Της Σίλιας Παπαβασιλείου,
Ακόμη θυμάμαι το πρώτο μου μάθημα σύγχρονου χορού. Μόλις 8 χρονών μπορούσα να καταλάβω γιατί οι δασκάλες μου ήθελαν να δοκιμάσω αυτό το είδος. Μπορούσα να καταλάβω γιατί τόσοι άνθρωποι το χορεύουν και το αγαπούν. Για πρώτη φορά μπορούσα να αισθανθώ το σώμα μου, να του δώσω εγώ σημασία, να το βοηθήσω να εκφραστεί ακριβώς όπως ήθελε.
Δεν είναι τυχαίο που τόσοι άνθρωποι σήμερα βρίσκουν την κλίση τους περισσότερο στον σύγχρονο από ότι στον κλασικό χορό. Τί είναι, λοιπόν, αυτό το είδος χορού που αποκαλούμε «σύγχρονο»;
Αναμφίβολα, σε όλους μας είναι πολύ οικεία η εικόνα του κλασικού χορού. Το στυλ της μπαλαρίνας, οι φούστες τουτού, τα παπούτσια πουέντ, όλες εικόνες πολύ όμορφες, πολύ «καθώς πρέπει» και πολύ παραδοσιακές. Από την περίοδο της Αναγέννησης έως και τις αρχές του 20ού αιώνα, το μπαλέτο αποτελούσε το κατεξοχήν είδος χορού. Τα κύρια χαρακτηριστικά του είναι η αυστηρότητα στο ύφος και στις γραμμές, η απαιτητική τεχνική ικανότητα του χορευτή και η απρόσωπη φύση του ως προς την πιο δημιουργική του ερμηνεία. Αν και το μπαλέτο ήταν αγαπητό από πολλούς, τα παραπάνω στοιχεία οδήγησαν σε μια σπουδαία μεταβολή στον κλάδο της τέχνης του χορού.
Στις αρχές του 20ου αιώνα η Αμερικανίδα χορεύτρια και χορογράφος Ισιδώρα Ντάνκαν δημιούργησε μια πρωτοπόρο τεχνική, η οποία στηριζόταν στη φυσικότητα και ρευστότητα της ανθρώπινης κίνησης. Η Ντάνκαν απέρριπτε από παιδί την αυστηρότητα που χαρακτηρίζει τον κλασικό χορό. Όπως πολλοί από εμάς, που η πρώτη μας επαφή με τον χορό ήταν μέσω του μπαλέτου, ένιωθε περιορισμένη στους φραγμούς που θέτει στην κίνηση και την έκφραση.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, δημιούργησε ένα δικό της είδος, αυτό που σήμερα αποκαλούμε σύγχρονο χορό. Κύρια γνωρίσματά του είναι η δημιουργία κινήσεων και χορογραφιών με βάση το φυσικό ένστικτο και την ελεύθερη έκφραση του σώματος. Σήμερα, ο σύγχρονος χορός που διδάσκεται σε αρχάριες και επαγγελματικές σχολές χορού βασίζεται στις τεχνικές της Ντάνκαν, οι οποίες αποτέλεσαν ορόσημο σε ολόκληρο το φάσμα του μοντέρνου χορού.
Ωστόσο, η Ντάνκαν δεν ήταν η μόνη που συνειδητοποίησε τους περιορισμούς του κλασικού χορού. Καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα πολλοί χορευτές και χορογράφοι καλλιέργησαν τις δικές του μορφές χορού, με αποτέλεσμα να απομακρύνονται από τις νόρμες του μπαλέτου ολοένα και περισσότερο.
Εξέχουσες προσωπικότητες άφησαν το στίγμα τους μέσω διαφορετικών τεχνικών που χρησιμοποιούνται στον σύγχρονο χορό σήμερα. Η Αμερικανίδα χορεύτρια Μάρθα Γκράχαμ έγινε γνωστή για τη δημιουργία της «τεχνικής Γκράχαμ», μια τεχνική με θεμέλιο τον ανθρώπινο αναπνευστικό κύκλο που αποτυπώνεται στον χορό ως συστολές και απελευθερώσεις του κορμού. Παράλληλα, o Αμερικανός χορευτής Λέστερ Χόρτον δημιούργησε τη δική του τεχνική, η οποία κτίστηκε με βάση αφρικανικούς χορούς και επικεντρώνεται στην απομόνωση των μερών του σώματος, μια προσέγγιση σύμφωνη με την ανατομία.
Λίγο αργότερα, ο Αμερικάνος χορογράφος Μερς Κάνιγκχαμ εδραίωσε τη γνωστή «τεχνική Κάνιγκχαμ», η οποία εκδηλώνεται ως μια ανθρώπινη κίνηση με έντονη την αντίληψη του χώρου, του χρόνου και του ρυθμού. Τέλος, αξιοσημείωτος υπήρξε και ο μεξικανός χορευτής Χοσέ Λιμόν, του οποίου η τεχνική στηρίχθηκε στους νόμους της βαρύτητας, παρουσιάζοντας πρωτότυπους συνδυασμούς πτώσεων, στροφών και πηδημάτων.
Αδιαμφισβήτητα, οι παραπάνω χορευτές και χορογράφοι άφησαν μεγάλο αποτύπωμα στον χώρο του μοντέρνου χορού. Οι τεχνικές τους διδάσκονται σήμερα διεθνώς και αποτέλεσαν πρότυπα έμπνευσης για πολλούς χορευτές, των οποίων το προσωπικό στυλ δε συνάδει με την κλασική διδασκαλία του μπαλέτου.
Ωστόσο, πολλές φορές βρίσκω τον εαυτό μου να αναρωτιέται: Είναι αυτό που αποκαλούμε «σύγχρονο χορό» πράγματι σύγχρονο; Σύγχρονος χαρακτηρίζεται ο ταυτόχρονος, αυτός που συμβαδίζει με το πνεύμα της εποχής, που αποτελεί προϊόν της παρούσης χρονικής περιόδου. Αν και ο σύγχρονος χορός βρίσκεται πιο κοντά στο πνεύμα της εποχής που διανύουμε, οφείλουμε να απορήσουμε: Μας εκφράζει αυτό το συγκεκριμένο είδος χορού, αυτή τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή;
Η έννοια του σύγχρονου χορού μπορεί και οφείλει να καθορίζεται από τον καθένα μας προσωπικά. Εξάλλου, ακριβώς σε αυτό συνίσταται η σημασία του χορού: είναι ένας τρόπος να εκφράζουμε τον εσωτερικό μας κόσμο, να βρισκόμαστε σε αρμονία με το περιβάλλον και να δημιουργούμε. Δεν είναι τυχαίο ότι κάθε μάθημα σύγχρονου χορού που έχω παρακολουθήσει είναι διαφορετικό. Στηρίζονται στα ίδια θεμέλια, αλλά η προσωπική πινελιά του καθηγητή είναι εμφανής. Μέσω των χορογραφιών και του μαθήματός του διαγράφεται ολοφάνερα η δική του αντίληψη για το τι αντιπροσωπεύει για τον ίδιο ο σύγχρονος χορός.
Ο χορός είναι μια μορφή έκφρασης των συναισθημάτων μας μέσω της κίνησης του σώματος σύμφωνα με τη μουσική. Αναμφίβολα, ο μοντέρνος χορός έχει κάνει τεράστια άλματα: έχουν εδραιωθεί ορισμένες τεχνικές και η διδασκαλία του είναι σημαντική για την πλήρη καλλιέργεια του χορευτή. Ωστόσο, είναι στο χέρι του καθενός μας να αναζητήσει τι σημαίνει ο σύγχρονος χορός γι’ αυτόν. Είναι στο χέρι του καθενός μας να βρει τον κατάλληλο τρόπο να εκφραστεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Isadora Duncan, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
- What Is Contemporary Dance? A History of Contemporary Dance, masterclass.com, διαθέσιμο εδώ
