Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS): Μια βαθύτερη ματιά

Του Φίλιππου Ατζέμογλου, 

Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS) είναι μια από τις πιο κοινές ενδοκρινολογικές διαταραχές που επηρεάζει τις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Πρόκειται για μια κατάσταση όπου οι ωοθήκες περιέχουν πολλές μικρές κύστες (ωοθυλάκια που δεν έχουν ωριμάσει και δεν έχουν απελευθερωθεί κατά τη διάρκεια του κύκλου) και συχνά συνοδεύεται από ορμονικές ανισορροπίες.

                                   Πώς δημιουργείται το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών;

Η ακριβής αιτία του PCOS παραμένει αδιευκρίνιστη. Οι γυναίκες με PCOS έχουν συνήθως υπερβολική παραγωγή ανδρικών ορμονών (ανδρογόνων), όπως η τεστοστερόνη. Η αυξημένη παραγωγή αυτών των ορμονών παρεμβαίνει στην ωρίμανση των ωοθυλακίων, με αποτέλεσμα να μην ελευθερώνονται ωάρια και να σχηματίζονται κύστες στις ωοθήκες. Επιπλέον, πολλές γυναίκες με PCOS παρουσιάζουν αντίσταση στην ινσουλίνη, δηλαδή τα κύτταρα του σώματος δεν ανταποκρίνονται σωστά στην ορμόνη, οδηγώντας σε υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα και περαιτέρω ενίσχυση της παραγωγής ανδρογόνων.

Πώς γίνεται η διάγνωση του συνδρόμου;

Δεν υπάρχει κάποιο ειδικό τεστ για τη διάγνωση του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS). Η διαγνωση ξεκινά με μια συζήτηση για τα παρόντα συμπτώματά, τα φάρμακα που λαμβάνει η ασθενής και οποιεσδήποτε άλλες ιατρικές καταστάσεις. Λαμβανεται ιστορικό σχετικά με τις εμμηνορρυσιακές περιόδους και τυχόν αλλαγές βάρους. Στη συνεχεια, η φυσική εξέταση περιλαμβάνει τον έλεγχο για σημάδια υπερβολικής ανάπτυξης τριχών, αντίστασης στην ινσουλίνη και ακμής. Για διεξοδικό ελεγχο προτείνονται:

1. Τεστ Παπανικολάου
2. Αιματολογικές εξετάσεις, για μέτρηση επιπέδων των ορμονών όπως τα ανδρογόνα
3. Υπέρηχος

Ποιες είναι οι ομάδες υψηλού κινδύνου;

Οι γυναίκες που ανήκουν στις εξής ομάδες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών:

1. Γενετική προδιάθεση: Αν στην οικογένεια υπάρχει ιστορικό PCOS, η πιθανότητα εμφάνισης της κατάστασης είναι αυξημένη.
2. Παχυσαρκία: Οι γυναίκες με αυξημένο σωματικό βάρος διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν PCOS και να εμφανίσουν πιο σοβαρά συμπτώματα.
3. Πρώιμη εμφάνιση εμμήνου ρύσεως: Οι γυναίκες που ξεκινούν την εμμηνόρροια σε πολύ μικρή ηλικία ενδέχεται να έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξης PCOS αργότερα.

Ποια είναι τα συμπτώματα του σύνδρομου πολυκυστικών ωοθηκών;

Τα συμπτώματα του PCOS μπορεί να ποικίλουν από γυναίκα σε γυναίκα. Ορισμένα από τα πιο κοινά είναι:

1. Ακανόνιστος εμμηνορρυσιακός κύκλος: Οι γυναίκες με PCOS συχνά έχουν σπάνιες ή καθυστερημένες περιόδους, που μπορεί να διαρκούν περισσότερες μερες απο το φυσιολογικό.
2. Υψηλές τιμές ανδρογόνων: Αυτές μπορούν να οδηγήσουν  σε αυξημένη ανάπτυξη τριχών σε περιοχές ανδρικού τύπου, όπως το πρόσωπο, το στήθος και η κοιλιά, ακμή και λιπαρό δέρμα ιδιαίτερα στην εφηβική ηλικία ή στις αρχές της ενήλικης ζωής ή απώλεια / αραίωση μαλλιών, ειδικά στο επάνω μέρος του κεφαλιού.
3. Ανωμαλίες στις ωοθήκες: Οι ωοθήκες μπορεί να είναι μεγαλύτερες. Πολλά θυλάκια που περιέχουν ανώριμα ωάρια μπορεί να αναπτυχθούν γύρω από την περιφέρεια της ωοθήκης. Οι ωοθήκες ενδέχεται να μην λειτουργούν όπως θα έπρεπε.
4. Πάχος και αυξημένο βάρος: Ορισμένες γυναίκες με PCOS τείνουν να έχουν αυξημένο σωματικό βάρος, ειδικά στην περιοχή της κοιλιάς, λόγω των μεταβολικών διαταραχών που προκαλούνται από την αντίσταση στην ινσουλίνη.

Ποιες μπορεί να είναι οι επιπλοκές του σύνδρομου;

Το PCOS μπορεί να οδηγήσει σε διάφορες μακροπρόθεσμες επιπλοκές, αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά. Κάποιες από αυτές είναι:

1. Διαβήτης τύπου 2: Η αντίσταση στην ινσουλίνη αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2, καθώς το σώμα δυσκολεύεται να ελέγξει τα επίπεδα του σακχάρου.
2. Υπέρταση (αρτηριακή πίεση): Οι γυναίκες με PCOS διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν υπέρταση.
3. Υπερλιπιδαιμία: Αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων, που αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιοαγγειακών παθήσεων.

4. Αυξημένος κίνδυνος για ενδομητρικό καρκίνο: Ο ακανόνιστος εμμηνορρυσιακός κύκλος και η παρατεταμένη έκθεση σε οιστρογόνα χωρίς την αντιστάθμιση από την ωορρηξία μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου του ενδομητρίου.
5. Κατάθλιψη και άγχος: Τα σωματικά συμπτώματα (όπως η υπερτρίχωση και η ακμή) και οι δυσκολίες με τη γονιμότητα συχνά προκαλούν συναισθηματική επιβάρυνση, οδηγώντας σε προβλήματα ψυχικής υγείας.
6. Προβλήματα γονιμότητας: Η αντίσταση στην ινσουλίνη και οι ανισορροπίες στις ορμόνες εμποδίζουν την ωορρηξία, με αποτέλεσμα δυσκολίες στην σύλληψη.

Ποια είναι η θεραπεία;

Η θεραπεία του συνδρομου εστιάζει στη διαχείριση των πραγμάτων που αφορούν την κάθε ασθενή. Έτσι μπορεί να στοχεύουν στην θεραπεία της στειρότητας, της υπερτρίχωσης, της ακμής ή της παχυσαρκίας. Ανάλογα λοιπόν με την περίσταση η θεραπεία  περιλαμβάνει είτε αλλαγές στον τρόπο ζωής είτε φαρμακευτική αγωγή.

• Αλλαγές στον τρόπο ζωής

Ο πάροχος υγειονομικής περίθαλψης μπορεί να συστήσει απώλεια βάρους μέσω μιας δίαιτας χαμηλών θερμίδων σε συνδυασμό με μέτριας έντασης σωματική άσκηση. Ακόμη και μια μέτρια μείωση του βάρους – για παράδειγμα, η απώλεια του 5% του σωματικού βάρους – μπορεί να βελτιώσει την κατάσταση. Η απώλεια βάρους μπορεί επίσης να αυξήσει την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων που συνίστανται.

• Φαρμακευτική Αγωγή

Για να ρυθμιστεί ο εμμηνορυσιακός κύκλος συστήνονται:

1. Συνδυασμένα αντισυλληπτικά χάπια: Τα χάπια που περιέχουν τόσο οιστρογόνα όσο και προγεστερόνη μειώνουν την παραγωγή ανδρογόνων και ρυθμίζουν τα οιστρογόνα. Η ρύθμιση των ορμονών σας μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρκίνου του ενδομητρίου και να διορθώσει την ακανόνιστη αιμορραγία, την υπερβολική τριχοφυΐα και την ακμή.
2. Θεραπεία με λήψη προγεστερόνης: Η λήψη προγεστερόνης για 10 έως 14 ημέρες κάθε 1 έως 2 μήνες μπορεί να ρυθμίσει τις περιόδους σας και να προστατεύσει από τον καρκίνο του ενδομητρίου. Η θεραπεία με προγεστίνη δεν βελτιώνει τα επίπεδα ανδρογόνων και δεν αποτρέπει την εγκυμοσύνη.

Με σκοπό την ύπαρξη ωορρηξίας ώστε να είναι δυνατή η εγκυμοσύνη συστήνονται:

• Κλομιφαίνη.
• Λετροζόλη (Femara).
• Μετφορμίνη.
• Γοναδοτροπίνες

Για περιορισμό της υπερτρίχωσης και της ακμής συνιστώνται:

• Αντισυλληπτικά χάπια: Αυτά τα χάπια μειώνουν την παραγωγή ανδρογόνων που μπορεί να προκαλέσει υπερβολική τριχοφυΐα και ακμή.
• Σπιρονολακτόνη (Aldactone): Αυτό το φάρμακο εμποδίζει τις επιδράσεις των ανδρογόνων στο δέρμα, συμπεριλαμβανομένης της υπερβολικής τριχοφυΐας και της ακμής. Η σπιρονολακτόνη μπορεί να προκαλέσει γενετικές ανωμαλίες, επομένως απαιτείται αποτελεσματικό birth control κατά τη λήψη αυτού του φαρμάκο.
• Εφλορνιθίνη (Vaniqa): Αυτή η κρέμα μπορεί να επιβραδύνει την ανάπτυξη των τριχών του προσώπου
• Αποτρίχωση
• Θεραπείες ακμής

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ 

• Polycystic Ovary Syndrome, American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG), διαθέσιμο εδώ
• Polycystic Ovary Syndrome, Mayo Clinic, διαθέσιμο εδώ
• Polycystic Ovary Syndrome, National Institutes of Health (NIH), διαθέσιμο εδώ