Της Παρασκευής Κωστίνου,
1882: Γεννήθηκε ο Ιρλανδός συγγραφέας Τζέιμς Τζόυς. Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς του 20ου αιώνα, ο οποίος μας έχει δώσει πολύτιμα έργα που προσφέρουν απλόχερα τροφή για σκέψη. Από τα διασημότερα έργα του είναι ο Οδυσσέας, οι Δουβλινέζοι και το Finnegans Wake, που σημάδεψαν την παγκόσμια λογοτεχνία.
Ο Τζέιμς Τζόυς προέρχονταν από μία αστική τυπική ιρλανδική οικογένεια, θρησκευόμενη. Μεγάλωσε στο Δουβλίνο, αν και την υπόλοιπη ζωή του την πέρασε εκτός Ιρλανδίας. Ήταν ο μεγαλύτερος γιος από τα 10 αδέρφια του, από τα οποία, όμως, επέζησαν τα μισά. Από μικρή ηλικία έλαβε πολύ καλή μόρφωση, γεγονός, ωστόσο, που επιβάρυνε τους γονείς του οικονομικά και αναγκάστηκαν να σταματήσουν τη φοίτησή του στο ιδιωτικό σχολείο. Ο πατέρας του, όταν άρχισαν να τον πνίγουν τα έξοδα, κατέφυγε στον αλκοολισμό. Παράλληλα, ο Τζόυς άρχισε να απομακρύνεται από τον Καθολικισμό, ο οποίος ήταν βαθιά ριζωμένος μέσα του και στην οικογένειά του. Στα 16 του κατάφερε να αποτινάξει από πάνω του οποιαδήποτε αρχή του Καθολικισμού και συνειδητοποίησε ότι ήταν κάτι που τον καταπίεζε για χρόνια. Αυτό, βέβαια, έρχεται σε αντίθεση με το γεγονός ότι πήγαινε σε σχολείο Ιησουιτών.
Θα ξεκινήσει το 1898 τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο του Δουβλίνου και θα σπουδάσει αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά. Στα χρόνια φοίτησής του στο πανεπιστήμιο μελέτησε καλλιτέχνες, όπως ο Ίψεν και ο Μπλέηκ, που σημάδεψαν όλη τη συγγραφική του πορεία και πάντα τους είχε ως σημείo αναφοράς. Είχε ξεκινήσει το 1904-1905 τη συγγραφική του δραστηριότητα με ένα αυτοβιογραφικό έργο που λεγόταν Στήβεν ο Ήρωας. Πρόκειται για ένα έργο αυτοκριτικής με ειλικρίνεια και αρκετά αναλυτική σκέψη. Το 1904 δημοσιεύει το πρώτο του δοκίμιο που ονομάζεται Πορτρέτο ενός καλλιτέχνη, στο οποίο θα καταφέρει να συνοψίσει όλα του τα πιστεύω μέσα σε λίγες μόλις γραμμές.
Ολοκληρώνει τις σπουδές του και γνωρίζει τη Νόρα Μπάρνακλ. Η Νόρα αποτέλεσε σταθμό στη ζωή του συγγραφέα. Την ερωτεύτηκε παράφορα και η σχέση τους ήταν αρκετά θυελλώδης. Γνωρίστηκαν στις 16 Ιουνίου 1904 και από τότε ξεκίνησε μία ζωή γεμάτη πάθος, έρωτα και έντονους τσακωμούς. Κατέληξαν να παντρευτούν και να κάνουν δύο παιδιά. Η Νόρα έγινε η μούσα του, καθώς δημιούργησε μία ολόκληρη ηρωίδα στο μνημειώδες έργο του Οδυσσέας, που βασιζόταν σε αυτήν. Ο χαρακτήρας ονομάζεται Μπλούμζντεη. Καθιερώθηκε μετά την κυκλοφορία του έργου, η 16η Ιουνίου, που ονομάζεται «Μέρα της Μπλούμ» και την τιμούν ακόμη και σήμερα στο Δουβλίνο. Με αυτό το γεγονός γίνεται αντιληπτή η απήχηση που είχε το έργο στις ζωές των Δουβλινέζων, όπως και τον σημαντικό ρόλο της λογοτεχνίας, εν γένει, στις ζωές μας.
Ο Τζέιμς και η Νόρα έζησαν στην Τεργέστη, ενώ κάποια χρόνια πέρασαν και στη Ζυρίχη. Φυσικά, ο Τζόυς, ως γνήσιο ανήσυχο πνεύμα, ταξίδεψε στην Ευρώπη, γοητεύτηκε από το Παρίσι και πέρασε κάποια χρόνια της ζωής του εκεί. Εκτός της συγγραφικής του δραστηριότητας, που δεν του προσέφερε αρκετό εισόδημα, και δραστηριοποιήθηκε σε πολλά επαγγέλματα. Εργάστηκε ως τραπεζικός υπάλληλος, δάσκαλος αγγλικών σε σχολεία, ενώ είχε ιδρύσει μια εταιρεία με κινηματογράφους, η οποία, τελικά, δεν πέτυχε. Δυστυχώς, η συγγραφική αξία του άργησε να αναγνωριστεί και μόνο μετά θάνατον οι λογοτεχνικοί κύκλοι συνειδητοποίησαν την αξία των έργων του. Αξίζει να αναφερθεί, φυσικά, ότι ένα από τα ταλέντα του Τζόυς ήταν να πλάθει καινούριες λέξεις. Μία από αυτές ήταν η λέξη «κουάρκ» που τη συναντάμε στο βιβλίο Finnegans Wake, την οποία σήμερα χρησιμοποιούμε για το υπό-ατομικό σωματίδιο.
Ξεκίνησε το 1914 το έργο Οδυσσέας και το ολοκλήρωσε το 1922. Πρόκειται για τη ζωή ενός ανθρώπου μέσα σε μία μέρα και συγκεκριμένα επιλέγει την Πέμπτη 16 Ιουνίου. Περιγράφει, δηλαδή, την ημέρα ενός ανθρώπου, αλλά στην ουσία περιγράφει όλη την ανθρώπινη υπόσταση. Φωτίζει όλες τις πλευρές της ανθρώπινης ζωής, τους ανθρώπους με τα πάθη τους, τα συναισθήματά τους, τις δυσκολίες, αλλά και την ευτυχία τους. Ο Τζόυς κατάφερε να δημιουργήσει ένα έπος για την ανθρώπινη ζωή. Ο στόχος του βιβλίου είναι να γνωρίσουμε όλοι μας τον άνθρωπο με τα πάνω και τα κάτω του και να τον αγαπήσουμε για αυτό που είναι. Είναι πολύ χαρακτηριστικό αυτό που αναφέρεται από τον Σάμιουελ Μπέκετ, πως όταν ο Τζόυς περιγράφει μία χοροεσπερίδα, στην ουσία οι ίδιες οι λέξεις χορεύουν και αυτό συμβαίνει γιατί ο συγγραφέας έχει απόλυτο σεβασμό προς την πρώτη ύλη, που είναι οι λέξεις.
Το εν λόγω έργο προκάλεσε τεράστιες αντιδράσεις σε Ευρώπη και Αμερική. Ο συγγραφέας εξέδωσε σκόπιμα το βιβλίο στα 40α γενέθλιά του στην Αμερική και από τότε το έργο χαρακτηρίστηκε ποικιλοτρόπως μέχρι και ως «πορνογράφημα».
Το τελευταίο έργο του Τζέιμς Τζόυς είναι το Finnegans Wake, το οποίο δούλευε για 16 ολόκληρα χρόνια και στο οποίο κατάφερε να συνθέσει μια νέα γλώσσα αποτελούμενη από «λεξισκουπίδια», όπως τις χαρακτήριζε ο ίδιος. Ο απώτερος σκοπός του ήταν να γεφυρώσει το συνειδητό με το ασυνείδητο μέσω αυτής της νέας γλώσσας, που αποτελούνταν από τη ροή που μας έρχονται οι λέξεις. Το 1939 εκδίδει και το τελευταίο του έργο και μεταναστεύει, για ακόμα μια φορά, στη Ζυρίχη, μετά την εισβολή των Ναζί στο Παρίσι.
Η υγεία του τα τελευταία χρόνια ήταν επιβαρυμένη, εξαιτίας ενός προβλήματος στην όρασή του. Τελικά, θα μείνει τυφλός και θα αποβιώσει στις 13 Ιανουαρίου 1941. Ο Τζέιμς Τζόυς έμελλε να μείνει στην ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας, να «αναταράξει» τα νερά της και να την επαναπροσδιορίσει. Παρουσίασε τον κόσμο του Δουβλίνου σε όλο του το φάσμα, αλλά και εξύμνησε την ανθρώπινη ύπαρξη μέσα από τα έργα του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗΣ ΠΗΓΕΣ
- Τζέιμς Τζόυς: κάτι πέρα και πάνω από λογοτεχνία, lifo.gr, Διαθέσιμο εδώ
- James Joyce: ο συγγραφέας που μας έδωσε τη λέξη «κουάρκ» και φοβόταν τους κεραυνούς, apodyoptes.com, Διαθέσιμο εδώ
- Ο Τζέιμς Τζόυς και ο «Οδυσσέας» του γεννήθηκαν μια μέρα σαν κι αυτή, lifo.gr, Διαθέσιμο εδώ
