Της Ωκεανίδας Καπουσίδου,
Η Αυστραλία βίωσε φέτος το δεύτερο πιο θερμό καλοκαίρι στην ιστορία της, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας. Οι καταγεγραμμένες θερμοκρασίες ξεπέρασαν το μέσο όρο από το 1910 κατά 1,89°C, ενώ κύματα καύσωνα, ξηρασίες και ακραία καιρικά φαινόμενα έπληξαν πολλές περιοχές της χώρας. Οι κλιματολόγοι αποδίδουν αυτή την εξέλιξη στην κλιματική αλλαγή, προειδοποιώντας για το μέλλον της Ωκεανίας, μιας περιοχής ιδιαίτερα ευάλωτης στις μεταβολές του κλίματος.
Η άνοδος της θερμοκρασίας συνδέεται αιτιωδώς με την αύξηση της συχνότητας και της έντασης ακραίων καιρικών φαινομένων και φυσικών καταστροφών που έπληξαν την Αυστραλία τους τελευταίους μήνες. Οι υψηλές θερμοκρασίες συνέβαλαν στην αύξηση του κινδύνου εκδήλωσης και εξάπλωσης καταστροφικών πυρκαγιών, με τις προβλέψεις να δείχνουν ότι τέτοιου είδους φαινόμενα θα γίνουν πιο συχνά και έντονα, δημιουργώντας μια νέα κλιματική πραγματικότητα μέχρι το 2040. Σύμφωνα με την κλιματολόγο Δρ. Linden Ashcroft, οι εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες που καταγράφηκαν θα ήταν απίθανο να διατηρηθούν χωρίς την επίδραση της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. Το γεγονός ότι οι θερμοκρασίες παρέμειναν σε υψηλά επίπεδα παρά την παρουσία του φαινομένου La Niña -το οποίο συνδέεται με πιο δροσερές και υγρές συνθήκες στην Αυστραλία- ενισχύει περαιτέρω αυτή τη συσχέτιση.
Παρά τις συνεχείς προειδοποιήσεις των επιστημόνων και τις διαρκώς επιδεινούμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, η Αυστραλία παραμένει μεταξύ των χωρών με τη χαμηλότερη πρόοδο στη μείωση των εκπομπών άνθρακα. Μάλιστα, μεταξύ των ανεπτυγμένων και πλούσιων κρατών, η Αυστραλία ανήκει στη μειοψηφία εκείνων που αύξησαν τις εκπομπές άνθρακα κατά την περίοδο 1990-2019.
Το 2021 παρουσιάστηκε το σχέδιο “Net Zero” έως το 2050 από την κυβέρνηση του Σκότ Μόρισον, το οποίο φιλοδοξούσε να χαράξει την πορεία της χώρας προς την κλιματική ουδετερότητα. Ωστόσο παρά το γεγονός ότι το σύνολο σχεδόν των κρατών που υπέγραψαν τη συμφωνία του Παρισιού (η Αυστραλία επικύρωσε τη Συμφωνία το Νοέμβριο του 2016) αναθεώρησαν τους στόχους τους για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα έως το 2030 επιδιώκοντας σημαντικότερα και πιο άμεσα αποτελέσματα, η Αυστραλία διατήρησε τον αρχικό της στόχο. Αυτός υιοθετήθηκε το 2015 και προέβλεπε μείωση των εκπομπών άνθρακα κατά 26-28% σε σχέση με τα επίπεδα του 2005, την ίδια στιγμή που η Κλιματική Αρχή (Climate Change Authority) πρότεινε το 2014 μια μείωση της τάξης του 45-65%.
Παράλληλα, στην πορεία προς την COP26, η αυστραλιανή κυβέρνηση παρουσίασε το σχέδιο “The Australian Way”, με το οποίο ανέλαβε τη δέσμευση για την επίτευξη μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050. Ωστόσο, ένα από τα πιο σοβαρά κενά του σχεδίου ήταν η απουσία σαφών και αυστηρών πολιτικών μέτρων. Αντί να θέσει σε εφαρμογή δεσμευτικά πολιτικά εργαλεία, η κυβέρνηση επέλεξε να αφήσει την ευθύνη στις επιχειρήσεις, προσβλέποντας στο ότι οι ίδιες θα αποφασίσουν να μειώσουν τις εκπομπές άνθρακα και θα αναλάβουν το κόστος της ρύπανσης μέσω εθελοντικών μηχανισμών τιμολόγησης, χωρίς κυβερνητική παρέμβαση ή νομικές υποχρεώσεις. Ενδεικτικό είναι ότι η ίδια κυβέρνηση, το 2014, κατάργησε τον υποχρεωτικό μηχανισμό τιμολόγησης των εκπομπών (γνωστός ως carbon price), ο οποίος αποτελούσε ένα από τα κεντρικά εργαλεία στη μείωση των εκπομπών.
Σήμερα, η αυστραλιανή κυβέρνηση συνεχίζει να επενδύει σε υποδομές και έργα που σχετίζονται με τα ορυκτά καύσιμα, εις βάρος άλλων πολιτικών που θα μπορούσαν να επιταχύνουν τη μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτό, το φυσικό αέριο παρουσιάστηκε ως «καθαρό καύσιμο μετάβασης», ενώ τα σχέδια της κυβέρνησης στηρίζονται σε τεχνολογικές καινοτομίες, οι οποίες, όμως, παραμένουν σε πρώιμο στάδιο και δεν έχουν αποδείξει την απαιτούμενη αποδοτικότητα για να συμβάλουν στην ουσιαστική μείωση των εκπομπών (όπως η δέσμευση και αποθήκευση του άνθρακα ή το καθαρό υδρογόνο από φυσικό αέριο).
Η έντονη αντίδραση της διεθνούς κοινότητας ως αποτέλεσμα της εμφανούς απροθυμίας της Αυστραλίας να αναλάβει μια πιο φιλόδοξη δράση, είναι μάλλον το πιο «ανώδυνο» συνακόλουθο της μη υιοθέτησης επαρκών μέτρων για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Οι πραγματικές επιπτώσεις του φαινομένου είναι αισθητές και μάλιστα πολύ έντονες στην Ωκεανία: «δε νομίζω ότι χρειάζεται να πείσουμε πλέον την Αυστραλία για την κλιματική αλλαγή, διότι μπορούμε πλέον να την αιστανθούμε» δήλωσε η Ashcroft.
Πράγματι, η κλιματική αλλαγή επηρεάζει έντονα τις τοπικές κοινωνίες και τις οικονομίες της Ωκεανίας. Πάνω από 1000 άτομα άνω των 65 ετών πεθαίνουν εξαιτίας του καύσωνα κάθε χρόνο στην Αυστραλία. Επιπλέον, έχει αποδειχθεί ότι η αυξημένη έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες συνδέεται άμεσα με αύξηση της εγκληματικότητας, μείωση της παραγωγικότητας στην εργασία και πτώση του εισοδήματος.
Σύμφωνα με την έκθεση του Clean Air and Urban Landscapes Hub με τίτλο “Risks to Australia’s urban forest from climate change and urban heat”, η κλιματική αλλαγή απειλεί σοβαρά το αστικό πράσινο της Αυστραλίας. Έως το 2070, αν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου πράγματι περιοριστούν, το 14% των δημόσιων δέντρων (αντιστοιχώντας στο 22% των ειδών) κινδυνεύουν λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας. Ωστόσο, αν οι εκπομπές συνεχιστούν με τους σημερινούς ρυθμούς, το ποσοστό αυτό αυξάνεται δραματικά, φτάνοντας στο 24% των δημόσιων δέντρων και στο 35% των ειδών. Η απώλεια δέντρων και πράσινων χώρων θα ενισχύσει το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας, καθιστώντας τις πόλεις ακόμη πιο αφόρητες τις ζεστές ημέρες, ενώ ο πληθυσμός –ιδιαίτερα οι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες– θα εκτεθεί σε ακόμη μεγαλύτερη θερμική καταπόνηση, με σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία και την ποιότητα ζωής.
Παράλληλα, τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της ηπείρου την καθιστούν ιδιαίτερα ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή. Η Ωκεανία αποτελείται από νησιωτικά κράτη και περιοχές που βρίσκονται σε χαμηλό υψόμετρο. Μικρές νησιωτικές χώρες του Ειρηνικού, όπως το Τουβαλού και το Κιριμπάτι, βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Επιπλέον, βασικοί τομείς της οικονομίας πολλών κοινοτήτων, όπως η αλιεία και η γεωργία, πλήττονται έντονα εξαιτείας της κλιματικής αλλαγής. Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι αν δεν μειωθούν δραστικά οι εκπομπές άνθρακα, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους μέσα στις επόμενες δεκαετίες.
Εξαιρετικά δραματικό είναι και το γεγονός ότι τα ευαίσθητα και μοναδικά οικοσυστήματα της Ωκεανίας αντιμετωπίζουν τις ολέθριες συνέπειες που συνοδεύουν την κλιματική αλλαγή. Μεταξύ άλλων, ο Μεγάλος Κοραλλιογενής Ύφαλος, ένα από τα σημαντικότερα οικοσυστήματα του πλανήτη, υπέστη την τέταρτη μαζική λεύκανση των κοραλλιών του μέσα σε μόλις επτά χρόνια (2016, 2017, 2020, 2022). Επιστημονικές αναλύσεις δείχνουν πως, αν η υπερθέρμανση του πλανήτη ξεπεράσει τους 2°C, κανένα κοραλλιογενές σύστημα δεν θα μπορέσει να επιβιώσει.
Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι η κλιματική κρίση δεν είναι απλώς ένα περιφερειακό ζήτημα, ούτε η αντιμετώπισή της ευθύνη μεμονωμένων κρατών. Αποτελεί μια αναπόφευκτη μορφή παγκοσμιοποίησης -ένα φαινόμενο που δεν επιδέχεται σύνορα, πολιτικές απομονωτισμού ή εθνικές αυταπάτες αυτάρκειας. Ακόμη και εκείνοι που επιλέγουν να αποστρέφουν το βλέμμα τους, αδυνατούν να ξεφύγουν από τις επιπτώσεις της. Οι πυρκαγιές, οι ξηρασίες, οι πλημμύρες και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας δεν κάνουν διακρίσεις. Επηρεάζουν και εκείνους που θεωρούν πως μπορούν να χτίσουν τείχη απέναντι στην πραγματικότητα.
Ωστόσο, οι περισσότερες κυβερνήσεις, εγκλωβισμένες στον εκλογικό τους κύκλο, επικεντρώνονται αποκλειστικά στο παρόν, αποφεύγοντας να αναλάβουν την ευθύνη για τις συνέπειες των πολιτικών τους, οι οποίες θα γίνουν αισθητές χρόνια αργότερα. Το φετινό καλοκαίρι του νοτίου ημισφαιρίου, το δεύτερο πιο θερμό στην ιστορία, αποτελεί μια ακόμη υπενθύμιση ότι η κλιματική αλλαγή δεν είναι απειλή του μέλλοντος, αλλά μια πραγματικότητα που βιώνουμε ήδη. Μήπως ήρθε ο καιρός που η πολιτική βούληση οφείλει να ευθυγραμμιστεί με την πραγματική κλίμακα της πρόκλησης;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Australia’s second-hottest summer in 2024-25 ‘not possible without climate change’, scientist says, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
-
The Lost Years: Counting the costs of climate inaction in Australia, Climate Council, διαθέσιμο εδώ
-
Worse than Black Summer: Australia’s dire fire warning, news.com.au, διαθέσιμο εδώ
-
Climate change, Australia State of the Environment 2021, διαθέσιμο εδώ
