Του Μάρκου Ζουζούνη,
Οι αμερικανικές εκλογές δεν αποτελούν τον μόνο πονοκέφαλο για τον Elon Musk. Ο ισχυρός άνδρας της Tesla, έχει βρει έναν μάλλον απροσδόκητο αντίπαλο στους Σουηδούς εργαζομένους της εταιρείας, οι οποίοι απεργούν για πάνω από έναν χρόνο. Συγκεκριμένα, οι εργαζόμενοι της Tesla, κυρίως μηχανικοί, στη σκανδιναβική χώρα καταγγέλλουν ακατάλληλες συνθήκες εργασίας, με εξουθενωτικά ωράρια και ελλιπή μέτρα ασφαλείας. Παράλληλα, υποστηρίζουν ότι όποιος εργαζόμενος διαμαρτυρηθεί για τις εργασιακές συνθήκες κινδυνεύει να βρεθεί αντιμέτωπος ακόμη και με απόλυση.
Σε αυτές τις αιτιάσεις, έρχεται να προστεθεί η πεισματική άρνηση της εταιρείας να υπογράψει συλλογική σύμβαση με το αντίστοιχο συνδικάτο, πράξη σχεδόν αδιανόητη για μεγάλη εταιρεία, αν αναλογιστεί κανείς ότι το 90% του σουηδικού εργατικού δυναμικού ανήκει σε κάποιο σωματείο και εργάζεται υπό το καθεστώς συλλογικής σύμβασης. Η στάση της Tesla στη Σουηδία, βέβαια, απηχεί απόλυτα τις απόψεις του ιδρυτή της, ο οποίος έχει δηλώσει ότι είναι κατά των εργατικών σωματείων, κατηγορώντας τα ότι προωθούν μια λογική «αφέντη-χωρικού» μεταξύ των εργοδοτών και των εργαζόμενων.
Η νεοφιλελεύθερη αυτή στάση της διοίκησης έχει ενεργοποιήσει τα αντανακλαστικά όλων των εργατικών συνδικάτων, όχι μόνο στη Σουηδία, αλλά και στις υπόλοιπες σκανδιναβικές χώρες, μιας περιοχής με έντονη συνδικαλιστική ιστορία. Σε μια σειρά από συντονισμένες «απεργίες αλληλεγγύης», εργάτες σε όλη τη Σκανδιναβία, από λιμενεργάτες στη Δανία μέχρι μεταφορείς και υπάλληλοι γραφείου στη Στοκχόλμη, αρνούνται να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην Tesla, με αποτέλεσμα τα αυτοκίνητα της εταιρείας να δυσκολεύονται να παραδοθούν στη σουηδική αγορά.
Παρά ταύτα, η εταιρεία, σε μια προσπάθεια να διατρανώσει την ισχύ της, έχει στρατολογήσει «απεργοσπάστες», συχνά χωρίς την απαραίτητη κατάρτιση, από άλλα ευρωπαϊκά της παραρτήματα για να καλύψει το κενό των απεργών. Παράλληλα, έχει εμπλακεί σε μια σειρά δικαστικών διαμαχών εναντίων αυτών των απεργιών αλληλεγγύης, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία μέχρι στιγμής. Σε κάθε περίπτωση, η Tesla δε φαίνεται να ανησυχεί τόσο για τις οικονομικές επιπτώσεις της απεργίας, λόγω του συγκριτικά μικρού μεγέθους της σουηδικής αγοράς, όσο για μια ενδεχόμενη ηθική νίκη των απεργών που θα άνοιγε τον δρόμο για μελλοντικές διεκδικήσεις των εργαζομένων της και σε άλλες χώρες.
Πουθενά το ζήτημα των εργασιακών δικαιωμάτων για την Tesla δεν είναι τόσο πιεστικό, όσο στο μόνο ευρωπαϊκό της εργοστάσιο, στο Grünheide, στα περίχωρα του Βερολίνου. Εκεί η εταιρεία έχει εμπλακεί σε μια μακροχρόνια διαμάχη με το κλαδικό συνδικάτο, την IG Metall, το μεγαλύτερο συνδικάτο της Γερμανίας και ένα από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη. Τα αιτήματα της IG Metall, η οποία εκπροσωπεί κάποιους από τους 12.500 εργαζόμενους στην εν λόγω μονάδα παραγωγής, εστιάζονται στους μισθούς και στις συνθήκες εργασίας. Συνθήκες που, κατά τα λεγόμενα των συνδικαλιστών, οδηγούν τους εργαζόμενους στο burnout και σε επισφαλείς συνθήκες εργασίας, κάνοντας λόγω για μια «κουλτούρα φόβου» που καλλιεργείται από τη διεύθυνση.
Πιθανόν, δεν είναι τυχαίο ότι καθημερινά έως και το 17% των εργαζομένων δηλώνουν απόντες λόγω ασθένειας, λαμβάνοντας αναρρωτική άδεια. Το ποσοστό αυτό, ασυνήθιστο ακόμη και για τον συγκεκριμένο κλάδο, θορύβησε τη διοίκηση του εργοστασίου, σε σημείο που έλαβε την πρωτοφανή απόφαση να στέλνει αντιπροσώπους της εταιρείας στα σπίτια των «ασθενούντων» εργατών, για να επιβεβαιώνουν την κατάστασή τους. Αν και δεν είναι παράνομη, αυτή η —κατά πολλούς– ακραία αντίδραση της Tesla προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, τόσο στην κοινή γνώμη, όσο και στους εργαζόμενους, κάποιοι εκ των οποίων απείλησαν να καλέσουν και την αστυνομία, μιλώντας για παραβίαση της ιδιωτικότητάς τους.
Από την πλευρά της, η εταιρεία επιχείρησε να δικαιολογηθεί, λέγοντας ότι οι περισσότερες από τις αναρρωτικές άδειες λαμβάνονταν τις Παρασκευές και τις απογευματινές βάρδιες, πράγμα στατιστικά ύποπτο, ενώ υποστήριξε ότι οι «επισκέψεις» έγιναν σε συγκεκριμένους εργαζόμενους οι οποίοι απουσίαζαν με άδεια συστηματικά για ένα εκτεταμένο διάστημα. Σε κάθε περίπτωση, τόσο οι πρακτικές αυτές, όσο και η πεισματική άρνηση της Tesla να διαπραγματευτεί με τη συνδικαλιστική ένωση, δε συμβάλλουν στη βελτίωση του εργασιακού κλίματος. Ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι η IG Metall καταγγέλλει την εταιρεία για εκδικητική απόλυση μέλους της, ο οποίος συμμετείχε στο συμβούλιο των εργαζομένων του εργοστασίου.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η Tesla έρχεται αντιμέτωπη με τη μήνη συλλογικών οργανώσεων. Αντίστοιχες αντεγκλήσεις και διαμαρτυρίες έχει δεχτεί και από περιβαλλοντικές οργανώσεις, διαμαρτυρόμενες για τις συνέπειες της λειτουργίας του εργοστασίου της στο Βερολίνο, όσο και για τις εξορυκτικές πρακτικές της, για πρώτες ύλες, όπως το λίθιο. Οι διαμάχες αυτές της εταιρείας με την κοινωνία των πολιτών, σχεδόν σε όλες τις χώρες δραστηριοποίησης της στην Ευρώπη, μαρτυρούν ένα ευρύτερο, αν και όχι τόσο εμφανές μοτίβο. Με τις παραδοσιακές βιομηχανίες της Γηραιάς Ηπείρου να συμπιέζονται από τον τεχνολογικά προηγμένο ανταγωνισμό, κυρίως των ΗΠΑ και της Κίνας, οι ιθύνοντες καλούνται να απαντήσουν σε ένα βασικό ερώτημα. Πόσο από το ευρωπαϊκό κεκτημένο μπορεί να διασωθεί μπροστά σε εταιρείες-κολοσσούς, οι οποίες έχουν μάθει να λειτουργούν σε πολύ χαλαρότερα κανονιστικά πλαίσια;
Σίγουρα, τα κορπορατιστικά μοντέλα της Γερμανίας και της Σκανδιναβίας φαντάζουν ενοχλητικά, αν όχι απαρχαιωμένα, σε μια εταιρεία που ασχολείται με την ηλεκτροκίνηση του μέλλοντος, και στον Elon Musk, ο οποίος φαίνεται περισσότερο απασχολημένος με τον εποικισμό του Άρη. Όμως, για τους εργαζόμενους στην Ευρώπη, η νομοθεσία αυτή, η οποία έχει μακρά παράδοση στην ήπειρο ήδη από τον 19ο αιώνα, είναι το μόνο που τους προστατεύει από τις εργασιακές συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι συνάδελφοί τους στην Ασία, αλλά ακόμη και στις ΗΠΑ.
Αν κανείς διευρύνει αυτόν τον συλλογισμό εύλογα μπορεί να βρεθεί μπροστά σε ένα δίλημμα, που ίσως φαίνεται οξύμωρο. Αν δικαιούται δηλαδή μια εταιρεία που ευαγγελίζεται την τεχνολογική πρόοδο και το κοινό καλό, να παραβιάζει εσκεμμένα τα δικαιώματα των εργαζομένων της, ή αν, κατ’ επέκταση, μια εταιρεία που προωθεί την προστασία του περιβάλλοντος μέσω της ηλεκτροκίνησης νομιμοποιείται να βλάπτει το περιβάλλον μέσω της εντατικής παραγωγής και εξόρυξης ορυκτών; Με αυτό το έναυσμα. ίσως οι ευρωπαϊκές κοινωνίες θα άξιζε να αναψηλαφήσουν τις συχνά αντιφατικές, αν όχι υποκριτικές, προτεραιότητες που θέτουν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Bender, German, One year on, we know this: Sweden’s trade unions are more than a match for Elon Musk, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- “I’ll stay on strike for months or even years to get this collective agreement”: In Sweden, the fight against Tesla continues, Equal Times, διαθέσιμο εδώ
- Tesla Managers Show Up At Workers’ Homes To See If They’re Really Sick After Surge In Sick Leaves, International Business Times UK, διαθέσιμο εδώ
- Untenable: A beacon of “green capitalism” can’t break away from its exploitative habits., Earth Island Journal, διαθέσιμο εδώ
