Παγωμένος ώμος: Όταν ο πόνος ακινητοποιεί την άρθρωση

Της Ιρέμ Μόλλα Μουσταφά, 

Ο παγωμένος ώμος (frozen shoulder), ή συμφυτική θυλακίτιδα του ώμου (adhesive capsulitis), αποτελεί ξεχωριστή κλινική οντότητα, με χαρακτηριστικά την αιφνίδια ή σταδιακή έναρξη πόνου στον ώμο και τον περιορισμό τόσο της ενεργητικής όσο και της παθητικής κινητικότητας σε όλες τις κατευθύνσεις. Συνήθως, δεν παρατηρούνται παθολογικά ευρήματα στις ακτινογραφίες. Ο ασθενής συχνά αδυνατεί να φέρει το χέρι πίσω από την πλάτη ή προς τον αυχένα, ενώ ο πόνος επιδεινώνεται κυρίως κατά τη νύχτα. Η κατάσταση αυτή μπορεί να συνοδεύεται από άλλες παθήσεις του ώμου, όπως ασβεστοποιό τενοντοπάθεια ή υπακρωμιακή προστριβή.

Ο παγωμένος ώμος παρουσιάζει μεν ομοιότητες με την περιαρθρίτιδα του ώμου, αλλά αποτελεί μια εντελώς διαφορετική πάθηση ως προς την αιτιολογία, την παθοφυσιολογία, την κλινική εικόνα, την πορεία, τη θεραπεία και την πρόγνωση. Η ιδιόμορφη αυτή ασθένεια προκαλεί σημαντικού βαθμού λειτουργική ανεπάρκεια στην άρθρωση του ώμου, με αποτέλεσμα τη μείωση του εύρους των κινήσεων και την εμφάνιση μυϊκής ατροφίας. Ωστόσο, παρά τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων, η νόσος συνήθως έχει φυσική και πλήρη αποκατάσταση, ακόμη και χωρίς θεραπευτική παρέμβαση. Αν αφεθεί χωρίς θεραπεία, εξελίσσεται σε τρία στάδια και η συνολική διάρκειά της κυμαίνεται από 12 έως 24 μήνες. Τα τρία στάδια της νόσου είναι:

• Στάδιο 1 – Εισβολής: Ο ασθενής εμφανίζει έντονο πόνο με κάθε προσπάθεια κίνησης, ενώ η κινητικότητα της άρθρωσης αρχίζει να περιορίζεται.

• Στάδιο 2 – Δυσκαμψίας: Ο πόνος υποχωρεί σταδιακά, αλλά παραμένει έντονη η δυσκαμψία και η αδυναμία εκτέλεσης κινήσεων.

• Στάδιο 3 – Ανάρρωσης: Η δυσκαμψία σταδιακά υποχωρεί και αποκαθίσταται η φυσιολογική κινητικότητα της άρθρωσης χωρίς πόνο.

Σε σπάνιες περιπτώσεις, ιδιαίτερα σε ηλικιωμένα άτομα, η νόσος μπορεί να εξελιχθεί σε χρόνια δυσκινησία ή σχεδόν πλήρη αγκύλωση του ώμου. Ωστόσο, με έγκαιρες και κατάλληλες θεραπευτικές παρεμβάσεις, η διάρκεια και η ένταση των συμπτωμάτων μειώνονται σημαντικά, με αποτέλεσμα τη θεαματική βελτίωση της κινητικότητας και της ποιότητας ζωής του ασθενούς.

Τα αίτια της συμφυτικής θυλακίτιδας δεν είναι πλήρως κατανοητά. Η άρθρωση του ώμου περικλείεται σε μια κάψουλα συνδετικού ιστού. Ο παγωμένος ώμος εμφανίζεται όταν αυτή η κάψουλα πυκνώνει και σφίγγει γύρω από την άρθρωση του ώμου, περιορίζοντας την κίνησή της. Δεν είναι σαφές γιατί συμβαίνει αυτό σε μερικούς ανθρώπους. Αλλά είναι πιο πιθανό να συμβεί αφού κρατήσετε τον ώμο ακίνητο για μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως μετά από χειρουργική επέμβαση ή κάταγμα στο χέρι. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης παγωμένου ώμου.

• Ηλικία και φύλο: Τα άτομα 40 ετών και άνω, ιδιαίτερα οι γυναίκες, είναι πιο πιθανό να έχουν παγωμένο ώμο.
• Ακινησία ή μειωμένη κινητικότητα λόγω του τραυματισμού στροφικού πετάλου, σπασμένου χεριού, χτύπημα ή ανάρρωση από το χειρουργείο
• Συστηματικά νοσήματα: Τα άτομα που πάσχουν από ορισμένες ασθένειες εμφανίζονται πιο πιθανό να αναπτύξουν παγωμένο ώμο.
• Οι ασθένειες που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο περιλαμβάνουν: διαβήτης, υπερθυρεοειδισμός, υποθυρεοειδισμός, καρδιαγγειακή νόσος, νόσος Πάρκινσον.

Θεραπεία του Παγωμένου ώμου

Η πάθηση αυτή εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία, έχει τρία στάδια αυτοθεραπείας (Στάδιο Ι = εισβολή – Στάδιο ΙΙ = σταθεροποίηση δυσκαμψίας – Στάδιο ΙΙΙ = ανάρρωση, αύξηση κινήσεων) και αυτοϊάται μέσα σε 12-24 μήνες. Ο πλέον ειδικός στις παθήσεις ώμου διεθνώς καθηγητής Ορθοπεδικής John Neviaser, το έτος 1993 πρότεινε τρεις λύσεις θεραπείας ανάλογα με την κατηγορία A, B, C, του ασθενούς. Ο Neviaser πρότεινε τα εξής:

• Κατηγορία Α: Ασθενείς που μπορούν να πραγματοποιούν απαγωγή του ώμου πέραν από 90 μοίρες και στους οποίους ο θύλακος δέχεται ποσότητα υγρού περισσότερη από 10 cc αντιμετωπίζονται με ήπια – συχνή φυσικοθεραπεία, με στροφικές ασκήσεις απαγωγής και ασκήσεις έσω στροφής. Μπορεί να γίνουν βοηθητικά και 3 ενέσεις κορτικοειδών μία ανά 10 μέρες. Ο πόνος καταπραΰνεται με παυσίπονα κάθε είδους, όπως Depon, Voltaren, Biofenac, Celebrex, Oxxalgan, Arcoxia, Loxitan, Movaec, κλπ. Αποκατάσταση αναμένεται σε 2 – 5 μήνες συνήθως, ενίοτε και νωρίτερα.
• Κατηγορία Β: Ασθενείς με απαγωγή ώμου λιγότερη από 90 μοίρες και δυνατότητα έγχυσης υγρού 5 – 10 cc υποβάλλονται σε κινητοποίηση υπό γενική νάρκωση, σε νοσοκομείο, παρ’ όλο ότι πολλοί χειρουργοί πιστεύουν ότι μπορούν να αποκατασταθούν με φυσικοθεραπεία, πράγμα που όμως απαιτεί πολύ μακρύτερο χρόνο και δεν έχει τόσο καλά αποτελέσματα όσο η κινητοποίηση υπό νάρκωση. Η κινητοποίηση γίνεται πρώτα με έξω στροφή, στη συνέχεια προοδευτικά με απαγωγή και τέλος έσω στροφή. Στη συνέχεια το χέρι προσδένεται στο κρεβάτι σε απαγωγή 90 μοίρες και έξω στροφή (θέση τροχονόμου) για ένα 24ωρο. Την επόμενη μέρα μετά την κινητοποίηση αρχίζει ενεργητική και υποβοηθούμενη φυσικοθεραπεία. Η αποκατάσταση αναμένεται μέσα σε λίγες μέρες έως ένα 1 μήνα. Η θεραπεία αυτή είναι κάπως περίπλοκη και συνήθως δεν είναι αποδεκτή από τους ασθενείς.
• Κατηγορία C: Στους ασθενείς που βρίσκονται σε χειρότερη κατάσταση από τις δύο πιο πάνω κατηγορίες, στους οποίους περιλαμβάνονται κυρίως συμφυτικές θυλακίτιδες που οφείλονται σε εξάρθρημα του ώμου ή κάταγμα του αυχένα του βραχιόνιου και σε ασθενείς με οστεοπόρωση, συνιστάται χειρουργική θεραπεία και συγκεκριμένα πρόσθια – κάτω θυλακοτομή, με αποθεραπεία ανάλογη με αυτήν που γίνεται μετά από κινητοποίηση υπό νάρκωση.

• Η Θεραπεία με Υαλουρονικό Νάτριο: Τα τελευταία χρόνια (από το έτος 2005) χρησιμοποιείται με επιτυχία η θεραπεία με υπακρωμιακές ή ενδαρθρικές ενέσεις Υαλουρονικού Νατρίου στον ώμο σε συνδυασμό με φυσικοθεραπεία και τα πρώτα συμπεράσματα είναι πολύ ενθαρρυντικά. Η μέθοδος έχει ως εξής: με υπακρωμιακή προσπέλαση (πλάγια ή οπισθίως) και υπό τοπική αναισθησία με Xylocaine 2% γίνονται – ανάλογα με τον όγκο του ώμου του ασθενούς (αδύνατος, παχύσαρκος) από 2-3 ενέσεις Sodium Yaluronate και προαιρετικά μία ένεση κορτικοειδούς. Από την επόμενη μέρα ο ασθενής κάνει ασκήσεις απαγωγής και στροφών μόνος του ή με τη βοήθεια φυσικοθεραπευτή. Τα αποτελέσματα ενίοτε είναι θεαματικά, και η κινητικότητα αποκαθίσταται σε 10-20 μέρες.
• Φυσικοθεραπεία: Θα πρέπει να αναφερθεί ότι και στις τρεις κατηγορίες η φυσικοθεραπεία έχει πολύ καλά αποτελέσματα και όχι μόνο στην Α κατηγορία. Σε ασθενείς με παγωμένο ώμο μετά από κατάγματα του άνω άκρου του βραχιονίου, δηλαδή στην Β και Γ κατηγορία, μετά από την φυσικοθεραπευτική παρέμβαση και εφόσον δεν είχαν ρήξη (μερική-ολική) του τενόντιου πετάλου των στροφέων, η αποκατάσταση των κινήσεων στην γληνοβραχιόνια άρθρωση ήταν πλήρης, και αποκαταστάθηκε πλήρως ο ωμοβραχιόνιος ρυθμός. Ο μέσος χρόνος για την πλήρη αποκατάσταση όλων των συμπτωμάτων, ήταν 3 μήνες εντατικής φυσικοθεραπείας σε καθημερινή βάση. Οι οδηγίες από την πλευρά του φυσικοθεραπευτή στους ασθενείς ήταν σε καθημερινή βάση και είχε γίνει σύσταση και έλεγχος της πιστής εφαρμογής τους.

Ο φυσικοθεραπευτής διαθέτει πληθώρα επιλογών στις τεχνικές και σκοπός του είναι να μειώσει τον πόνο, να αυξήσει το εύρος της κίνησης, να μειώσει τον χρόνο εμφάνισης των συμπτωμάτων αλλά και να βοηθήσει τον ασθενή να επανέλθει όσο το δυνατόν συντομότερα στις καθημερινές του δραστηριότητες. Ποιες είναι αυτές οι τεχνικές;

• Παγοθεραπεία για 5-10 λεπτά κάθε 2 ώρες σε περίπτωση φλεγμονής
• Ηλεκτροθεραπεία, θεραπευτικό υπέρηχο, laser, ραδιοσυχνότητες (TECAR), manual therapy, βελονισμός για μείωση του πόνου και της δυσκαμψίας
• Θεραπευτική ταινία kinesio tape για καλύτερη λειτουργικότητα της άρθρωση
• ERGON τεχνική για καλή λειτουργία της περιτονίας και μείωση της δυσκαμψίας
• Κρουστικός υπέρηχος
• Χειροπρακτική (Manual Therapy)
• Υδροθεραπεία
• Θεραπευτική άσκηση για αύξηση της δύναμης, της ευκινησίας και για καλή στάση σώματος

Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι σημαντικό ο παγωμένος ώμος να αντιμετωπίζεται άμεσα ώστε να προλαμβάνεται τυχόν επιδείνωση της πάθησης και των επώδυνων συμπτωμάτων της.

4 εύκολες ασκήσεις αποκατάστασης για το σπίτι

Αυτές οι ασκήσεις μπορούν να γίνουν στο σπίτι με τη χρήση ενός κονταριού (π.χ. της σκούπας).

1. Απαγωγή και Προσαγωγή του Ώμου: Από όρθια θέση κρατάτε οριζόντια το κοντάρι, στο ύψος της λεκάνης. Χωρίς να λυγίσετε τους αγκώνες μεταφέρετε το κοντάρι στη δεξιά πλευρά και επιστρέφετε στην αρχική θέση. Επαναλαμβάνετε 20 φορές. Κάνετε την ίδια άσκηση από την αριστερή πλευρά.
2. Κάμψη Ώμου: Από όρθια θέση κρατήστε με τα δυο σας χέρια το κοντάρι οριζόντια μπροστά από την λεκάνη σας και κάνετε άρσεις πάνω από το κεφάλι σας. Επαναλάβετε 20 φορές.
3. Έκταση Ώμου: Πιάστε το κοντάρι πίσω από το σώμα και κρατήστε το σε οριζόντια θέση. Απομακρύνετε το κοντάρι από το σώμα σας και προς τα επάνω και επαναφέρετε το στην αρχική θέση. Επαναλάβετε 20 φορές.
4. Έσω Στροφή Ώμου: Πιάστε το κοντάρι κάθετο πίσω από την πλάτη. Το δεξί σας χέρι να είναι στην πάνω μεριά και το αριστερό στην κάτω. Οδηγήστε το κοντάρι προς το ταβάνι, μετά προς το πάτωμα και σταματήστε στη μέση. Επαναλάβετε 20 φορές, αλλάξτε χέρια (αριστερό πάνω, δεξί κάτω) και κάντε άλλες 20 επαναλήψεις.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Θυλακίτιδα ώμου – παγωμένος ώμος: Ασκήσεις, θεραπεία, αντιμετώπιση, fmh.gr, διαθέσιμο εδώ
• «Παγωμένος ώμος»: 4 εύκολες ασκήσεις αποκατάστασης για το σπίτι, Κτησίας Αποκατάσταση, διαθέσιμο εδώ
• J.S Neviaser M.D.: «Αdhensive Capsulitis and the stiff and Painful Shoulder», Orthopedic Clinics Of North, διαθέσιμο εδώ