Του Ραφαήλ Ιωαννίδη,
Ως κεραυνός εν αιθρία, όχι μονάχα στο εσωτερικό της Τουρκίας αλλά και διεθνώς, έπεσε η είδηση ότι ο δήμαρχος Κωνσταντινούπολης, Ekrem İmamoğlu, συνελήφθη από τις αστυνομικές αρχές της γειτονικής χώρας το πρωί της 19ης Μαρτίου, στο πλαίσιο ερευνών που διεξάγει η Γενική Εισαγγελία της Κωνσταντινούπολης, για διαφθορά και τρομοκρατία. Πιο συγκεκριμένα, οι κατηγορίες που του αποδόθηκαν και στη βάση των οποίων πραγματοποιήθηκε η σύλληψη ήταν ότι αποτελεί «εγκέφαλο εγκληματικής οργάνωσης με σκοπό την κερδοφορία», καθώς και «αρωγό του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK)», το οποίο θεωρείται εδώ και δεκαετίες από το επίσημο τουρκικό κράτος τρομοκρατική οργάνωση.
Η εξέλιξη αυτή όμως, αν και γενικά απρόσμενη, οπωσδήποτε δεν αποτελεί τυχαίο γεγονός. Την Κυριακή 23 Μαρτίου ήταν προγραμματισμένες να διεξαχθούν οι εσωκομματικές εκλογές του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), στο οποίο ανήκει ο İmamoğlu και αναμενόταν να επιλεγεί ως υποψήφιος πρόεδρος για τις επόμενες προεδρικές εκλογές του 2028 και άρα κατ’ επέκταση να θέσει εαυτόν αντίπαλο του Τούρκου προέδρου, Recep Tayyip Erdoğan (ο οποίος, πάντως, για να διεκδικήσει τρίτη διαδοχική προεδρική θητεία θα χρειαστεί να αναθεωρήσει το Σύνταγμα, καθώς αυτή τη στιγμή κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται).
Το κλίμα, μάλιστα, για όσα ακολούθησαν είχε διαμορφωθεί ήδη λίγες ώρες νωρίτερα, όταν το Πανεπιστήμιο Κωνσταντινούπολης προχωρούσε στην ακύρωση του πτυχίου του Τούρκου δημάρχου. Αυτό συνέβη επειδή κρίθηκε ότι η μετεγγραφή του, το 1990, στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων του εν λόγω πανεπιστημίου από την αντίστοιχη σχολή πανεπιστημίου της Κατεχόμενης Κύπρου, στο οποίο είχε αρχικά εγγραφεί, δεν ήταν έγκυρη, καθώς όταν έλαβε χώρα το τουρκοκυπριακό πανεπιστήμιο δεν ήταν επίσημα αναγνωρισμένο από τις τουρκικές αρχές. Η κατοχή πτυχίου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αποτελεί βασικό προαπαιτούμενο για τη συμμετοχή στις τουρκικές προεδρικές εκλογές και συνεπώς καθίσταται εμφανές ότι η προσπάθεια να μπλοκαριστεί η αναμενόμενη υποψηφιότητα του İmamoğlu είχε ξεκινήσει πριν ακόμη αυτός συλληφθεί.
Η κράτηση του αρχικά εκτεινόταν έως τις 23 Μαρτίου, δηλαδή την ημέρα των εκλογών του CHP (οι οποίες έγιναν κανονικά, με μοναδικό υποψήφιο τον ίδιο και τη συμμετοχή πλήθους κόσμου). Ωστόσο, μετά την εξέταση της υπόθεσης από το δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης αποφασίστηκε η προφυλάκισή του μέχρι τη διεξαγωγή της δίκης του. Στη δίκη αυτή ο İmamoğlu θα εμφανιστεί, τελικά, κατηγορούμενος μόνο για διαφθορά, καθώς η δεύτερη κατηγορία περί «τρομοκρατίας και διασυνδέσεων με το PKK» απορρίφθηκε από το δικαστήριο. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι τόσο ο ίδιος όσο και η αντιπολίτευση εν συνόλω σταματούν να ισχυρίζονται αυτό που από την πρώτη στιγμή φαίνεται να συμβαίνει, ότι δηλαδή η σύλληψη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης (και ακόμη 106 ατόμων του ευρύτερου κύκλου του, ανάμεσα τους επιχειρηματίες και δημοσιογράφοι) συνιστά μία καθαρά πολιτικά υποκινούμενη δίωξη που στόχο έχει την πολιτική εξόντωση ενός ανερχόμενου και δημοφιλούς πολιτικού αντιπάλου του Τούρκου προέδρου, κάτι το οποίο, πάντως, το Υπουργείο Δικαιοσύνης της γείτονος αποκλείει κατηγορηματικά.
Τους ισχυρισμούς αυτούς, ωστόσο, φαίνεται πως ενστερνίζονται και εκατομμύρια Τούρκων πολιτών, που από την πρώτη στιγμή και μέχρι σήμερα διαδηλώνουν (ειρηνικά στην πλειοψηφία τους), αντιδρώντας στα τελευταία γεγονότα και με κοινό αίτημα την απελευθέρωση İmamoğlu, σε μία σειρά μεγάλων πόλεων της χώρας, όπως η Κωνσταντινούπολη, η Άγκυρα και η Σμύρνη. Πρόκειται, μάλιστα, για τις μεγαλύτερες, σε εύρος, διαδηλώσεις στην Τουρκία εδώ και πάνω από μία δεκαετία. Μία τέτοια εξέλιξη, φυσικά, την είχαν προβλέψει εξαρχής οι τουρκικές αρχές, οι οποίες λίγο μετά τη σύλληψη του İmamoğlu εξέδωσαν σχετική ανακοίνωση με την οποία απαγόρευαν ρητά, ειδικά για την Κωνσταντινούπολη, οποιαδήποτε συγκέντρωση. Η απαγόρευση αυτή ίσχυε αρχικά για τέσσερις ημέρες, αλλά στη συνέχεια επεκτάθηκε μέχρι την 1η Απριλίου, χωρίς όμως να γίνεται αποδεκτή από τον τουρκικό λαό και με τις αρχές να προχωρούν σε σειρά συλλήψεων.
Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί εδώ ότι αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που ο İmamoğlu μπαίνει στο στόχαστρο της κυβέρνησης Erdoğan. Αντίθετα, είχαν σημειωθεί απόπειρες απονομιμοποίησης του Τούρκου δημάρχου (που πλέον καθαιρέθηκε από αυτό του το αξίωμα) και κατά το πρόσφατο παρελθόν. Αρχικά, το 2019 όταν ο İmamoğlu κέρδισε για πρώτη φορά τις δημοτικές εκλογές, το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) αμφισβήτησε ευθέως την εκλογική του νίκη, ζητώντας επανάληψη της εκλογικής διαδικασίας, πράγμα που έγινε, δίχως όμως να αλλάζει το τελικό αποτέλεσμα. Επιπλέον, το 2022 καταδικάστηκε σε δύο χρόνια φυλάκιση για την εξύβριση δύο δημοσίων υπαλλήλων. Τελικά, δεν φυλακίστηκε, όμως η εμπλοκή του με τη δικαιοσύνη τον ώθησε να παραιτηθεί από την υποψηφιότητα του για τις προεδρικές εκλογές του 2023, τις οποίες κέρδισε με σχετική άνεση ο Erdoğan, παρά το γεγονός ότι σύσσωμη η αντιπολίτευση είχε ταχθεί εναντίον του υποστηρίζοντας έναν κοινό υποψήφιο, τον Kemal Kılıçdaroğlu, πρόσωπο που όμως δεν διέθετε τη δημοφιλία του İmamoğlu και που δεν κατόρθωσε να αμφισβητήσει την πρωτοκαθεδρία του Τούρκου προέδρου.
Στο πλαίσιο αυτό και γνωρίζοντας τις πρακτικές πολιτικής εξόντωσης αντιπάλων του που έχει κατά καιρούς εφαρμόσει ο Erdoğan, εκφράζονται έντονοι φόβοι ότι ο τέως δήμαρχος Κωνσταντινούπολης μπορεί να έχει ανάλογη τύχη με άτομα όπως ο Selahattin Demirtaş. Πρόκειται για Κούρδο πολιτικό και πρώην (συμ)πρόεδρο του φιλοκουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (HDP), ο οποίος είναι φυλακισμένος από το 2016, μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος, με τις κατηγορίες της «προπαγάνδας με στόχο την τρομοκρατία» και της «υπονόμευσης της κρατικής ενότητας». Ο συγκεκριμένος, μάλιστα, καταδικάστηκε σε συνολική ποινή κάθειρξης 42 ετών. Το ενδεχόμενο να έχει αντίστοιχη μοίρα και ο İmamoğlu και άρα η σύλληψη και προφυλάκισή του να σηματοδοτεί το οριστικό πολιτικό του τέλος δεν μπορεί αυτή τη στιγμή να αποκλειστεί, πράγμα το οποίο προκαλεί φόβο και αβεβαιότητα σε όλους εκείνους που έχουν εναποθέσει σε αυτόν τις ελπίδες τους για μία διαφορετική μελλοντική Τουρκία.
Όλα αυτά, βεβαίως, συμβαίνουν σε μία περίοδο που κάθε άλλο παρά τυχαία είναι και όσον αφορά τις εξελίξεις στο διεθνές σύστημα. Δεν αποτελεί υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι ο Erdoğan έχει «διαβάσει» σωστά τη διεθνή συγκυρία. Έτσι, αφενός, δείχνει να αντιλαμβάνεται ότι ο νέος Αμερικανός πρόεδρος, Donald Trump, με τον οποίο διατηρεί και καλή προσωπική σχέση, σπάνια αντιτάσσεται σε τέτοιου είδους ενέργειες ή καταδικάζει την καταπίεση των πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών σε τρίτες χώρες και συνεπώς δεν θα το πράξει και τώρα. Ενδεικτική, άλλωστε, είναι και η δήλωση της εκπροσώπου του State Department ότι: «οι Η.Π.Α. δεν θα σχολιάσουν τις εσωτερικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων άλλης χώρας» και ότι «απλώς ενθαρρύνουν την Τουρκία να δράσει με τρόπο που να σέβεται τα δικαιώματα όλων των πολιτών της».
Αφετέρου, ο Τούρκος πρόεδρος φαίνεται πως διέγνωσε σωστά και τις προθέσεις και αντιδράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η τελευταία, από τη μία, δείχνει πρόθυμη να μη διαταράξει τις καλές σχέσεις που διατηρεί με την Τουρκία για ένα εσωτερικό ζήτημα της, από την άλλη δείχνει και να μη βρίσκεται σε θέση να ασχοληθεί με αυτό, καθώς την «καίνε» μία σειρά από πολύ σημαντικότερα θέματα, όπως ο εμπορικός πόλεμος στον οποίο έχει εμπλακεί με τις Η.Π.Α. και η πάγια ρωσική απειλή στην Ουκρανία.
Συνολικά, ο Erdoğan φαίνεται πως ποντάρει στο ότι και οι Η.Π.Α. και η Ε.Ε. τη δεδομένη χρονική περίοδο χρειάζονται την Τουρκία για την επίτευξη της διεθνούς ασφάλειας και άμυνας σε μία σειρά κρίσιμων περιοχών του πλανήτη, όπως η Ανατολική Μεσόγειος, τα Βαλκάνια και η Μέση Ανατολή και ως εκ τούτου κρίνει πως οι όποιες αντιδράσεις εναντίον του πολιτικού του καθεστώτος θα είναι πλήρως μετριασμένες (όπως και συμβαίνει). Συνεπώς, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, όλα φαίνεται να βαίνουν βάσει των υπολογισμών του Τούρκου προέδρου. Τι θα συμβεί στη συνέχεια, όμως, και ποιες θα είναι οι επόμενες εξελίξεις στην τουρκική πολιτική σκηνή είναι δύσκολο να προβλεφθεί και οπωσδήποτε μένει να φανεί στην πράξη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κων. Φίλης στην «Κ»: Η επόμενη μέρα για τον Ιμάμογλου, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ο «πανίσχυρος» Ερντογάν: Γιατί Ευρώπη και ΗΠΑ κάνουν τα στραβά μάτια στην εξόντωση Ιμάμογλου, naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μη παραδεκτή η ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τη σύλληψη του Εκρέμ Ιμάμογλου, hellasjournal.com, διαθέσιμο εδώ
- Thousands rally in Istanbul for second night to protest against mayor İmamoğlu’s arrest, euronews.com, διαθέσιμο εδώ
- Turkey moves closer to endless Erdogan rule as biggest rival detained, edition.cnn.com, διαθέσιμο εδώ
