Της Αναστασίας Παπαδημητρίου,
Η ταινία Zone of interest (2023) τοποθετείται χωροχρονικά στη Ναζιστική Γερμανία και, πιο συγκεκριμένα, στο στρατόπεδο του Άουσβιτς. Το Άουσβιτς ήταν ένα από τα μεγαλύτερα στρατόπεδα εξόντωσης και βασανισμών των ανθρώπων και αποτελεί σύμβολο των μαζικών δολοφονιών που διέπραξαν οι Ναζί. Αυτό το ιστορικό συμβάν αποτυπώνεται, αυτή τη φορά, μέσα από μια διαφορετική αφήγηση.
Οι περισσότερες ταινίες, ή άλλου είδους μορφές αποτύπωσης της ιστορίας, παρουσιάζουν τα γεγονότα εντός του στρατοπέδου, προσπαθώντας να αναδείξουν τα τραγικά γεγονότα που έλαβαν χώρα και να μεταβιβάσουν ανάλογα συναισθήματα. Αντίθετα, η συγκεκριμένη ταινία βγαίνει έξω από το στρατόπεδο και επιστρατεύει να μιλήσει για το ίδιο γεγονός υπό μια άλλη προοπτική. Ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος, Τζόναθαν Γκλέιζερ, αποτυπώνει με γλαφυρές και καθαρές εικόνες τον διοικητή Ρούντολφ Ες και την οικογένειά του να βιώνουν μια ήρεμη καθημερινότητα, ενώ στο δίπλα κτήριο καίγονται άνθρωποι.
Τα δέρματά τους είναι ολόλευκα, τα ρούχα σιδερωμένα, το σπίτι γεμάτο πράσινο με φυτά. Όλα δείχνουν ιδανικά. Η καθημερινότητα κινείται με ομαλό ρυθμό, ενέχοντας τις αναμενόμενες μεταπτώσεις που μπορεί να προκύψουν, όπως μια υπηρέτρια να μην καθαρίσει έναν λεκέ και να τις βάλει τις φωνές. Η μητέρα βρίσκεται σταθερά στο σπίτι, δεν δουλεύει, περιποιείται τον εαυτό της, κουτσομπολεύει με τις φίλες της. Τα παιδιά ζουν ανέμελα σε αυτό το παραμυθένιο σπίτι, παίζουν στον κήπο, κάνουν μπάνιο στην πισίνα.
Αντίστοιχα, ο πατέρας συνήθως δεν είναι σπίτι διότι δουλεύει. Και τυχαίνει να δουλεύει στο Άουσβιτς. Το μόνο που τον ενδιαφέρει και μονοπωλεί τη σκέψη του είναι αν η κυκλική καύση είναι ο καλύτερος δυνατός τρόπος για την αποτέφρωση των φορτίων. Και σε αυτό το σημείο, τίθεται η μαεστρία του Γκλέιζερ. Αυτή η απλή και στεγνή αποτύπωση της πραγματικότητας με κοινότυπες, σχεδόν, εικόνες συνοδεύεται από ήχους ουρλιαχτών ή φωνές των στρατιωτών από το στρατόπεδο, αλλά χωρίς να φαίνεται ποτέ η πηγή τους. Αυτή η αναταραχή συμπλέκεται με την ηρεμία της εικόνας, αλλά δεν τη διαταράσσει. Η κανονικότητα συνεχίζεται και το παιδί συνεχίζει να ασχολείται με τα παιχνίδια του στο υπνοδωμάτιο και ας ακούει από έξω τη φράση θα σε σκοτώσω ή αντίστοιχα ένα πορτρέτο της εξωτερικής όψης του σπιτιού διαβάλλεται από την είσοδο μιας σειράς στρατιωτών από το Άουσβιτς.
Αυτές οι δίπολες σκιαγραφήσεις φέρνουν στο προσκήνιο τον θεατή και του υπενθυμίζουν πως η κανονικότητα της ρουτίνας είναι μια πραγματικότητα που πολλές φορές μας αποτρέπει να βλέπουμε τι συμβαίνει έξω από εμάς. Όταν οι συνθήκες ευημερούν για την προσωπική μας ζωή, αδιαφορούμε για το τι γίνεται έξω από το σπίτι μας, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Εστιασμένοι στον μικρόκοσμό μας, δεν ενδιαφερόμαστε για το «κακό» που προκαλεί το σύστημα της εξουσίας και για να το διαχειριστούμε κάνουμε πως δεν υπάρχει, δεν το βλέπουμε, δεν το ακούμε όπως και στην ταινία η γυναίκα αποφασίζει να φυτέψουν δέντρα, ώστε να μη φαίνεται το στρατόπεδο. Αυτό γίνεται πιο εμφανές στα ίδια τα πρόσωπα που βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας, καθώς απουσιάζουν από την ουσία του κοινωνικού ιστού, ζώντας σε μια δική τους ουτοπία, που τους απορροφάται από το «εγώ» τους και απομακρύνονται ολοένα και περισσότερο από το «εμείς».
Αυτή η οπτική επισφραγίζεται με τις τελευταίες σκηνές που μας ταξιδεύουν στο σύγχρονο Άουσβιτς, το οποίο λειτουργεί ως μουσείο και δείχνει γυναίκες να καθαρίζουν τον χώρο. Βρισκόμενες σε ένα μέρος με ιστορία και χαμένες ζωές, απλά σκουπίζουν! Αυτή η πεζότητα με την οποία παρουσιάζει το ιστορικό γεγονός, δείχνει τη σημασία που δίνουμε σε σημαντικά κοινωνικά συμβάντα.
Η ταινία έκανε την πρώτη της εμφάνιση στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών τον Μάιο του 2023, κερδίζοντας το μέγα βραβείο και το FIPRESCI και, παράλληλα, έχοντας υποψηφιότητες για καλύτερη ταινία, καλύτερη σκηνοθεσία, καλύτερο προσαρμοσμένο σενάριο, καλύτερη διεθνής ταινία και καλύτερο ήχο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Zone of interest, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ.
