Της Αναστασίας Παπαδημητρίου,
Τριάντα δύο χρονών, μελαχρινή, χωρισμένη, ελαφρά ντυμένη και μπερδεμένη μπαίνει στο πλοίο για να πάει στην Πάτμο, μέρος που αποτελεί και το σημείο εκκίνησης για να αρχίσει ένα εσωτερικό ταξίδι αναζήτησης του εαυτού της. Ονομάζεται Ρέα Φραντζή και είναι το πρόσωπο μέσα στο οποίο ο Χρήστος Βακαλόπουλος ενσαρκώνει τις σκέψεις και τις ανησυχίες του στο βιβλίο του Η γραμμή του ορίζοντος.
Το βιβλίο αυτό παρουσιάζει την εικόνα αυτής της γυναίκας που χώρισε, η οποία αποφασίζει να φύγει από την Αθήνα και καταλήγει να περιπλανάται στο νησί της Πάτμου μετά τον χωρισμό της. Αποτυπώνεται σε διάφορα σημεία και στιγμιότυπα στο νησί, τα οποία παρατηρεί και κάνει συλλογισμούς πάνω σε αυτά. Τα γεγονότα και η σειρά τους στη περίπτωση αυτή, δεν έχουν κανένα νόημα στο αφήγημα, αλλά ο τρόπος με τον όποιο τα εκφέρει ο Βακαλόπουλος δια μέσου της Ρέας είναι το σημείο της κύριας εστίασης. Η στοχαστική αναζήτησή της στο νησί έχει συμβολικό χαρακτήρα και πραγματεύεται δύο ζητήματα: την αναζήτηση της προσωπικής και κοινωνικής ταυτότητας.
Αρχικά, όταν αναφέρεται στην ταυτότητα, εννοεί τον πυρήνα του εαυτού που βάλλεται και χάνεται. Ο εαυτός είναι ένα μεταβαλλόμενο στοιχείο που παράγεται από κοινωνικά ερεθίσματα και εμπειρίες. Κύριο χαρακτηριστικό του είναι η αλλαγή. Ο χωρισμός από ένα πρόσωπο βιώνεται ως μία απώλεια, καθώς αποσταθεροποιείται το βασικό κοινωνικό πλαίσιο του ατόμου. Το άτομο καλείται να αποδεχθεί την αλλαγή αυτή και να βρει τρόπο να υπάρχει χωρίς ένα σημαντικό πρόσωπο στη ζωή του και διατηρώντας στη μνήμη του βιώματα με θετικό ή αρνητικό πρόσημο που έπαιξαν ρόλο στη σημερινή αναπαράσταση του εαυτού του. Το κενό είναι αναμενόμενη αντίδραση σε μια τέτοια κατάσταση που καλούμαστε να βιώσουμε, καθώς είναι μέρος της διαδικασίας και στη συνέχεια να προχωρήσουμε. Είναι το βήμα πριν την απελευθέρωση όλων των συναισθημάτων που μας φέρνουν σε δύσκολή θέση σε σχέση με εμάς. Έτσι, όπως η Ρέα Φραντζή, όλοι μας κάποια στιγμή έχουμε χαθεί σε ένα μέρος και ψάχνουμε απαντήσεις για το ποιοι είμαστε και τι θέλουμε από τη ζωή μας σε μια μεταβατική περίοδο.
Πέρα από αυτή τη σημαντική θεματική που αναφέρεται, μιλά και για την κοινωνική ταυτότητα της χώρας. Κάθε χώρα φέρνει μια κουλτούρα που διαμορφώνεται σε βάθος χρόνου και τη διαφοροποιεί από τις υπόλοιπες. Η παγκοσμιοποίηση δημιουργεί μια δική της πραγματικότητα, η οποία υπαγορεύει την έννοια της ευημερίας σύμφωνα με τους δικούς της όρους. Την προβάλλει ως την μία και μοναδική αλήθεια με έμμεσο τρόπο, ωθεί χώρες πλούσιες από πολιτισμό και κουλτούρα να γίνονται το κοινό πρότυπο που επιβάλλει η παγκοσμιοποίηση, αφήνοντας κάθε ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους, στο όνομα αυτής. Φαίνεται αυτή η συνθήκη να βρίσκει αντίθετο τον Χρήστο Βακαλόπουλο, ο όποιος νοσταλγεί με την παλιά εικονογραφία της Ελλάδας, που έχει γίνει προϊόν μια διαφημιστικής καμπάνιας για τον τουρισμό. Κατά τη γνώμη μου, δεν είναι το κομμάτι του πατριωτισμού που οδηγεί τον συγγραφέα σε μια τέτοια τοποθέτηση, αλλά η ιδέα ότι αποποιούμαστε χαρακτηριστικά σαν κουλτούρα για να ταιριάξουμε και να μας αποδεχθούν οι δυτικές προοδευτικές χώρες και μετέπειτα να μας επιλέγουν σαν τουριστικό προορισμό. Συνεπώς, τα χρήματα μας αλλάζουν και με αυτά χάνουμε το προσωπικό μας στοιχείο.
Βέβαια, τα δύο θέματα δεν απέχουν, γιατί αποτυπώνονται σε μια κοινή βάση: ταυτότητα, απώλεια και είναι αυτά που με κέρδισαν σε αυτό το βιβλίο και ήταν αφορμή για διάφορες σκέψεις πάνω σε αυτή τη θεματική. Και κλείνω, με την τελευταία εικόνα του βιβλίου με τη Ρέα να κολυμπά στη θάλασσα στη γραμμή του ορίζοντα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- «Η γραμμή του ορίζοντος»: Σαρκασμός και νοσταλγία στο καλύτερο έργο του Χρήστου Βακαλόπουλου, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
