Της Ανδριάνας Κοντού,
Η κλιματική κρίση, η ανισομερής κατανομή του πλούτου ως απόρροια του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και η υποβάθμιση του οικοσυστήματος αποτελούν μερικές από τις αιτίες που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το μέλλον του πλανήτη.
Η ανησυχία αυτή αποτέλεσε κεντρικό θέμα συζήτησης, στο πλαίσιο της Γενικής Συνέλευσης του Ο.Η.Ε., τον Σεπτέμβριο του 2015, με αποτέλεσμα την έγκριση της Ατζέντας 2030. Πρόκειται για ένα πλαίσιο 17 αλληλένδετων στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ), που αλληλοσυμπληρώνονται από 169 υπο-στόχους, οι οποίοι αποβλέπουν στην βελτίωση της ποιότητας ζωής τόσο των αναπτυγμένων όσο και των αναπτυσσόμενων περιοχών σε κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό επίπεδο.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ατζέντα 2030 αποτελεί το θεματολόγιο της βιώσιμης ανάπτυξης, περιλαμβάνοντας στόχους, όπως την αντιμετώπιση της φτώχειας και του αποκλεισμού από βασικά αγαθά (π.χ τροφή, νερό), τη διασφάλιση της καθολικής πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας και εκπαίδευσης, την παροχή πλήρους και αξιοπρεπούς εργασίας, την προώθηση της ενεργειακής αποδοτικότητας και την προστασία του οικοσυστήματος. Περιλαμβάνει, ακολούθως, στόχους που σχετίζονται με την ισότητα των φύλων, τη χειραφέτηση των γυναικών και τη μείωση των ανισοτήτων. Τέλος, η οικοδόμηση υγειών θεσμών, η ισότιμη πρόσβαση στη δικαιοσύνη και η συνεργασία των συμβαλλόμενων χωρών αποτελούν προτεραιότητες για την ενίσχυση και στήριξη της δημοκρατίας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένας από τους κορυφαίους εταίρους για την επίτευξη των ΣΒΑ, αποτελώντας τον μεγαλύτερο χορηγό μέσω της προώθησης €92.8 δισ., ποσό που αντιπροσωπεύει το 43% της παγκόσμιας βοήθειας. Όντας απολύτως προσηλωμένη στην υλοποίηση της Ατζέντας του 2030, δεσμεύτηκε να ενθαρρύνει τις χώρες, που την συναπαρτίζουν, να πράξουν τα μέγιστα, ώστε να βρεθούν αναπτυξιακές και χωρίς αποκλεισμούς λύσεις, εστιάζοντας στο να μη «μείνει κανείς πίσω» («leaving no one behind»).
Η Eurostat, η Στατιστική Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει αναλάβει να προσφέρει στατιστική επισκόπηση της προόδου για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης στην Ε.Ε. Τα δεδομένα που παρουσιάστηκαν στην έκθεση, μέσα από την ανάλυση του συνόλου των εκατό δεικτών, επιβεβαιώνουν ότι η Ε.Ε., συνολικά, έχει σημειώσει πρόοδο στην επίτευξη περισσότερων στόχων, κατά την τελευταία πενταετία.
Γενικά, σε ορισμένους στόχους πραγματώθηκε ταχύτερη πρόοδος, από ότι σε άλλους. Ειδικότερα, η προώθηση της ειρήνης, η εμπιστοσύνη στους θεσμούς και η δίκαιη απονομή της δικαιοσύνης αποτελούν τομείς που σημειώνουν αρκετά μεγάλη πρόοδο. Ακολουθούν πεδία δράσης που αφορούν την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, την οικονομική ανάπτυξη και τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας, τη μείωση της κατασπατάλησης της ενέργειας, καθώς και την αύξηση των υποδομών. Επιπλέον, η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αυξάνεται συνεχώς, με ποσοστό 22.1% έως το 2020, νούμερο διπλάσιο σε σύγκριση με το αντίστοιχο του 2005.
Την ίδια στιγμή, σε μέτρια επίπεδα κινείται η επίτευξη στόχων σχετικών με την παροχή ποιοτικότερων μορφών υγειονομικής περίθαλψης και εκπαίδευσης ή την καθολική πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό. Ακόμη, διακυβεύεται το φλέγον ζήτημα της μείωσης των ανισοτήτων και της υπεύθυνης κατανάλωσης ενέργειας. Παράλληλα, δεν έχουν παρθεί ικανοποιητικά μέτρα για την αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και της καταπολέμησης της πείνας, με την κατάσταση να είναι τραγική στο πλαίσιο των χωρών του τρίτου κόσμου .
Ωστόσο, σε συγκεκριμένους τομείς παρατηρήθηκε ακόμη και απομάκρυνση από το αρχικό πλαίσιο στόχευσης. Πρόκειται για Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης που αφορούν τη ζωή στη στεριά, όπου παρατηρήθηκε επιδείνωση τα τελευταία πέντε χρόνια, γεγονός που καταδεικνύει ότι τα οικοσυστήματα και η βιοποικιλότητα βρίσκονται υπό πίεση και απειλή λόγω της αμέριστης, πολλές φορές, ανθρώπινης δραστηριότητας και επέμβασης.
Το γεγονός, πάντως, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση κινείται στην τροχιά της Βιώσιμης Ανάπτυξης αποτελεί πρόκληση και συνάμα επίτευγμα, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι η Ευρώπη, καθώς και ολόκληρος ο κόσμος, εξακολουθούν να επωμίζονται τις αρνητικές συνέπειες της πανδημίας και τους οικονομικούς κλυδωνισμούς, που προκαλεί η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, επιβεβαιώνοντας τις δυσοίωνες προβλέψεις περί «νέας κανονικότητας». Πρόκειται για μία νέα αντίληψη, σύμφωνα με την οποία απορρίπτεται η άποψη ότι οι κρίσεις αποτελούν έκτακτες καταστάσεις μικρής διαρκείας και ότι το τέλος τους σηματοδοτεί μια «επιστροφή στην κανονικότητα», επιβεβαιώνοντας την άποψη ότι η δημόσια ατζέντα συνεπάγεται τη διαχείριση διαδοχικών κρίσεων. Συνεπώς, το γεγονός ότι η Ε.Ε θέτει ως απόλυτη προτεραιότητα την Βιώσιμη Ανάπτυξη, μέσα σε ένα πλαίσιο πολλαπλών κρίσεων, αναδεικνύει την επιτακτική ανάγκη επίτευξής της.
Οι σκανδιναβικές χώρες αποτελούν πρότυπα χωρών που έχουν υιοθετήσει, σε ποσοστό τουλάχιστον 80%, τους ενδεδειγμένους στόχους. Η Δανία, παραδείγματος χάρη, είναι η ευρωπαϊκή χώρα που έχει ανταποκριθεί επαρκώς στην υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής, ανταποκρινόμενου στα κριτήρια που έχουν τεθεί για την βιώσιμη ανάπτυξη. Το γεγονός ότι 62% των κατοίκων της Κοπεγχάγης, σήμερα, χρησιμοποιεί ως μέσο μετακίνησης το ποδήλατο, η συνεργασία αγροτών, επιχειρηματιών αλλά και απλών πολιτών στο να γίνει το Σόντερμποργκ η πρώτη ευρωπαϊκή πόλη με ουδέτερο αποτύπωμα άνθρακα, καθώς και η επιδίωξη δημιουργίας ενός οικολογικού χωριού, που θα ανταποκρίνεται και στους 17 ΣΒΑ, αποτελούν μερικές από τις στρατηγικές κινήσεις της κυβέρνησης της χώρας. Το κλειδί της επιτυχίας, σύμφωνα με την κυβέρνηση της Δανίας, είναι η αδιάλειπτη συνεργασία και σύμπραξη δημοσίου και ιδιωτικού τομέα.
Η Ελλάδα κατέχει την 37η θέση, μεταξύ των 165 χωρών του Ο.Η.Ε., σχετικά με την επιτυχία εκπλήρωσης των ΣΒΑ. Οι επιδόσεις της χώρας, σύμφωνα με την επίσημη ενημέρωση της Eurostat, το 2020, έχουν βελτιωθεί όσον αφορά την επίτευξη των 10 από τους 17 στόχους. Η Ελλάδα επέδειξε, ωστόσο, την αδυναμία να αναστρέψει ριζικά την υποβάθμιση του εδάφους και της βιοποικιλότητας, καθώς και να επιτύχει τη βιώσιμη χρήση των χερσαίων οικοσυστημάτων. Παράλληλα, διαπιστώθηκε οπισθοχώρηση σε 6 από τους 17 στόχους, που σχετίζονται με την παροχή καθαρού νερού, την ισότιμη πρόσβαση σε βιώσιμη ενέργεια, την προαγωγή ανωτέρων επιπέδων εργασίας και την οικονομική άνθηση. Επιπροσθέτως, κρίθηκε ανίκανη να αντιμετωπίσει τις νοσηρές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, καθιστώντας, μάλλον, σε ουτοπία την επιδίωξη δημιουργίας μιας βιώσιμης χώρας, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον. Η Ελλάδα, παρόλο που έχει κάνει βήματα προς τα εμπρός, φαίνεται να αποκλίνει ακόμη από την επίτευξη των ΣΒΑ.
Η πορεία προς τη βιώσιμη ανάπτυξη είναι ένα ζήτημα που αφορά άμεσα όλους τους ανθρώπους του πλανήτη. Αναγκαία κρίνεται, λοιπόν, η υιοθέτηση ενός μακρόπνοου σχεδίου, από τα κράτη-μέλη του Ο.Η.Ε. και της Ε.Ε, ώστε να κερδηθεί «το πράσινο στοίχημα» πριν την έλευση του 2030, μιας και η κλιματική κρίση πυροδοτεί όλο και περισσότερους κινδύνους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Βιώσιμη Ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση – Έκθεση Παρακολούθησης της Πρόοδου Προς Επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης 2017, Hellenic Aid, διαθέσιμο εδώ
- Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης ΟΗΕ (Sustainable Development Goals – SDGs), Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας, διαθέσιμο εδώ
- Η Δανία κερδίζει το «πράσινο» στοίχημα πριν το 2030, News 24|7, διαθέσιμο εδώ
- 17 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης, Περιφερειακό Κέντρο Πληροφόρησης ΟΗΕ, διαθέσιμο εδώ
- Η Eurostat δημοσιεύει έκθεση του 2022 σχετικά με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Social Policy, διαθέσιμο εδώ
