Της Ελένης Καραγιάννη,
Η Art Nouveau —Αρ Νουβό, στα ελληνικά Νέα Τέχνη— αποτελεί το καλλιτεχνικό κίνημα που διαδέχτηκε τον Νεοκλασικισμό και τον Ρομαντισμό. Εμφανίστηκε στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα, αποτελώντας πηγή έμπνευσης και μεταβολής της κυρίαρχης φιλοσοφίας, όχι μόνο στη τέχνη αυτή καθ’ αυτή, αλλά και σε διάφορα παρακλάδια της, όπως η αρχιτεκτονική και η διακόσμηση.
Η Αρ Νουβό αναπτύχθηκε, ταυτόχρονα, σε πολλές χώρες, όπως η Αμερική, η Ολλανδία, η Αγγλία κ.ά. Ωστόσο, δεν επικράτησε για ιδιαίτερα μεγάλο χρονικό διάστημα (1880-1910) και, γρήγορα, αντικαταστάθηκε από τον Μοντερνισμό. Η χρονικά περιορισμένη της επικράτηση δεν την εμπόδισε να ασκήσει τεράστια επιρροή σ’ ένα ευρύ φάσμα τεχνών, όπως η γραφιστική, η διακόσμηση, η κεραμική, η παρασκευή επίπλων, υφασμάτων και κοσμημάτων και να αποτελέσει ένα από τα σημαντικότερα καλλιτεχνικά κινήματα της σύγχρονης εποχής.
Ως απάντηση στην ολοένα αυξανόμενη αστικοποίηση, η οποία επέφερε η Βιομηχανική Επανάσταση, ιδίως στην Ευρώπη, οι άνθρωποι αποζητούσαν κάτι περισσότερο από την Τέχνη. Στο πλαίσιο αυτό, ο καλλιτεχνικός χώρος κλήθηκε να ενσαρκώσει νέους ρόλους και να συμμετάσχει στην προσπάθεια των ανθρώπων να διαμορφώσουν μία νέα ταυτότητα και να τους συνοδεύσει όσο εκείνοι προσαρμόζονται στη νέα πραγματικότητα. Κάπως έτσι, έγινε και αυτή μία… Νέα Τέχνη.
Η Αρ Νουβό προσωποποίησε όλη αυτή τη λατρεία προς τη φύση που οι άνθρωποι, τότε, εγκατέλειπαν, εμπνεύστηκε από τα λουλούδια, τα φυτά, από τη μορφολογία των αληθινών τοπίων, από τη δομή του φυσικού περιβάλλοντος και απέδωσε έργα με υπέροχες γραμμές, έντονα και γήινα χρώματα και ένα ελπιδοφόρο συναίσθημα. Το συναίσθημα αυτό της αισιοδοξίας και, ταυτόχρονα, της νοσταλγίας αποδόθηκε με καμπύλες και ρευστές γραμμές, με την απεικόνιση φύλλων, εντόμων, λουλουδιών. Όλα αυτά προσέθεσαν μία αίσθηση κινητικότητας, μια ζωντάνια που δεν είχε εμφανιστεί ξανά στην τέχνη. Σημαντική διαφοροποίηση του κινήματος από τις προγενέστερες μορφές τέχνης αποτέλεσε η εισαγωγή νέων υλικών, όπως το γυαλί και το σίδερο, γεγονός που επέτρεψε στην Αρ Νουβό να αναδείξει μία νέα πλευρά της τέχνης, αυτή που ανασυνθέτει τη φύση και την μετατρέπει αυτούσια σε έργο θαυμασμού.
Τίποτα δεν δημιουργείται «εν κενώ» και, γι’ αυτό, η Αρ Νουβό δανείστηκε τεχνικές, υλικά και ιδέες από άλλες μορφές και κινήματα τέχνης. Κυρίως, συνδέθηκε με τον Συμβολισμό, ωστόσο δέχτηκε ποικίλες επιρροές και από άλλα σημαντικά κινήματα. Για παράδειγμα, στην αρχιτεκτονική Αρ Νουβό —και όχι μόνο— βλέπουμε τον δανεισμό της στη γοτθική τέχνη και πιο συγκεκριμένα, παρατηρούμε πολύπλοκα μοτίβα, γραμμές που αναμειγνύονται η μία στην άλλη, καμπύλες και τεράστια έμφαση στη λεπτομέρεια, στοιχεία που ενίσχυσαν τη μοναδική αισθητική που παρέδωσε. Έπειτα, στον τομέα της διακόσμησης, η τέχνη της Βικτωριανής εποχής άσκησε και αυτή την επιρροή της, παραδίδοντάς μας μία αφηρημένη και σύγχρονη μορφή του ύφους μπαρόκ. Βέβαια, δεν μπορεί να παραληφθεί και η επίδραση της ιαπωνικής τέχνης στην Αρ Νουβό, μέσω των οποίων η τελευταία απέκτησε μία πρωτόγνωρη διακοσμητική αξία με πρωταγωνιστές τα φωτεινά χρώματα και τα στοιχεία της φύσης.
Σημαντικοί εκπρόσωποι της Αρ Νουβό έχουν μείνει στην ιστορία ως μοναδικοί καλλιτέχνες, είτε κινούνταν στο χώρο της ζωγραφικής ή της γλυπτικής είτε στο πιο «πρακτικό» τομέα της τέχνης, δηλαδή την αρχιτεκτονική, την επιπλοποιία και τη διακόσμηση. Από τους σπουδαιότερους καλλιτέχνες του κινήματος ήταν ο Hector Guimard (1867–1942), αρχιτέκτονας που δημιούργησε το πρώτο κτίριο Αρ Νουβό στο Παρίσι, το Castel Beranger, αλλά μνημονεύεται για την ιδιαίτερη αισθητική που χάρισε στη πόλη, μέσω των εισόδων του μετρό της. Σημαντική καλλιτεχνική παρακαταθήκη άφησε πίσω του και ο Gustav Klimt (1862–1918), ο οποίος κινήθηκε στο χώρο του Συμβολισμού και της Αρ Νουβό και χρησιμοποίησε κατ’ εξοχήν το χρυσό στοιχείο, γεγονός που προσέδιδε μια παραμυθένια αίσθηση στα έργα του. Το πιο γνωστό του έργο και, ίσως, ένας από τους δημοφιλέστερους πίνακες της Αρ Νουβό, είναι το Φιλί (The kiss), το οποίο έγινε και ευρέως γνωστό από τη συσχέτιση του με την ταινία Shutter Island (2010). Οφείλουμε να συμπεριλάβουμε στους βασικούς εκπρόσωπους της και τον ταλαντούχο καλλιτέχνη Emile Galle (1846–1904), ο οποίος άφησε πίσω του διακοσμητικά αντικείμενα από περίτεχνο γυαλί, έργα που παραμένουν μοναδικά και αναγνωρίσιμα έως σήμερα.
Η Αρ Νουβό αποτέλεσε ένα καλλιτεχνικό κίνημα με τεράστια σημασία τόσο για τον χώρο της Τέχνης όσο και για τη κοινωνική ζωή της καθημερινότητας. Μέσω των τεχνικών της και την επίδραση της σε ποικίλους τομείς της ζωής κατάφερε να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ καλών και εφαρμοσμένων τεχνών, αφήνοντας πίσω της εκλεπτυσμένες μορφές τέχνης στη ζωγραφική, τη διακοσμητική, την αρχιτεκτονική και σε πολλές ακόμα πτυχές.
Τελικά, η Αρ Νουβό αφήνει στην ιστορία τη προσπάθεια —και την επιτυχία— να ενοποιήσει μεταξύ τους τις διάφορες πτυχές της τέχνης, με αποτέλεσμα να μας υπενθυμίζει έως και σήμερα πως η τέχνη είναι μέρος της καθημερινότητας μας και όχι κάτι ξέχωρο από αυτή. Ενώ, όλα αυτά τα πετυχαίνει με μία μοναδική αισθητική, η οποία ακουμπά κατευθείαν την ψυχή και το συναισθηματικό μας κόσμο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Art Nouveau, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
