Μυθολογικές απαρχές: Η γέννηση και η πτώση των Τιτάνων

Του Κωνσταντίνου Μανιάτη,

Οι Τιτάνες ήταν κομμάτι της πρώτης γενιάς θεοτήτων στην αρχαία ελληνική μυθολογία, ήταν δηλαδή, οι απόγονοι των αρχέγονων θεοτήτων Γαίας και Ουρανού. Τα παιδιά τους αποτελούν την δεύτερη γενιά θεοτήτων η οποία αποτελείται από περισσότερους Τιτάνες και τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου. Η πρώτη γενιά Τιτάνων, τα παιδιά της Γαίας και του Ουρανού, ήταν δώδεκα, έξι Τιτάνες και έξι Τιτανίδες. Τους άνδρες αποτελούσαν ο Ωκεανός, ο Υπερίων, ο Κοίος, ο Κρειός, ο Ιαπετός και ο Κρόνος. Τις γυναίκες αποτελούσαν η Μνημοσύνη, η Τηθύς, η Θεία, γνωστή και ως Ευρυφάεσσα, η Φοίβη, η Ρέα και η Θέμις.

Όπως όλες οι θεότητες στην ελληνική μυθολογία, έτσι και οι Τιτάνες είχαν τους δικούς τους ρόλους στο πάνθεον της γενιάς τους. Από τους άνδρες, ο Κρόνος ήταν ο τιτάνας του χρόνου αλλά και τον εποχών, ο Κοίος ήταν ο τιτάνας της νοημοσύνης, ο Υπερίων τιτάνας του φωτός, ο Ιαπετός της θνητής ζωής, ο Ωκεανός των θαλασσών και τέλος, ο Κρειός τιτάνας των αστερισμών. Από τις γυναίκες, η Ρέα ήταν η τιτανίδα της γονιμότητας, η Φοίβη της προφητείας, η Τηθύς του γλυκού νερού, η Θεία της όρασης και του φωτός, η Μνημοσύνη ήταν τιτανίδα της μνήμης και εφηύρε τον λόγο και η Θέμις ήταν τιτανίδα της δικαιοσύνης και της τάξης.

Με την σειρά τους οι Τιτάνες παντρεύτηκαν και έκαναν τα δικά τους παιδιά, φέρνοντας στον κόσμο την δεύτερη γενιά των Τιτάνων. Η Θεία γέννησε από τον Υπερίωνα την Ηώ, θεότητα της αυγής, τον Ήλιο και την Σελήνη, η Φοίβη γέννησε από τον Κοίο την Λητώ και την Αστέρια, η Τηθύς γέννησε από τον Ωκεανό τις Ωκεανίδες και τους Ποταμούς, η Κλυμένη, κόρη της Τηθύος και του Ωκεανού, γέννησε από τον Ιαπετό τον Άτλαντα, τον Μενοίτιο τον Προμηθέα και τον Επιμηθέα, η Ευρυβία, κόρη του Πόντου και της Γαίας, γέννησε από τον Κρειό, τον Αστραίο, τον Πάλλα και τον Πέρση. Η Ρέα γέννησε από τον Κρόνο, την Εστία, την Δήμητρα, την Ήρα, τον Άδη, τον Ποσειδώνα και τον Δία, οι οποίοι αποτελούν τους έξι από τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου. Τέλος, η Μνημοσύνη και η Θέμις ζευγάρωσαν αργότερα και οι δύο με τον Δία, η Μνημοσύνη γέννησε τις εννέα Μούσες και η Θέμις γέννησε τις Ώρες και τις Μοίρες.

Οι Τιτάνες ανέβηκαν στην εξουσία μετά από μια πετυχημένη επανάσταση ενάντια στον πατέρα τους, τον Ουρανό. Ο λόγος για την επανάσταση των Τιτάνων ήταν η συμπεριφορά του Ουρανού απέναντι στα παιδιά του μετά από μια προφητεία που έλεγε ότι τα παιδιά του θα τον εκθρονίσουν, ο Ουρανός αποφάσισε να φυλακίσει όλα του τα παιδιά, τους Τιτάνες, τους Κύκλωπες, και τους Εκατόγχειρες, στον Τάρταρο, προσπαθώντας να αποφύγει την εκπλήρωση της προφητείας. Η Γαία, όμως, δυσαρεστημένη από την αντιμετώπιση των παιδιών της από τον άνδρα της, έφτιαξε ένα αδαμάντινο δρεπάνι το οποίο έδωσε στους Τιτάνες για να πολεμήσουν τον πατέρα τους. Ο μικρότερος από τους Τιτάνες, ο Κρόνος, δέχθηκε το δώρο και με την βοήθεια της Γαίας έστησαν ενέδρα στον Ουρανό. Το αποτέλεσμα της ενέδρας ήταν ο ευνουχισμός του Ουρανού από τον Κρόνο και η άνοδος των Τιτάνων στην ηγεσία του κόσμου. Μετά την νίκη τους όμως, ο Κρόνος, ως βασιλιάς του κόσμου, φυλάκισε ξανά στον Τάρταρο τα αδέρφια του, τους Κύκλωπες και τους Εκατόγχειρες.

Η εποχή των Τιτάνων δεν κράτησε πολύ. Όταν άρχισαν να κάνουν τα δικά τους παιδιά, η Γαία παρέδωσε στον Κρόνο μια προφητεία που έλεγε ότι τα παιδιά του θα τον εκθρονίσουν, ακριβώς όπως έγινε με τον πατέρα του. Για να το καταπολεμήσει αυτό αποφάσισε να καταπίνει τα παιδιά του με το που αυτά γεννιούνται, η τακτική αυτή δούλεψε για τα πρώτα πέντε παιδιά του. Όμως, όταν γεννήθηκε ο Δίας, η γυναίκα του, η Ρέα, δεν άντεχε να χάσει και το έκτο της παιδί και έτσι το παρέδωσε στην Γαία να το αναθρέψει κάπου μακριά από τον Κρόνο, η Γαία δέχθηκε και η Ρέα έδωσε στον Κρόνο αντί για το μωρό μια μεταμφιεσμένη πέτρα. Η κυριαρχία των Τιτάνων τελείωσε προσωρινά όταν ο ενήλικος, πλέον, Δίας με την βοήθεια της πρώτης του γυναίκας, της Ωκεανίδας Μήτις, απελευθέρωσε τα αδέρφια του και ανέλαβε την κυριαρχία του κόσμου.

Οι Τιτάνες, όμως, δεν παρέδωσαν απευθείας την εξουσία. Έτσι, ξεκίνησε ένας δεκαετής πόλεμος μεταξύ Τιτάνων και θεών. Στην πλευρά των Τιτάνων πολεμούσαν ο Κοίος, ο Κρείος, ο Ιαπετός και ο Άτλας με αρχηγό τον Κρόνο. Στην πλευρά των θεών πολεμούσαν ο Ήλιος, η Ηώς, η Εστία, η Ήρα, η Δήμητρα, ο Υπερίων, ο Ποσειδώνας, ο Άδης, ο Προμηθέας και ο Επιμηθέας με αρχηγό τον Δία. Όταν ο πόλεμος φαινόταν να ευνοεί τους Τιτάνες, η Γαία συμβούλεψε τον Δία να απελευθερώσει τους Κύκλωπες από τον Τάρταρο. Οι Κύκλωπες έδωσαν στον Δία ως δώρο τον κεραυνό του, όπλο που βοήθησε στην μάχη. Όμως, δεν ήταν αρκετό και όταν η μάχη ευνοούσε ξανά τους Τιτάνες, ο Δίας απελευθέρωσε και τους Εκατόγχειρες από τον Τάρταρο γεγονός που του χάρισε την νίκη.

Μετά την ήττα τους, οι Τιτάνες που πολέμησαν ενάντια στον Δία, τιμωρήθηκαν και φυλακίστηκαν στον Τάρταρο με τους Εκατόγχειρες ως φρουρούς. Από την άλλη, οι Τιτάνες που παρέμειναν ουδέτεροι κατά την διάρκεια της μάχης τιμήθηκαν από τους νικητές και εντάχθηκαν στον Όλυμπο.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Ησίοδος (2007), Θεογονία, (μτφ. Βλάχος Άγγελος, Βλάχος Σταύρος), εκδ. Παπαδήμας
• Συλλογικό έργο (2023), Ελληνική μυθολογία, όσα δεν γνωρίζατε για την ζωή των αρχαίων Ελλήνων, (μτφ. Γιάννης Καστανάρας), εκδ. Οξύ-Brainfood
• Ντέϊβιντ Μπέλινγκχαμ (2002), Ελληνική μυθολογία, (μτφ. Οικονομόπουλου Παναγιώτα), εκδ. Σαββάλας
• Τιτάνες (μυθολογία), chilonas.com, διαθέσιμο εδώ