Της Ιωάννας Αναστασίου,
Ετυμολογικά, η λέξη «αφασία» παραπέμπει στην απώλεια της ικανότητας ομιλίας, είναι, δηλαδή, εξ ορισμού, μια διαταραχή της επικοινωνίας. Πράγματι, η αφασία παρεμποδίζει την έκφραση του λόγου (κινητικό σκέλος της επικοινωνίας), χωρίς, ωστόσο, αυτή να είναι η μοναδική όψη του νομίσματος. Μία λεπτομέρεια αποτελεί το γεγονός ότι, εκτός από την έκφραση, μπορεί να επηρεαστεί και η κατανόηση του λόγου (αντιληπτικό σκέλος της επικοινωνίας), ή ακόμη και αμφότερες οι παραπάνω λειτουργίες.
Η αφασία Wernicke (ή δεκτική αφασία) ανήκει στη δεύτερη κατηγορία αφασίας, στην οποία πλήττεται κατά κύριο λόγο η ικανότητα αντίληψης τόσο του προφορικού όσο και του γραπτού λόγου και οφείλεται σε βλάβη της περιοχής Wernicke του εγκεφάλου.
Η περιοχή Wernicke εδράζεται στο οπίσθιο τμήμα της άνω κροταφικής έλικας του εγκεφαλικού φλοιού και μάλιστα στο επικρατές ημισφαίριο (το αριστερό ημισφαίριο είναι το επικρατές στο σύνολο, σχεδόν, των δεξιόχειρων και στο μεγαλύτερο ποσοστό των αριστερόχειρων). Πήρε το όνομά της από τον Γερμανό νευρολόγο και ψυχίατρο Carl Wernicke, ο οποίος το 1874 συσχέτισε τη δεκτική αφασία με βλάβη στη συγκεκριμένη περιοχή. Η θέση της είναι «στρατηγικής» σημασίας, καθώς γειτνιάζει και δέχεται ερεθίσματα αφενός από τον οπτικό φλοιό και αφετέρου από τον ακουστικό φλοιό. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, σε βλάβη της περιοχής Wernicke το νόημα των λέξεων που φτάνουν στον εγκέφαλο μέσω της ακοής ή μέσω της όρασης κατά την ανάγνωση δεν γίνεται αντιληπτό.
Τι προκαλεί, όμως, βλάβη στην περιοχή Wernicke και κατ’ επέκταση αφασία Wernicke; Στους περισσότερους ασθενείς το αίτιο είναι ένα εμβολικό εγκεφαλικό επεισόδιο κατά το οποίο ένας θρόμβος που δημιουργείται σε άλλο σημείο του σώματος καταλήγει –συνήθως– στη μέση εγκεφαλική αρτηρία που τροφοδοτεί τον κροταφικό λοβό του εγκεφάλου. Η απόφραξη της αρτηρίας αυτής οδηγεί σε ισχαιμία λόγω της ανεπαρκούς αιμάτωσης, με αποτέλεσμα να παρατηρείται θάνατος των εγκεφαλικών κυττάρων και νέκρωση της περιοχής.
Άλλα αίτια βλάβης στην περιοχή Wernicke αποτελούν τα σοβαρά χτυπήματα στο κεφάλι, οι τραυματισμοί από πυροβολισμό, οι όγκοι και οι λοιμώξεις του εγκεφάλου, καθώς και νευροεκφυλιστικές νόσοι, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ.
Οι ασθενείς με αφασία Wernicke εμφανίζουν χαρακτηριστική κλινική εικόνα, με τη λογόρροια να αποτελεί κύριο γνώρισμα της διαταραχής. Για αυτό, άλλωστε, ο συγκεκριμένος τύπος αφασίας αποκαλείται και “fluent aphasia”. Τα άτομα αυτά χρησιμοποιούν μεγάλες προτάσεις με κανονική δομή και τηρώντας τους γραμματικούς κανόνες. Ο λόγος τους, ωστόσο, αν και διαθέτει μουσικότητα και ρυθμό, μεταβιβάζει λίγα έως μηδαμινά νοήματα. Είναι συχνή η επινόηση νέων λέξεων (νεολογισμοί), καθώς και η χρήση λανθασμένων λέξεων, οι οποίες μπορεί να διαφέρουν είτε σε ένα μόνο γράμμα από την αντίστοιχη φυσιολογική, είτε να διαφέρουν εντελώς, με αποτέλεσμα το νόημα της πρότασης να μεταβάλλεται, ή ακόμα και να χάνεται. Επίσης, οι ασθενείς παρουσιάζουν σημαντικά μειωμένη ικανότητα κατανόησης, γραφής και ανάγνωσης, ενώ δεν έχουν αντίληψη του προβλήματός τους.
Η οποιουδήποτε τύπου αφασία μπορεί να διαγνωστεί με μαγνητική ή αξονική τομογραφία, για την επιβεβαίωση της παρουσίας βλάβης στον εγκεφαλικό φλοιό και τον εντοπισμό της θέσης της. Έπειτα, μπορεί να ακολουθήσει έλεγχος της ικανότητας του ασθενή να κατανοεί και να εκφέρει λόγο, μέσω ερωτήσεων–απαντήσεων.
Σε αυτό το σημείο προκύπτει το εξής ερώτημα: μετά τη διάγνωση της αφασίας Wernicke, είναι εφικτή η θεραπεία της; Οι περισσότεροι ασθενείς, μετά την πάροδο κάποιου χρονικού διαστήματος (συνήθως λίγων μηνών μετά τη βλάβη στην περιοχή του εγκεφάλου), παρουσιάζουν αξιοσημείωτη βελτίωση της επικοινωνιακής τους ικανότητας, ακόμη και χωρίς καμία παρέμβαση. Αυτό συμβαίνει λόγω των αλλαγών που υφίσταται σε αυτό το διάστημα ο εγκέφαλος στην προσπάθειά του να αποκαταστήσει τη βλάβη. Η μετέπειτα θεραπεία αποσκοπεί κατά βάση στη διατήρηση της εναπομείνασας αντιληπτικής ικανότητας, αλλά και στην ανάκτηση μέρους των παλαιών δεξιοτήτων. Παράλληλα, ιδιαίτερα ωφέλιμη είναι και η εξοικείωση του ασθενούς με τη χρήση εναλλακτικών τρόπων επικοινωνίας, όπως οι κινήσεις των χεριών και οι ηλεκτρονικές συσκευές. Φυσικά, τα αποτελέσματα της θεραπείας δεν μπορούν να είναι ίδια για κάθε ασθενή, μιας και εξαρτώνται άμεσα από την έκταση της βλάβης, την ηλικία και άλλες παραμέτρους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What Is Aphasia? – Types, Causes and Treatment, NIH. Διαθέσιμο εδώ
- Wernicke Aphasia, NIH. Διαθέσιμο εδώ
