26.6 C
Athens
Πέμπτη, 22 Μαΐου, 2025
ΑρχικήΙστορίαΕπιχείρηση Gladio: Το μυστικό παραστρατιωτικό δίκτυο του ψυχρού πολέμου στην Ιταλία

Επιχείρηση Gladio: Το μυστικό παραστρατιωτικό δίκτυο του ψυχρού πολέμου στην Ιταλία


Της Αλεξίας Κυριαζοπούλου, 

Η Επιχείρηση Γκλάντιο (Operation Gladio) υπήρξε μια από τις πιο αμφιλεγόμενες και μυστικές στρατηγικές του Ψυχρού Πολέμου, που συνδύαζε τις μυστικές υπηρεσίες, τις παραστρατιωτικές ομάδες και τις πολιτικές συνωμοσίες, με στόχο την αποτροπή της αριστερής επιρροής στη Δυτική Ευρώπη. Η αποκάλυψή της στις αρχές της δεκαετίας του 1990, από τον Ιταλό πρωθυπουργό Τζούλιο Αντρεότι προκάλεσε έκπληξη, καθώς ανέδειξε τη σκοτεινή πλευρά των γεωπολιτικών στρατηγικών της εποχής.

Έμβλημα της Επιχείρησης Gladio. Πηγή εικόνας: Wikipedia.org

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ευρώπη βρέθηκε σε κατάσταση πολιτικής αστάθειας και κοινωνικών αναταραχών. Η άνοδος του κομμουνισμού, ιδιαίτερα στην Ιταλία και τη Γαλλία, ανησυχούσε τις δυτικές δυνάμεις. Στο πλαίσιο αυτό, το ΝΑΤΟ, σε συνεργασία με τη CIA και τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, δημιούργησε μυστικά παραστρατιωτικά δίκτυα, με την κωδική ονομασία «stay-behind» σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτά τα δίκτυα είχαν ως στόχο να παραμείνουν ενεργά σε περίπτωση σοβιετικής εισβολής, διεξάγοντας αντάρτικο πόλεμο και σαμποτάζ. Η βασική ιδέα ήταν η δημιουργία μυστικών δικτύων αντίστασης σε περίπτωση σοβιετικής εισβολής στην Ευρώπη. Ωστόσο, η αποστολή της επεκτάθηκε πέρα από την αρχική της πρόθεση, περιλαμβάνοντας την καταπολέμηση της αριστερής επιρροής και την υποστήριξη ακροδεξιών πολιτικών δυνάμεων.

Στην Ιταλία, η οργάνωση Gladio αποτέλεσε το πιο γνωστό και οργανωμένο παράδειγμα αυτών των δικτύων. Δημιουργήθηκε την δεκαετία του 1950 από την ιταλική μυστική στρατιωτική υπηρεσία SIFAR (Servizio Informazioni Forze Armate), σε συνεργασία με τη CIA, και εντάχθηκε επίσημα στο ΝΑΤΟ το 1964. Η Gladio αποτελούνταν από μυστικά παραστρατιωτικά δίκτυα, τα οποία ήταν εξοπλισμένα με όπλα, εκρηκτικά και άλλες στρατιωτικές προμήθειες, έτοιμα να ενεργοποιηθούν σε περίπτωση ανάγκης, αποτελούνταν από εκπαιδευμένα μέλη, κυρίως στρατιωτικούς και πρώην στρατιωτικούς, οι οποίοι εκπαιδεύονταν σε ειδικές τακτικές αντάρτικου πολέμου και σαμποτάζ. Οι εκπαιδεύσεις πραγματοποιούνταν σε μυστικά στρατόπεδα, όπως στη Σαρδηνία και στη Βαυαρία, σε συνεργασία με τις ειδικές δυνάμεις των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι «gladiatori» (πολεμιστές της Gladio) είχαν πρόσβαση σε κρυμμένα οπλοστάσια σε διάφορες περιοχές της Ιταλίας, τα οποία περιείχαν όπλα, εκρηκτικά και άλλον στρατιωτικό εξοπλισμό. Η χρηματοδότηση και ο εξοπλισμός τους προέρχονταν από τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, ενώ η διοίκηση και ο συντονισμός τους ήταν μυστικοί και συχνά ανεξάρτητοι από τις κυβερνήσεις των χωρών στις οποίες δρούσαν.

Έκθεση της μυστικής υπηρεσίας SIFAR για την Επιχείρηση Gladio, 1959. Πηγή εικόνας: Wikipedia.org

Η δράση της επιχείρησης, δεν περιορίστηκε μόνο στην αποτροπή κάποιας πιθανής σοβιετικής εισβολής. Σε πολλές περιπτώσεις, τα δίκτυα της Gladio ενεπλάκησαν σε τρομοκρατικές ενέργειες, όπως βομβιστικές επιθέσεις και δολοφονίες, με σκοπό την αποσταθεροποίηση αριστερών κυβερνήσεων ή την ενίσχυση ακροδεξιών πολιτικών δυνάμεων. Στην Ιταλία, για παράδειγμα, φέρεται να είχε εμπλοκή σε επιθέσεις κατά αριστερών πολιτικών και οργανώσεων, ενώ υπήρξαν υποψίες για τη συμμετοχή της στη δολοφονία του προέδρου Άλντο Μόρο το 1978.

Η ύπαρξη της Gladio παρέμεινε μυστική μέχρι το 1990, όταν ο Ιταλός εισαγγελέας Felice Casson ανακάλυψε έγγραφα που αποδείκνυαν την ύπαρξή της, κατά τη διάρκεια ερευνών για βομβιστική επίθεση το 1972. Η αποκάλυψη αυτή προκάλεσε πολιτικό σεισμό στην Ιταλία και σε όλη την Ευρώπη. Στις 24 Οκτωβρίου 1990, ο Ιταλός πρωθυπουργός Giulio Andreotti επιβεβαίωσε επίσημα την ύπαρξη της Gladio στο ιταλικό κοινοβούλιο. Σύμφωνα με τον Andreotti, η Gladio αριθμούσε 622 μέλη και 139 κρυμμένα οπλοστάσια στην Ιταλία. Ωστόσο, οι αριθμοί αυτοί θεωρούνται υποτιμημένοι από πολλούς αναλυτές και δημοσιογράφους.

Αυτό οδήγησε σε έρευνες και αποκαλύψεις και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ελβετία και το Βέλγιο, όπου διαπιστώθηκε η ύπαρξη παρόμοιων δικτύων. Οι αποκαλύψεις προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις και ανησυχία για την έκταση της κρυφής δράσης των μυστικών υπηρεσιών στην Ευρώπη. Ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα ζητήματα που προέκυψαν από τις αποκαλύψεις για τη Gladio, είναι η εμπλοκή της σε τρομοκρατικές ενέργειες κατά τη διάρκεια των «μολυβένια χρόνια» στην Ιταλία. Η πιο γνωστή από αυτές τις επιθέσεις ήταν η βομβιστική επίθεση σε σιδηροδρομικό σταθμό της Μπολόνια το 1980, η οποία είχε ως αποτέλεσμα 85 θύματα και πάνω από 200 τραυματίες. Δεν αποδείχθηκε ποτέ η άμεση συμμετοχή της Gladio σε αυτήν την επίθεση.

Αν και η ύπαρξη της Gladio αποκαλύφθηκε, οι νομικές συνέπειες για τα εμπλεκόμενα άτομα και οργανισμούς ήταν περιορισμένες. Σε πολλές περιπτώσεις, οι έρευνες δεν οδήγησαν σε ποινικές διώξεις ή αποκαλύψεις για την πλήρη έκταση της δράσης της. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην έλλειψη διαφάνειας και συνεργασίας από τις μυστικές υπηρεσίες, καθώς και στην πολιτική πίεση που ασκήθηκε για την αποσιώπηση των λεπτομερειών.

Ο σιδηροδρομικός σταθμός της Μπολόνια μετά την τρομοκρατική επίθεση στις 2 Αυγούστου 1980. Πηγή εικόνας: Wikipedia.org

Η αποκάλυψη της Gladio είχε σημαντικό αντίκτυπο στην πολιτική και κοινωνική ζωή της Ιταλίας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Στην Ιταλία, προκάλεσε πολιτική κρίση και οδήγησε σε έρευνες για τη διαφθορά και τις μυστικές δραστηριότητες του κράτους. Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, πραγματοποιήθηκε ειδική συνεδρίαση για να εξεταστεί η υπόθεση και να εκφραστεί η ανησυχία για την έλλειψη δημοκρατικού ελέγχου στις μυστικές υπηρεσίες. Η Gladio άφησε μια κληρονομιά αμφιλεγόμενη και σκοτεινή στην ιστορία της Ευρώπης.

Η αποκάλυψε της ανέδειξε τις πρακτικές των μυστικών υπηρεσιών και τις στρατηγικές «προβοκάτσιας» που χρησιμοποιήθηκαν για την επίτευξη γεωπολιτικών στόχων. Η Επιχείρηση Gladio αποτελεί ένα παράδειγμα της σκοτεινής πλευράς των διεθνών σχέσεων και των στρατηγικών που χρησιμοποιούνται για την επίτευξη γεωπολιτικών στόχων. Η δράση της ανέδειξε την έκταση της μυστικής δράσης των μυστικών υπηρεσιών και τις συνέπειες που μπορεί να έχει η πολιτική «προβοκάτσιας» για τις δημοκρατικές διαδικασίες και την κοινωνική σταθερότητα.


ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
  •  Γρίβας Κλεάνθης (2001), Τρομοκρατία: ένα προνομιούχο μέσο άσκησης πολιτικής -το ΝΑΤΟ και η επιχείρηση GLADIO, Αθήνα: εκδόσεις  Παπαζήσης
  •  Daniele Ganser (2007), Οι μυστικοί στρατοί του ΝΑΤΟ, (μτφ. Κωνσταντίνος Φασούλης, επμ. Κλεάνθης Γρίβας), Αθήνα: εκδόσεις Αντίλογος
  • Stay-behind: Ο «αόρατος» στρατός της CIA και του NATO στην Ευρώπη – Έρευνα Newsbomb.gr, διαθέσιμο εδώ
  • Οι μυστικοί στρατοί του ΝΑΤΟ: Επιχείρηση GLADIO και τρομοκρατία στη Δυτική Ευρώπη, researchgate.net, διαθέσιμο εδώ

TA ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

Αλεξία Κυριαζοπούλου, Β΄ Αρχισυντάκτρια Ιστορίας
Αλεξία Κυριαζοπούλου, Β΄ Αρχισυντάκτρια Ιστορίας
Γεννήθηκε στην Πάτρα το 2001, είναι απόφοιτος του τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια, το εργαστήριο Διαχρονικής μελέτης της ελληνικής γλώσσας και γραμματείας. Στον ελεύθερο χρόνο της διαβάζει βιβλία, βλέπει ταινίες ιστορικού περιεχομένου και ασχολείται με το πλέξιμο και το κέντημα.