Της Μιμής Πασχαλοπούλου,
Οι επαγγελματίες υγείας στη χώρα μας βρίσκονται να «παλεύουν στην πρώτη γραμμή» χωρίς καμία προστασία. Το ίδιο το κράτος βρίσκεται απέναντί τους, αδιαφορώντας στα αιτήματα βοήθειας που του μεταφέρουν. Το “Burnout” (Σύνδρομο Επαγγελματικής Εξουθένωσης) έρχεται ως αναπόφευκτο αποτέλεσμα όλης αυτής της κατάστασης και «χτυπά» τους επαγγελματίες.
Το Βurnout ορίζεται ως μια κατάσταση σωματικής, συναισθηματικής και πνευματικής εξάντλησης που προκαλείται έπειτα από παρατεταμένη και υπερβολική πίεση. Μπορεί να συμβεί στον οποιοδήποτε, σε διάφορους τομείς της ζωής. Όμως, οι επαγγελματίες υγείας, όπως ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, ιατροί, νοσηλευτές κτλ. είναι στατιστικά οι πιο ευάλωτοι σε αυτό.
Η εξουθένωση δεν οφείλεται σε ατομική αδυναμία ή έλλειψη αντοχής. Αποτελεί ένα βαθιά συστημικό πρόβλημα που θα μπορούσε να περιγραφεί ως «πολιτική βία». Οι επαγγελματίες υγείας βρίσκονται καθημερινά αντιμέτωποι με τον ανθρώπινο πόνο, γεγονός το οποίο από μόνο του λειτουργεί επιβαρυντικά. Η έλλειψη κατάλληλης υποστήριξης, πόρων, χρόνου, ανθρωπίνου δυναμικού, σε συνδυασμό με τον τεράστιο όγκο περιστατικών και υπερωριών, είναι ευνόητο πως δυσχεραίνουν την κατάσταση. Οι πιθανότητες για Burnout αυξάνονται, ενώ αντιθέτως το ενδιαφέρον για την αποτροπή ή την αντιμετώπισή του από τους κρατικούς μηχανισμούς, βρίσκεται σταθερά σε χαμηλό επίπεδο.
Παράλληλα, οι ίδιες οι δομές στις οποίες εργάζονται λειτουργούν καταπιεστικά. Οι σχέσεις μεταξύ των εργαζομένων είναι ιεραρχικές και χαρακτηρίζονται από εκφοβισμό και καταχρηστικές απαιτήσεις των προϊσταμένων. Ταυτόχρονα, ανάμεσα στα επαγγέλματα υγείας, διαιωνίζεται μια «κουλτούρα αυτοθυσίας», όπου το να λες «όχι» σημαίνει πως «δε νοιάζεσαι αρκετά και δεν έχεις ενσυναίσθηση». Επικρατεί η αντίληψη πως η παροχή φροντίδας είναι αποστολή και όχι επάγγελμα, άρα ο εργαζόμενος «οφείλει» να υπομένει. Πώς θα σταματήσουν να καταπατούνται τα όρια, εάν το κράτος δε μεριμνήσει για την ανάπτυξη μηχανισμών πρόληψης αυτών των συμπεριφορών; Όμως, αν το σκεφτούμε καλύτερα, πώς γίνεται να αποτραπεί όλο αυτό όταν το ίδιο το κράτος είναι το πρώτο που παρουσιάζει αυτές τις συμπεριφορές;
Είναι δυνατόν η συνεχής έκθεση σε βία, φτώχεια, κακοποίηση, γραφειοκρατία, έλλειψη εποπτείας, αδυναμία ουσιαστικής παρέμβασης στα κοινωνικά προβλήματα, ύπαρξη αιτημάτων που δε βρίσκουν ποτέ αντίκρισμα, να μην επιβαρύνουν την ψυχική υγεία των εργαζομένων στους συγκεκριμένους κλάδους; Η έλλειψη θέλησης των πολιτικών εκπροσώπων να αναλάβουν τις ευθύνες τους και η αποτυχία τους να προστατέψουν τους εργαζόμενους, οδηγεί σε μεγαλύτερη απελπισία και εντείνει την επαγγελματική εξουθένωση.
Οι επαγγελματίες νιώθουν ανίκανοι, «παραιτούνται» από την προσπάθεια, αποστασιοποιούνται και «απανθρωποιούν» τους λήπτες υπηρεσιών, ως μηχανισμό άμυνας. Έτσι, προσπαθώντας οι ίδιοι να επιβιώσουν μέσα σε αυτό το σύστημα, λειτουργούν χωρίς ενσυναίσθηση και παρέχουν χαμηλής ποιότητας υπηρεσίες στους εξυπηρετούμενους. Προκειμένου να σωθούν από την κακοποίηση, καταλήγουν άθελά τους να κακοποιούν. Και όταν επιλέγουν να μη γίνει αυτό, η μόνη λύση είναι να θυσιάσουν την πολύχρονη προσπάθειά τους, να αφήσουν τα όνειρά τους και να αλλάξουν επάγγελμα.
Οι άνθρωποι αυτοί χρειάζονται κάποιον να τους ακούει πραγματικά, χωρίς να θέλει να τους θυσιάσει στον βωμό του κέρδους. Κάποιον που να μην παρουσιάζει τις προσωρινές, χωρίς ουσιαστική στρατηγική, παρεμβάσεις, ως σωτήριες λύσεις. Κάποιον που να μη θέλει να εργαλειοποιήσει και να εκμεταλλευτεί την ενσυναίσθησή τους, την ευαισθησία τους και τη διάθεση τους να παρέχουν βοήθεια στους συνανθρώπους τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Burnout, mentalhealth-uk.org, διαθέσιμο εδώ
