Του Γιάννη Αρμύρα,
Η παραδοσιακή ελληνοσερβική φιλία, ή ακόμη, και αδελφότητα, είναι μια σχέση που έχει αναπτυχθεί με την πάροδο αιώνων και ετών, κυρίως μέσω της άμεσης επαφής μεταξύ των δύο λαών. Η σχέση μεταξύ των δύο βαλκανικών εθνών άρχισε να διαμορφώνεται τον ήδη από τον 14ο αιώνα, από την εποχή του Τσάρου Ντούσαν.
Η φιλία αυτή συνεχίστηκε και «δυνάμωσε» τον 18ο και 19ο αιώνα, όταν άρχισε να δημιουργείται μια σχέση εμπνευσμένη από τον κοινό αγώνα κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με αρκετούς Σέρβους εθελοντές να λαμβάνουν μέρος στην ελληνική επανάσταση (όπως ο Καραγιώργης). Η παραδοσιακή φιλία μεταξύ των δύο λαών και κυβερνήσεων φάνηκε και στα μέσα του 1992, όταν ο ΟΗΕ αντέδρασε στη σερβική επίθεση στη Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, κηρύσσοντας πλήρες εμπάργκο στις εμπορικές συναλλαγές με τη Σερβία από όλα τα κράτη-έθνη (κάτι που η Ελλάδα αρνήθηκε).
Η Σερβία αποτέλεσε για την Ελλάδα ένας σημαντικός εμπορικός εταίρος με ισχυρούς θρησκευτικούς και ιστορικούς δεσμούς. Επιπλέον, η Σερβία είχε υποστηρίξει την ελληνική θέση για το ζήτημα της ονομασίας των Σκοπίων. Πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον εμφύλιο, η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που υποστήριξε τη σερβική θέση.
Στις αρχές του 1994, η Ελλάδα καταδίκασε την επέμβαση του ΝΑΤΟ, αρνήθηκε τη χρήση των νατοϊκών βάσεων στην Πρέβεζα και δεν απέστειλε ελληνικά στρατεύματα στην ειρηνευτική αποστολή του ΟΗΕ στη Βοσνία. Ακόμη, η σχέση αυτή ήταν ιδιαίτερα εμφανής κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στην Γιουγκοσλαβία και του βομβαρδισμού της Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας από την αεροπορία του ΝΑΤΟ το 1999, όταν οι κυβερνήσεις της Σερβίας και της Ελλάδας ρύθμισαν τα κοινά τους συμφέροντα μέσω πολυάριθμων στρατιωτικών και οικονομικών συμφωνιών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την περίοδο των βομβαρδισμών, το ελληνικό κράτος και ο ελληνικός λαός έστειλαν πολυάριθμη ανθρωπιστική βοήθεια στον σερβικό λαό. Όταν το ΝΑΤΟ βομβάρδισε την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, προκλήθηκε έντονη αντίδραση στην χώρα μας. Ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης απαίτησε να αναζητηθεί μια πολιτική λύση στη σύγκρουση του Κοσσυφοπεδίου και αρνήθηκε να συμμετάσχει σε επιδρομές εναντίον της Γιουγκοσλαβίας.
Πολλές έρευνες διεξήχθησαν εκείνη την περίοδο και μία από αυτές αποκάλυψε ότι το 99.5% του ελληνικού πληθυσμού ήταν εντελώς αντίθετο με τη βομβιστική επίθεση, με το 85% να πιστεύει ότι τα κίνητρα του ΝΑΤΟ ήταν στρατηγικά και όχι ανθρωπιστικά. Αν στους παραπάνω ιστορικούς λόγους προσθέσουμε την αγάπη του σερβικού λαού για την χώρα μας και την απόλαυση των κρυστάλλινων νερών του Αιγαίου και του Ιονίου Πελάγους, καθώς και την επικοινωνία με τον λαό μας, είναι σαφές ότι οι Σέρβοι και οι Έλληνες κατά κάποιο τρόπο αντιλαμβάνονται ο ένας τον άλλον ως αδέρφια.
Ωστόσο, ας γυρίσουμε αυτή τη φορά στο μακρινό παρελθόν, στον μακρινό 14ο αιώνα, για να δούμε ποιοι διάσημοι Σέρβοι άφησαν σημαντικό στίγμα στην ελληνική ιστοριογραφία. Ολόκληρη η περίοδος της σερβικής κυριαρχίας σε ορισμένες ελληνικές περιοχές ονομάζεται Σερβοκρατία, και οι ακόλουθοι διάσημοι Σέρβοι είναι οι πιο επιδραστικοί εκπρόσωποί της:
Τσάρος Ντούσαν
Ο Στέφαν Ούρος IV Ντούσαν, γνωστός στη σερβική λαϊκή παράδοση ως Ντούσαν ο Δυνατός, ήταν ο τελευταίος Σέρβος βασιλιάς του Μεσαίωνα και ο πρώτος Σέρβος αυτοκράτορας από τη δυναστεία των Νέμανιτς/Νέμανια. Κατείχε τον τίτλο του βασιλιά από το 1331 έως το 1346 και στη συνέχεια έγινε ο πρώτος εστεμμένος αυτοκράτορας του σερβικού κράτους, όταν στέφθηκε το Πάσχα στις 16 Απριλίου 1346 από τον πρώτο Σέρβο πατριάρχη, Ιωαννίκιο Β΄, ως βασιλίας των Σέρβων και Ελλήνων στα Σκόπια. Ο Ντούσαν, ο οποίος είχε στεφθεί ως «Αυτοκράτορας των Σέρβων και των Ελλήνων», όρισε αμφότερες τη σερβική και την ελληνική ως επίσημες γλώσσες της αυτοκρατορίας του, έγραψε και υπέγραψε χάρτες στα ελληνικά, και ενέκρινε το Ανατολικό Ρωμαϊκό δίκαιο. Προσπάθησε να συνθέσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία ως μία σερβική-ελληνική αυτοκρατορία. Ο νομικός κώδικάς του διακήρυττε την ισότητα των Ελλήνων και των Σέρβων σε όλες του τις κτήσεις και επιβεβαίωσε τα προνόμια που παραχώρησαν στις ελληνικές πόλεις Βυζαντινοί αυτοκράτορες του παρελθόντος.
Ράστκο Νέμανιτς
Το εκκλησιαστικό του όνομα είναι Άγιος Σάββας. Ήταν ευγενής από το Μεγάλο Πριγκιπάτο της Ράσκα, από την άρχουσα οικογένεια των Νεμάνιτς. Ο ίδιος ήταν ένας ισχυρός διπλωμάτης και ο πρώτος Σέρβος αρχιεπίσκοπος. Η Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία τον τιμά ως τον ιδρυτή της, διότι με την υποστήριξη του Οικουμενικού Πατριάρχη, κήρυξε την ανεξαρτησία της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στη Σερβία από την Αρχιεπισκοπή της Αχρίδας το 1219 και έθεσε τα θεμέλια της σημερινής Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Έλαβε βασιλικό στέμμα και επιβεβαίωση της κυριαρχίας της τότε Σερβίας από τον Πάπα στη Ρώμη. Την ίδια χρονιά συνέγραψε το παλαιότερο γνωστό σύνταγμα της Σερβίας, το Ζακονοπράβιλο (Νομοκανόνας του Αγίου Σάββα), εξασφαλίζοντας έτσι πλήρη ανεξαρτησία, τόσο θρησκευτική όσο και πολιτική, και θεωρείται ο ιδρυτής της σερβικής μεσαιωνικής λογοτεχνίας. Όταν ήταν 17 ετών, ο Ράστκο πήγε στο Άγιο Όρος, όπου έγινε μοναχός με το όνομα Σάβα. Στο Άγιο Όρος, έμεινε για λίγο στη μονή του Αγίου Παντελεήμονα και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στο Βατοπέδι, όπου έμεινε για αρκετά χρόνια. Ενώ διέμενε στο Άγιο Όρος, ο πατέρας του, Στέφανος Νεμάνια Α΄, παραιτήθηκε από την εξουσία και διόρισε διάδοχό του τον μεσαίο γιο του, Στέφανο Νεμάνια (γαμπρός του Αλεξίου Γ’). Ο Στέφανος Νεμάνια Α΄ έγινε και ο ίδιος μοναχός στο Βατοπέδι, υιοθετώντας το όνομα Συμεών, όπου εκεί συνάντησε τον γιο του Σάββα στο Άγιο Όρος. Το 1198, ο αυτοκράτορας Αλέξιος ενέκρινε την αναστήλωση της ερειπωμένης μονής Χιλενδαρίου και την πλήρη ελευθερία της μονής. Μετά τον θάνατο του πατέρα του, ο οποίος αγιοποιήθηκε, ο Σάββας συνέχισε να μένει στο Άγιο Όρος.
Καρατζόρτζεβιτς
Ο Τζόρτζε Πέτροβιτς Τσρνι (Μάυρος), περισσότερο γνωστός ως Καρατζόρτζε (Μαυρογιώρης), ήταν ο ηγέτης της Πρώτης Σερβικής Εξέγερσης, ιδρυτής της δυναστείας των Καρατζόρτζεβιτς και εξέχον μέλος της Φιλικής Εταιρίας. Μετά την αποτυχία της Πρώτης Σερβικής Εξέγερσης, ο Καραγιώργης διέφυγε στη Μολδαβία, όπου εντάχθηκε στην Φιλική Εταιρεία, υποστηρίζοντας ενεργά τις προετοιμασίες για την Ελληνική Επανάσταση στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και στα Βαλκάνια. Έπειτα από δικές του εντολές, Σέρβοι επαναστάτες κατέβηκαν στην Ελλάδα για να βοηθήσουν τους Έλληνες στην επανάσταση (π.χ. Βάσο Μπράγιεβιτς – Βάσος Μαυροβουνιώτης).
Βάσο Μπράγιεβιτς
Ο Βάσο Μπράγιεβιτς ήταν Σέρβος πολεμιστής από τον Κόλπο του Κότορ, ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην Ελληνική Επανάσταση εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1821. Συμμετείχε σε όλες τις μάχες εναντίον των Τούρκων, μέχρι την απελευθέρωση της Ελλάδας το 1829. Ένα χρόνο αργότερα, η Ελλάδα έγινε βασίλειο και ο βασιλιάς Όθων Α΄ ανακήρυξε τον Βάσο ως εθνικό ήρωα και τον διόρισε προσωπικό συνοδό του διατάγματος του. Έχει καταγραφεί επίσης ότι ήταν πολύ καλός φίλος με τον ίδιο τον Όθωνα και ότι η φιλία τους διήρκεσε μέχρι το τέλος της ζωής του Βασο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Οι Σέρβοι στην Ελληνική Επανάσταση, helleniculturaldiplomacy.com, Διαθέσιμο εδώ
- Οι Μαυροβούνιοι σε δίλημμα αν ο εθνικός ήρωας της Ελλάδας είναι ο Βάσο Μπράγιοβιτς ή μήπως ο Μπράγιοβιτς, novosti.rs, Διαθέσιμο εδώ
- Ο Δουσάν στέφεται Αυτοκράτορας των Σέρβων και των Ελλήνων – 1346, povijest.hr, Διαθέσιμο εδώ
