Του Γιάννη Περγαντή,
Ο 4ος αιώνας μ.Χ. αποτελούσε μια χαοτική περίοδος για τη Γηραιά Ήπειρο. Η μαζική μετανάστευση λαών από την Ανατολή έφερε πολλές ανακατατάξεις και προβλήματα στα σύνορα της παραπαίουσας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το πέρασμα από τα δύο φυσικά σύνορα της αυτοκρατορίας με τον έξω κόσμο (Δούναβης, Ρήνος) παραβιάζονταν συνεχώς από ληστρικές ομάδες ή πληθυσμούς που έψαχναν για ένα τόπο εγκατάστασης. Αυτή η μεγάλη κρίση δεν προέκυψε ξαφνικά από μόνη της, αλλά λόγω της έλευσης στην Ευρώπη ενός περίφημου, γνωστού για τη πολεμική του ικανότητα, λαού, των Ούννων.
Η προέλευση των Ούννων είναι αμφιλεγόμενη. Ήδη από τον 18ο αιώνα, οι ιστορικοί προσπαθούν να εντοπίσουν την κοιτίδα των Ούννων, καθώς και την ιστορική τους πορεία. Η επιστήμη έχει καταδείξει με σιγουριά πως η προέλευση των Ούννων εντοπίζεται στην Ανατολή, και πιο συγκεκριμένα στην ευρύτερη περιοχή της Μογγολίας. Ορισμένοι ιστορικοί προσπαθούν να το αμφισβητήσουν αυτό, τοποθετώντας στην θέση της Μογγολίας το σημερινό Καζακστάν, ισχυρισμός χωρίς κάποια ιδιαίτερη βαρύτητα. Η παλαιότερη βιβλιογραφία προσπάθησε να συνδέσει τους Ούννους με το λαό Σιονγκ-Νου, ο οποίος στις αρχές τις πρώτης χιλιετίας ήταν εγκαταστημένος εκεί, ενώ μοιράζονταν κάποια κοινά στοιχεία με τους Ούννους (ειδίκευση στην έφιππη τοξοβολία). Αν και ο ισχυρισμός αυτός είχε κάποια βάση, οι σύγχρονοι ερευνητές την απορρίπτουν.
Οι Ούννοι, παρόλο που ήταν πολυπληθείς και διέθεταν μια εκτεταμένη επικράτεια, δεν αποτελούσαν ένα ενιαίο βασίλειο. Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, η νομαδική ιδιαιτερότητα των Ούννων δεν καθιστούσε δυνατή την συγκρότηση ενός κράτους. Πιθανότατα, οι Ούννοι ήταν χωρισμένοι σε φυλές, με την κάθε μια να έχει έναν αρχηγό, όχι όμως κληρονομικό. Όλες αυτές οι φυλές συντονίζονταν από ένα κεντρικό συμβούλιο, στο οποίο διεύθυνε ένας ανώτατος αρχηγός, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως διέθετε απόλυτη εξουσία έναντι των άλλων. Γενικότερα, μέχρι και ένα χρονικό σημείο, δεν υπήρχε μια κεντρική ηγεσία να κατευθύνει τους πάντες, αλλά η κάθε φυλή ξεχωριστά, πάντοτε με μια κοινή γραμμή, λάμβανε αποφάσεις προς δικό της όφελος.
Οι Ούννοι, όντας νομάδες, προέβαιναν σε συνεχείς μετακινήσεις προς εύρεση εύφορων πεδιάδων. Η μεγάλη αυτή κινητικότητα τους έφερε στην περιοχή της σημερινή Ουκρανίας στα μέσα του 4ου αιώνα. Η έλευση τους δεν ήταν ειρηνική, καθώς πέρα από πεδιάδες επεδίωκαν και κατοικημένες περιοχές, στις οποίες θα μπορούσαν να προβούν σε επιδρομές. Λόγω της μεγάλης πίεσης και επεκτατικότητας που επεδείκνυαν οι Ούννοι, όλοι οι λαοί που ήταν εγκατεστημένη στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη, κινήθηκαν προς τα δυτικά, προσπαθώντας να αποφύγουν τους Ούννους. Αυτή η μετακίνηση προς τη Δύση είχε έναν μεγάλο χαμένο, τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.
Από τα τέλη του 4ου αιώνα, οι Ούννοι άρχισαν τις εισβολές στα εδάφη της αυτοκρατορίας, κυρίως στις ανατολικές της επαρχίες. Θράκη, Μικρά Ασία, Αρμενία και Συρία έπεσαν θύματα των επιδρομών των Ούννων, οι οποίοι επεδίωκαν και τη μόνιμη εγκατάσταση στη περιοχή. Αυτή η εισβολή, σε συνδυασμό με τις επιδρομές των άλλων φυλών κατά μήκους των συνόρων, ώθησε την Κωνσταντινούπολη (η νέα πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας) να προβεί σε μια νέα διπλωματική πρακτική, η οποία θα χαρακτηρίσει τις σχέσεις της με τους έξω λαούς, αυτή της εξαγοράς. Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας προσέφερε μεγάλα ποσά στους επιδρομείς, σε μορφή χρήματος, με αντάλλαγμα την παύση των επιδρομών.
Πέρα από την εξαγορά, άλλη μια συνηθισμένη τακτική ήταν η πρόσληψη τους στο ρωμαϊκό στρατό, με το θεσμό των foederati. Εντάσσονταν οργανικά στο στράτευμα και πολεμούσαν για τη Κωνσταντινούπολη, αλλά με τη δική τους ηγεσία. Παρόλο που και στις δύο περιπτώσεις οι παροχές ήταν πλουσιοπάροχες, οι Ούννοι σχεδόν αμέσως αθετούσαν τις συμφωνίες και ξανά αρχίζαν τις επιδρομές. Αυτή η αποκεντρωμένη και φυλετική οργάνωση των Ούννων, η οποία δεν μπορούσε να υλοποιήσει μεγαλεπήβολα σχέδια, άλλαξε ριζικά το έτος 434 μ.Χ.
Όπως σημειώνεται προηγουμένως, οι Ούννοι δεν είχαν μια κεντρική οργάνωση, ούτε κάποιον πληρεξούσιο μονάρχη. Ο πρώτος ηγέτης ο οποίος έχει χαρακτηριστεί από τις πηγές ως «Βασιλιάς των Ούννων» ήταν ο Ουλδής, στις αρχές του 5ου αιώνα. Οι Ούννοι θα οργανωθούν για πρώτη φορά κάτω από μια κεντρική διοίκηση και εξουσία τρεις δεκαετίες αργότερα, από τα αδέρφια Βλέδα και Αττίλα. Τα δύο αδέλφια ένωσαν τις ουννικές φυλές γύρω τους και άρχισαν να «τρομοκρατούν» την Ευρώπη. Από τις ανατολικές επαρχίες μέχρι και τη καρδιά της σημερινής Γαλλίας, οι Ούννοι προέβησαν σε επιδρομές και ληστρικές ενέργειες, υποχρεώνοντας την αυτοκρατορία να τους εξαγοράζει με υπέρογκα ποσά, τα οποία πολλές φορές δεν διέθετε το αυτοκρατορικό ταμείο.
Παρά τον θάνατο του Βλέδα το 445 μ.Χ., ο Αττίλας μόνος του κατάφερε να ηγηθεί των Ούννων και να θέσει τον εαυτό του ως μια κυρίαρχη φυσιογνωμία της Ευρώπης. Η εμπλοκή στα εσωτερικά ζητήματα της αυτοκρατορίας (προσπάθεια αποτροπής διεξαγωγής ενός γάμου), του έδινε περισσότερο δύναμη και πάτημα για να προβαίνει σε περισσότερες εκστρατείες. Ο Αττίλας είχε φτάσει σε ένα πολεμικό και πολιτικό απόγειο, το οποίο όμως έληξε ξαφνικά με το θάνατο του το 453 μ.Χ., πιθανότατα μετά από υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.
Ο θάνατος του Αττίλα σήμανε την καθοδική πορεία των Ούννων. Εσωτερικές έριδες διαδόχων, αποδιάρθρωση της κεντρικής εξουσίας και άφιξη νέων και πιο ισχυρών λαών στη περιοχή, έθεσαν τους Ούννους σε μια πιο μειονεκτική θέση. Οι νέοι λαοί που άρχισαν να συρρέουν στην Ευρώπη (Γότθοι, Βούλγαροι), επιβλήθηκαν επί των Ούννων, αναγκάζοντας τους είτε προς αποχώρηση ή προς αφομοίωση. Τα διάφορα κέντρα εξουσία που δημιουργήθηκαν γρήγορα κατέρρευσαν το ένα μετά το άλλο, δίνοντας τη θέση τους σε άλλους. Οι Ούννοι, οι οποίοι έγιναν «ο τρόμος και ο φόβος» της Ευρώπης, πια πέρασαν στην ιστορία ως μυθικές και θρυλικές φιγούρες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Huns, worldhistory.org, διαθέσιμο εδώ.
- Hun, britannica.com, διαθέσιμο εδώ.
- Huns, history.com, διαθέσιμο εδώ.
