Της Δέσποινας Γιουρέλη,
Πιθανότατα σας έχει συμβεί στο παρελθόν: καθώς κάνετε scrolling στη ροή των κοινωνικών σας μέσων, εμφανίζεται ένα απροσδόκητο και ίσως παράξενο βίντεο. Γιατί να επιλέξει κάποιος να παρακολουθήσει 30 λεπτά ανάμειξης χρωμάτων; Γιατί αυτή η κυρία προσποιείται ότι σε βάφει και σε χτενίζει με τόση προσοχή μπροστά στην κάμερα και τι ακριβώς είναι αυτό το γαργαλιστικό συναίσθημα ευφορίας, που αισθάνεσαι ενώ την παρακολουθείς; Καλώς ήρθατε στον κόσμο του ASMR.
Το ASMR (Autonomous Sensory Meridian Response) έχει κατακτήσει το διαδίκτυο, αποτελώντας ένα παγκόσμιο ψηφιακό φαινόμενο. Η κοινότητα των “tingleheads” — όπως αποκαλούνται οι φανατικοί του είδους — αναζητούν μέσα από τα βίντεο ASMR χαλάρωση, ανακούφιση από την αϋπνία ή το άγχος και μία απολαυστική αίσθηση μυρμηγκιάσματος. Πλατφόρμες όπως το YouTube και το Reddit φιλοξενούν εκατομμύρια βίντεο και κοινότητες αφοσιωμένων χρηστών, που εξερευνούν και αναπαράγουν το φαινόμενο. Πολλά από αυτά τα βίντεο συγκεντρώνουν υψηλά ποσοστά θέασης, διαμορφώνοντας έτσι μια νέα μορφή περιεχομένου. Μάλιστα, για το 2024, ο όρος “ASMR” καταγράφεται ως η πιο δημοφιλής λέξη-κλειδί στο YouTube παγκοσμίως, με πάνω από 58 εκατομμύρια αναζητήσεις. Αν και η επιστημονική έρευνα γύρω από το ASMR βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο, το ενδιαφέρον της ακαδημαϊκής κοινότητας αυξάνεται σταθερά.
Τι είναι το ASMR;
Το ASMR είναι μια νευροαισθητηριακή απόκριση, που πυροδοτείται από συγκεκριμένα ήπια ακουστικά και οπτικά ερεθίσματα. Ξεκινά με ένα αίσθημα «μυρμηγκιάσματος» στο τριχωτό της κεφαλής, το οποίο στη συνέχεια διατρέχει τον αυχένα και τη σπονδυλική στήλη – και ενίοτε εξαπλώνεται σε ολόκληρο το σώμα. Θα μπορούσε να είναι μια μορφή συναισθησίας, ένα περίεργο νευρολογικό φαινόμενο, στο οποίο η διέγερση μιας αισθητηριακής ή γνωσιακής οδού ,όπως της ακοής, οδηγεί σε αυτόματες, ακούσιες εμπειρίες σε μια δεύτερη αισθητηριακή ή γνωσιακή οδό (όπως η όραση).
Όπως συμβαίνει με την ανατριχίλα, η εμπειρία του ASMR είναι ακούσια: είτε μπορεί κανείς να την αισθανθεί, είτε όχι. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι μόλις το 10% έως 20% των ανθρώπων βιώνουν αυτήν την αίσθηση. Αν και η εμπειρία αυτή πιθανότατα υπήρχε από πάντα, ο όρος ASMR επινοήθηκε μόλις το 2010 από την Jennifer Allen, μια επαγγελματία στον χώρο της κυβερνοασφάλειας, προκειμένου να ορίσει ένα κοινό, ανεξήγητο αίσθημα, που περιέγραφαν χρήστες στη διαδικτυακή της κοινότητα. Πέντε χρόνια αργότερα, το 2015, δημοσιεύτηκε η πρώτη επιστημονική μελέτη με αξιολόγηση από ομοτίμους, η οποία διαπίστωσε ότι τα ASMR βίντεο μπορούν να προσφέρουν ανακούφιση από το άγχος, τον χρόνιο πόνο, τις δυσκολίες στον ύπνο και ίσως ακόμη και τις καταθλιπτικές σκέψεις.
Πώς λειτουργεί το ASMR;
Αυτό που είναι ενδιαφέρον με το ASMR, είναι πως οι επιδράσεις του έχουν τόσο μία χαλαρωτική και ηρεμιστική όσο και μία διεγερτική πτυχή. Έρευνες έχουν δείξει ότι κατά την παρακολούθηση ASMR περιεχομένου, ο καρδιακός ρυθμός μειώνεται αισθητά – ένδειξη χαλάρωσης. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται ακόμη και σε άτομα που δεν βιώνουν το χαρακτηριστικό «μυρμήγκιασμα». Παράλληλα, όμως, αυξάνεται η αγωγιμότητα του δέρματος — ένα σημάδι ενεργοποίησης του νευρικού συστήματος, που συνδέεται με συναισθηματική διέγερση (η αγωγιμότητα αυξάνεται όταν ενεργοποιούνται οι ιδρωτοποιοί αδένες, για παράδειγμα σε καταστάσεις ενθουσιασμού ή έντονης προσοχής). Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του ASMR φαίνεται να απελευθερώνονται ορμόνες και νευροδιαβιβαστές, που ενισχύουν το αίσθημα ευεξίας, όπως η ωκυτοκίνη (σχετίζεται με την αίσθηση ζεστασιάς και σύνδεσης), οι ενδορφίνες (προκαλούν ήπια ευφορία) και η ντοπαμίνη (συμβάλλει στην ηρεμία και τη μείωση του άγχους).
Αν και η επιστήμη δεν έχει ακόμη όλες τις απαντήσεις για το ASMR, οι πρώτες έρευνες δείχνουν ότι ενεργοποιεί συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, που σχετίζονται με βαθιά χαλάρωση και συναισθηματική ανταπόκριση. Μελέτες ηλεκτροεγκεφαλογραφημάτων (ΗΕΓ) σε άτομα που βιώνουν το χαρακτηριστικό μυρμήγκιασμα, δείχνουν αύξηση των εγκεφαλικών κυμάτων θήτα —τα οποία ενισχύονται επίσης κατά τη διάρκεια διαλογισμού ή στιγμών έντονης ενσυνειδητότητας — καθώς και αύξηση των κυμάτων άλφα, που συνδέονται με μια κατάσταση χαλαρής αφύπνισης και μειωμένου άγχους. Επιπλέον, έρευνα του 2018 χρησιμοποίησε λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI) για να εξετάσει τη δραστηριότητα του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια του ASMR.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ενεργοποίηση περιοχών, που σχετίζονται με την επεξεργασία της ανταμοιβής και τη συναισθηματική σύνδεση, όπως ο επικλινής πυρήνας, η νήσος και ο προμετωπιαίος φλοιός. Το πρότυπο αυτό, μοιάζει με εκείνο που παρατηρείται όταν κάποιος βιώνει «ανατριχίλα» από μουσική, τέχνη ή έντονες ομιλίες, γνωστό και ως ψυχογενή ή αισθητικά ρίγη. Παράλληλα, παρατηρήθηκαν ομοιότητες με εγκεφαλικά μοτίβα, που σχετίζονται με τη δημιουργία κοινωνικών δεσμών, όπως εκείνα που ενεργοποιούνται όταν φροντίζουμε ή νιώθουμε οικειότητα με κάποιον. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, πώς οι χιμπατζήδες φροντίζουν ο ένας τον άλλον — είναι η ίδια βασική ανάγκη για σύνδεση και επαφή που, ενδεχομένως, καθρεφτίζεται και στο ASMR.
Ποια άτομα είναι πιθανότερο να βιώσουν το ASMR;
Ο μόνος σίγουρος τρόπος για να ανακαλύψει κανείς αν μπορεί να βιώσει το ASMR, είναι να εκτεθεί σε διαφορετικά ερεθίσματα και να παρατηρήσει την αντίδρασή του. Παράλληλα, οι επιστημονικές μελέτες αρχίζουν να εντοπίζουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά στους ανθρώπους, που αντιδρούν θετικά. Έρευνα του 2022, βασισμένη στο τεστ προσωπικότητας Big 5, διαπίστωσε ότι όσοι βιώνουν ASMR τείνουν να παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα νευρωτισμού, δηλαδή είναι πιο επιρρεπείς σε άγχος, συναισθηματικές αυξομειώσεις και ευαισθησία. Με απλά λόγια, τα πιο «αγχωμένα» άτομα είναι συχνά και εκείνα, που βρίσκουν μεγαλύτερη ανακούφιση μέσω του ASMR. Επιπλέον, είναι πιο ανοιχτά σε νέες και ποικίλες αισθητηριακές εμπειρίες, κάτι που συνδέεται με την περιέργεια, τη φαντασία και την ανάγκη για καινοτομία.
Από την άλλη πλευρά, ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να έχουν την αντίθετη αντίδραση. Το ASMR, αντί να προκαλεί ευφορία, ενδέχεται να τους ενοχλεί ή να τους δημιουργεί δυσφορία. Αυτό ισχύει συχνά για άτομα με υψηλή ακουστική ευαισθησία ή με νευροαναπτυξιακές διαφορές, όπως:
- Μισοφωνία (έντονη ενόχληση σε συγκεκριμένους ήχους)
- Υψηλή ευαισθησία (Highly Sensitive Persons – HSP)
- Διαταραχή αυτιστικού φάσματος (ASD)
- ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας – ADHD)
Αν ανήκετε στην ομάδα εκείνων που δεν νιώθουν τίποτα βλέποντας ASMR – ή αν σας φαίνεται περίεργο, άβολο ή και εκνευριστικό – να ξέρετε ότι δεν είστε οι μόνοι. Στην πραγματικότητα, αποτελείτε τη συντριπτική πλειονότητα.
Ποια είναι τα πιθανά οφέλη του ASMR για την υγεία;
Το ASMR φαίνεται να προσφέρει σημαντικά ψυχολογικά οφέλη, ιδιαίτερα σε άτομα που είναι ευαίσθητα στα συγκεκριμένα ερεθίσματα. Μελέτες δείχνουν ότι η παρακολούθηση τέτοιων βίντεο μπορεί να μειώσει το άγχος, να βελτιώσει τη διάθεση και να περιορίσει καταθλιπτικά συναισθήματα. Αν και τα επιστημονικά δεδομένα είναι ακόμη περιορισμένα, υπάρχουν πολυάριθμες μαρτυρίες που υποστηρίζουν ότι το ASMR μπορεί επίσης:
- να βελτιώσει την ποιότητα του ύπνου
- να ανακουφίσει χρόνιους πόνους
- να ενισχύσει τη συγκέντρωση
- να μειώσει την ένταση πονοκεφάλων
Αν και το ASMR δεν έχει αναγνωριστεί επίσημα ως θεραπεία για κάποια ψυχική ή σωματική πάθηση, πολλοί το ενσωματώνουν στην καθημερινότητά τους ως εργαλείο χαλάρωσης και αντιμετώπισης του στρες. Χρησιμοποιείται από εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, συχνά τακτικά, ακριβώς επειδή προσφέρει μια αίσθηση προσωρινής ανακούφισης και συναισθηματικής ισορροπίας.
Εφόσον είστε διατεθειμένοι να πειραματιστείτε με διαφορετικά ερεθίσματα και να ανακαλύψετε τους δημιουργούς που σας ταιριάζουν, το ASMR μπορεί να μετατραπεί σε μια ευχάριστη και απλή πρακτική αυτοφροντίδας στην καθημερινή σας ζωή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- More than a feeling: Autonomous sensory meridian response (ASMR) is characterized by reliable changes in affect and physiology, PLOS One, διαθέσιμο εδώ
- Brain function effects of autonomous sensory meridian response (ASMR) video viewing, Frontiers in Neuroscience, διαθέσιμο εδώ
- An Examination of Personality Traits Associated with Autonomous Sensory Meridian Response (ASMR), Frontiers in Psychology, διαθέσιμο εδώ
- The effects of autonomous sensory meridian response (ASMR) on mood, attention, heart rate, skin conductance and EEG in healthy young adults, Exp Brain Res 240, διαθέσιμο εδώ
- An fMRI investigation of the neural correlates underlying the autonomous sensory meridian response (ASMR), BioImpacts, διαθέσιμο εδώ
- From Tap to Tingle: The Science of ASMR, Cleveland Clinic, διαθέσιμο εδώ
- ASMR Meaning and Why ASMR Videos Are So Popular, HowStuffWorks, διαθέσιμο εδώ
