχών αυτή τη φορά in malam partem, ως αυτές ισχύουν στις περισσότερες διατάξεις των ενδίκων μέσων και των ποινών in bonam partem. Η συγκεκριμένη ρύθμιση στερεί τη δυνατότητα νομίμως να μετατραπεί η ποινή της φυλάκισης σε χρηματική (άρ. 80Α ΠΚ) ή σε παροχή κοινωφελούς εργασίας (άρ. 104Α ΠΚ) ή αναστολής της εκτέλεσής της (άρ. 99 ΠΚ). Πέραν αυτού, αδρανοποιεί την ανασταλτική δύναμη του ενδίκου μέσου της έφεσης παρά τους σχετικούς ορισμούς του άρ. 497 ΚΠΔ. Τόσο στο έγκλημα εκ δόλου όσο και στο έγκλημα εξ αμελείας παρατηρείται η δυνατότητα το δικαστήριο να κρίνει τη δήμευση της περιουσίας των αυτουργών και συμμετόχων, επεκτείνοντας μάλιστα και το δυσμενές αυτό μέτρο και στο έγκλημα που τελείται από αμέλεια. Τέλος, το έγκλημα των δασικών πυρκαγιών αφαιρέθηκε από τον κατάλογο των εγκλημάτων για τα οποία ο δράστης μπορεί να απαλλαγεί με έμπρακτη μετάνοια, επισημαίνοντας για μια ακόμη φορά την αυστηροποίηση του πλαισίου του εν λόγω εγκλήματος.
Ο νέος Ποινικός Κώδικας φαίνεται να έχει επηρεαστεί από την κοινωνική πραγματικότητα και κατόπιν των εγκλημάτων στο Μάτι και νωρίτερα στην περιοχή της Ηλείας. Θέτει σε αυτονομία το έγκλημα των δασικών πυρκαγιών από τα υπόλοιπα κοινά σχετικά εγκλήματα. Δεν είναι λίγοι, όμως, εκείνοι που αρχίζουν να αμφιβάλλουν ως προς το εάν εν προκειμένω παραβιάζεται η αρχή της αναλογικότητας ή όχι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
-
Ηρακλής Μουράβας, Η ποινική αντιμετώπιση του εμπρησμού δασών (άρθρο 265 ΠΚ), Η ποινική αντιμετώπιση του εμπρησμού δασών (άρθρο 265 ΠΚ), legalnews.gr, διαθέσιμο εδώ
