Της Ευθυμίας Γκαμπέση,
Δεν είναι μυστικό ότι η τεχνολογία εξακολουθεί να διεισδύει όλο και περισσότερο στη ζωή μας, την καθημερινότητα και ιδιωτικότητά μας. Πλέον, μόνο πολύ λίγοι από εμάς δεν έχουν την πρόσβαση σε ένα κινητό τηλέφωνο, σε μία τηλεόραση ή στο WiFi. Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν κίνδυνοι; Αναμφίβολα. Συνεχίζουμε, όμως, να τα χρησιμοποιούμε και πολλές φορές να κάνουμε κατάχρηση; Φυσικά! Βέβαια, όταν αυτή η τεχνολογία παίρνει τη μορφή ενός αξιαγάπητου, μικρού και χνουδωτού ζώου δεν είναι και τόσο βλαβερό… σωστά; Τα κεντούκι, όπως ονομάζονται, είναι σχεδιασμένα για να προσφέρουν τις «υπηρεσίες» τους, κατά κάποιον τρόπο. Για παράδειγμα να κάνουν συντροφιά ή να προσφέρουν οποιαδήποτε διασκέδαση στον «κύριο» τους.
Η συγγραφέας του σημερινού βιβλίου, Σαμάντα Σβέμπλιν (Samanta Schweblin), γεννήθηκε στο Μπουένος Άιρες το 1978. Ωστόσο, σήμερα έχει εγκαταλείψει το μέρος όπου γεννήθηκε, ζώντας στο Βερολίνο. Το σπουδαίο συγγραφικό της έργο έχει αναγνωριστεί μέσα από τα σημαντικά βραβεία που έχει κερδίσει. Το πρώτο μυθιστόρημά της Απόσταση ασφαλείας, από τις Εκδόσεις Πατάκη (2020) και σε μετάφραση της Έφης Γιαννοπούλου, απέσπασε το βραβείο Tigre Juan. Μάλιστα, το 2017, και αφού είχε μεταφραστεί στα αγγλικά, κατέκτησε με την αξία του μία θέση στη λίστα του διεθνούς βραβείου Man Booker και το 2018 του αποδόθηκε το βραβείο Shirley Jackson, έχοντας χαρακτηριστεί από την εκπομπή Tournament of Books «ως το καλύτερο βιβλίο που κυκλοφόρησε ποτέ στις Ηνωμένες Πολιτείες»! Τέλος, τα Επτά άδεια σπίτια (Εκδόσεις Πατάκη, 2021, μτφρ. Έφη Γιαννοπούλου), συλλογή διηγημάτων της Σβέμπλιν, πήραν το διεθνές λογοτεχνικό βραβείο Ribera del Duero το 2015.
Τα Κεντούκι, αυτά τα μικρά πλασματάκια είναι στην ουσία ένα είδος ρομπότ, με έναν αληθινό άνθρωπο να βρίσκεται πίσω από αυτά, χειριζόμενος τις κινήσεις του. Υπάρχουν, όμως, και περιορισμοί στις λειτουργίες τους⋅ δεν μπορούν να μιλήσουν, παρά μόνο να παρακολουθούν, να περπατάνε και να γουργουρίζουν. Και το βασικότερο προκειμένου να παραμένουν σε λειτουργία: να είναι πάντα φορτισμένα. Άλλος ένας σημαντικός κανόνας που πρέπει να ξέρετε είναι ότι εάν ένα κεντούκι αποσυνδεθεί ή χαλάσει δεν γίνεται να ξανά μπει σε λειτουργία. Κάθε συσκευή αντιστοιχεί σε μία και μόνο σύνδεση. Γύρω από αυτά περιστρέφεται και το βιβλίο της Σαμάντα Σβέμπλιν με τον ομώνυμο τίτλο που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση της Έφης Γιαννοπούλου.
Άλλο ένα ενδιαφέρον γεγονός σχετικά με αυτά τα ρομποτάκια είναι ότι δεν ξέρεις τι ζωάκι μπορεί να σου τύχει, ούτε ποιος βρίσκεται πίσω από το κεντούκι σου. Το πιο ενδιαφέρον, όμως, απ’ όλα είναι ότι έχεις δύο επιλογές: είτε να είσαι «κύριος», είτε κεντούκι. Έτσι, μπορείς να βρίσκεσαι σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη, καθώς ένας άλλος άνθρωπος να σε παρακολουθεί από ένα τελείως μακρινό μέρος και το αντίστροφο.
Φαίνεται ότι το λανσάρισμα αυτών των παιχνιδιών έχει τεράστια επιτυχία, καθώς ένας στους τέσσερις ανθρώπους έχει τουλάχιστον ένα κεντούκι στο σπίτι του! Είτε είσαι στη Γουατεμάλα, είτε στη Σουηδία, είτε στην Κίνα, δεν έχει καμία απολύτως σημασία. Ωστόσο, τα κίνητρα και οι προθέσεις ποικίλουν, αφού ο καθένας μπορεί να το χρησιμοποιεί για διαφορετικούς σκοπούς τη συσκευή: για συντροφιά, για βοήθεια σε οικιακές δουλειές, για ντάντεμα των παιδιών και η λίστα συνεχίζεται.
Το βιβλίο συνυφαίνεται από διάφορες ιστορίες ανθρώπων που πήραν την απόφαση να πάρουν τη συγκεκριμένη συσκευή αλλά υπάρχουν, ταυτόχρονα, κάποιοι καίριοι χαρακτήρες, στους οποίους επιστρέφουμε κάθε τόσο. Αυτοί είναι η Αλίνα, η κοπέλα που μετακόμισε με το αγόρι της, Σβεν, στο μικρό χωριό της Βίστα Ερμόσα, ώστε να ικανοποιήσει το όνειρό του ως καλλιτέχνης. Η Εμίλια, η μεσήλικη γυναίκα που ζει μόνη της στο Περού. Ο Έντζο, ένας διαζευγμένος γονιός στην Ιταλία. Ο Μάρτιν, το αγόρι στη Νορβηγία και ο Γκίγκορ στην Κορέα που έχει στήσει ολόκληρη επιχείρηση δικτύωσης πολλών κεντούκι.
Αποτελεί αναμφισβήτητα ένα επικίνδυνο παιχνίδι, αφού έχει τη δυνατότητα να εισχωρήσει στην ιδιωτική σου ζωή, να δει πως είσαι, να μάθει τον τόνο της φωνής σου, το σπίτι σου, πότε λείπεις από αυτό και πότε κοιμάσαι, χωρίς να ξέρεις καν ποιος βρίσκεται πίσω από την κάμερα. Μπορεί στην κυριολεξία να συστήνεται ως μία έφηβη κοπέλα και να είναι αποφυλακισμένος κατά συρροή δολοφόνος. Και το χειρότερο… δεν σταματάει ποτέ! Ή μάλλον, μπορεί να σταματήσει, αν ένας χρήστης που χειρίζεται το κεντούκι αποφασίσει να εγκαταλείψει το παιχνίδι και αποσυνδεθεί, τότε δεν μπορεί να ξανά χρησιμοποιηθεί. Υπάρχουν και άλλες πιθανές εκδοχές, όπως η επικοινωνία, επικοινωνία που φτάνει σε τέτοιο βαθμό που η ανταλλαγή email είναι μόνο το πρώτο βήμα, περνώντας στο επόμενο επίπεδο, στην ανταλλαγή φωτογραφιών και προσωπικών μηνυμάτων. Εάν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές, άνθρωποι πληρώνουν για να τους ακολουθούν σαν σκυλιά όλη μέρα, επιθυμούν κάποιο πραγματικό ον να ζητιανεύουν το βλέμμα τους και την προσοχή τους.
Συνοψίζοντας, πρόκειται για ένα σίγουρα αφυπνιστικό κείμενο, θίγοντας μέσα σε μερικές σειρές όλους τους κινδύνους και τις ανησυχίες που ελλοχεύουν από μία τέτοια συνθήκη. Σκιαγραφείται με λίγα λόγια όλη η «τρομακτική» πτυχή του εικονικού κόσμου, με τη μοναχικότητα να διαστέλλεται αντί να έχουμε τα αντίθετα αποτελέσματα. Υπάρχουν ακόμη και στοιχεία του revenge porn, του catfish, της παιδοφιλίας, του εκβιασμού, που επιβεβαιώνουν και προβληματίζουν τον αναγνώστη.
