Του Μάριου Δεστούνη,
Το παγκόσμιο σύστημα αποκτά όλο και περισσότερες ρωγμές, καθώς τα χάσματα μεταξύ του Δυτικού και του Ανατολικού στρατοπέδου αυξάνονται. Η Ρωσία και η Κίνα ονειρεύονται μια νέα τάξη πραγμάτων, ενώ οι Η.Π.Α. προσπαθούν να κρατήσουν το status της παγκόσμιας ηγέτιδας δύναμης. Η οικονομική ένωση των χωρών του μπλοκ BRICS είναι η πιο τρανταχτή έκφραση της διάθεσης αλλαγής του υπάρχοντος συστήματος. Μια αρχικά ακίνδυνη ένωση που με τα χρόνια απόκτα όλο και περισσότερα μέλη, με τις τελευταίες προσθήκες να αποτελούν το Ιράν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Αίγυπτος και με 14 ακόμα χώρες να έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον, ώστε να γίνουν μέλη.
Οι χώρες στους κόλπους του δεν έλυσαν ξαφνικά τα μεταξύ τους προβλήματα, όπως η Κίνα με την Ινδία ως προς τις εδαφικές διαφορές τους για παράδειγμα. Τις παραμέρισαν, όμως, μπροστά σε ένα κοινό σκοπό. Έναν σκοπό που έρχεται ως αποτέλεσμα του, ίσως, μεγαλύτερου στρατηγικού λάθους που έχουν διαπράξει οι Η.Π.Α.. Την ασύστολη εργαλειοποίηση του παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος, του δολαρίου. Οι Η.Π.Α. χρησιμοποίησαν και συνεχίζουν να χρησιμοποιούν το δολάριο ως όπλο, ως μέσο πίεσης και παράλυσης ολόκληρων χωρών. Το έκαναν στο Ιράν, στη Βενεζουέλα και προσφάτως στη Ρωσία. Αποτέλεσμα είναι οι χώρες ανά τον κόσμο και κυρίως όσες δεν έχουν στενούς δεσμούς με τις Η.Π.Α. να φοβούνται ότι μπορεί να αποτελέσουν τους επόμενους στόχους κυρώσεων μέσω του δολαρίου. Ο φόβος, η ανησυχία και η απέχθεια προς τις ΗΠΑ είναι φυσικό να αυξάνονται.
Οι Η.Π.Α. πέτυχαν άθελά τους να ενώσουν χώρες ενάντιά τους με έναν κοινό σκοπό, αυτόν της αποδολαριοποιησης. Η περίπτωση της Ρωσίας μάλιστα σίγουρα αποτέλεσε καταλυτική στιγμή, διότι κατέστη ξεκάθαρο ότι το μέγεθος της χώρας ως δύναμη δεν λειτουργεί αποτρεπτικά στην κυρωτική δράση του δολαρίου. Οι χώρες του BRICS αναζητούν ασφάλεια στη δημιουργία ενός συστήματος συναλλαγών αδιάβλητου από το δολάριο. Αρχικά, αυτό δεν σημαίνει ότι το δολάριο καταρρέει ή θα χάσει το status του. Μειώνεται η χρήση του στις συναλλαγές, απλώς διότι χώρες, όπως η Κίνα και η Ρωσία, επιλέγουν να αυξήσουν τις μεταξύ τους συναλλαγές μέσω των εθνικών τους νομισμάτων. Δεν έχουν, όμως, τη δύναμη να εγκαταλείψουν πλήρως το δολάριο, διότι ουσιαστικά θα «πυροβολήσουν» τα ίδια τα πόδια τους.
Σε μια παγκοσμιοποιημένη πλήρως αλληλεξαρτωμένη οικονομία κάθε πράξη έναντι τρίτου έχει άμεσο αντίκτυπο και στη χώρα που την πράττει. Η Κίνα, άλλωστε, διαθέτει τη μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη σε δολάρια στον πλανήτη. Στο άμεσο μέλλον, επομένως, και λέγοντας άμεσο μιλάμε το λιγότερο για δεκαετίες, το δολάριο δεν κινδυνεύει και είναι και αμφίβολο εάν πράγματι θα κινδυνεύσει από τη δημιουργία ενός νέου νομίσματος από την πλευρά των BRICS. Το εγχείρημα αυτό είναι ούτως ή άλλως πολύ δύσκολο. Πρέπει, αρχικά, να συμφωνήσουν όλες οι χώρες στη δημιουργία ενός νέου νομίσματος. Η Κίνα, όμως, για παράδειγμα ιδανικά δεν θα ήθελε ένα νέο νόμισμα, αλλά το εθνικό της νόμισμα να γίνει το κύριο μέσο συναλλαγών μεταξύ των χωρών του BRICS. Κάτι τέτοιο φυσικά θα αντιμετωπιστεί με φόβο και καχυποψία, διότι έτσι η Κίνα θα αποκτήσει μεγάλη δύναμη και επιρροή κάτι που σίγουρα η Ινδία και η Ρωσία δεν βλέπουν θετικά. Κανείς δεν τους εγγυάται ότι σε ένα τέτοιο σενάριο η Κίνα δεν θα εργαλειοποιήσει επίσης το νόμισμα της.
Πάντως, οι τελευταίες συζητήσεις στους κύκλους του BRICS κάνουν λόγο για τη δημιουργία ενός νέου συστήματος συναλλαγών μέσω του blockchain. Η τεχνολογία του blockchain έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό μέσω του bitcoin και γενικότερα των κρυπτονομισμάτων, καθώς αυτή την τεχνολογία χρησιμοποιούν, για να δομήσουν τα συστήματά συναλλαγών τους. Το όφελος για τις χώρες του BRICS, αν προχωρήσουν σε αυτό, θα είναι οι άμεσες και ανεμπόδιστες συναλλαγές, καθώς το σύστημα αυτό λειτουργεί εκτός του παραδοσιακού παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος, με αποτέλεσμα να είναι πολύ πιο ανθεκτικό σε πιθανές κυρώσεις και οικονομικό πόλεμο.
Πάντως, τα σενάρια περί άμεσης αποδολαριοποιήσης και κατάρρευσης του δολαρίου είναι το λιγότερο υπερβολικά. Η διάθεση υπάρχει σίγουρα, αλλά η πράξη είναι ένα παρά πολύ δύσκολο εγχείρημα που απαιτεί τη συναίνεση χωρών με διαφορετικά συμφέροντα και στόχους και θα χρειαστεί μεγάλο χρονικό διάστημα. Στον αντίποδα, βέβαια, η ιστορία μάς έχει δείξει ότι κάθε αυτοκρατορία και μαζί και το νόμισμα της έχουν «όριο λήξης». Βέβαια, στην εποχή της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, εάν το δολάριο θα παρακμάσει ή εάν οι Η.Π.Α. θα πρέπει να αποδεχτούν τη μειωμένη ισχύ τους στο νέο πολυπολικό οικονομικό σύστημα, θα φανεί στο μέλλον. Οι πιθανότητες πάντως συγκεντρώνονται στο δεύτερο σενάριο, εκτός και εάν εσωτερικοί παράγοντες οδηγήσουν τη χώρα σε παρακμή και μαζί και το δολάριο.
