Συνέντευξη στην Ευθυμία Γκαμπέση,
Ο Νικόλας Σεβαστάκης γεννήθηκε στη Σάμο, όπου πέρασε τα παιδικά του χρόνια. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Πολιτική Θεωρία στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Lyon II. Διδάσκει Πολιτική Φιλοσοφία στο Α.Π.Θ. και δημοσιεύει στον Τύπο, ενώ το συγγραφικό έργο του περιλαμβάνει λογοτεχνικά και επιστημονικά κείμενα. Πριν από λίγες ημέρες, κυκλοφόρησε το νέο του βιβλίο Πολιτική χειραφέτηση και κοινωνική κριτική από τις Εκδόσεις Πόλις.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε ευγενικά στο OffLine Post, αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στην προσωπική του διαδρομή από τα παιδικά του χρόνια έως σήμερα, στις στιγμές που τον σημάδεψαν και διαμόρφωσαν την προσωπικότητά του, σε ζητήματα της επικαιρότητας, καθώς και στο βιβλίο του με τίτλο Καταγωγή ή οι ιστορίες των άλλων, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη.
-
Στο βιογραφικό σας αναφέρεται ότι έχετε γεννηθεί στο Καρλόβασι της Σάμου. Πώς θα περιγράφατε, με λίγα λόγια, την παιδική σας ηλικία στο νησί;
Η ερώτηση αυτή με πάει πίσω στον χρόνο, σε ένα νησί και μια πόλη που τότε δεν είχε ιδρυθεί το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και δεν είχε μεταμορφωθεί, όπως συνέβη προς τα μέσα και τα τέλη της δεκαετίας του ʼ90. Ήταν χρόνια που είχαν κάποιους περιορισμούς. Εμείς είχαμε κάποια οικογενειακά τραύματα λόγω της Δικτατορίας, της σύλληψης και εξορίας του πατέρα μου για 4 χρόνια. Φοίτησα σε ένα δημόσιο σχολείο της επαρχίας, ενώ φροντιστήριο δεν έχω κάνει στη ζωή μου, πέρα από ελάχιστα πράγματα μεταγενέστερα. Ο τρόπος ζωής ήταν αδιανόητος για τα σημερινά παιδιά, σε σχέση με τον τρόπο που μεγαλώσαμε τα τρία αδέρφια, αλλά και οι φίλοι μας. Ήταν χρόνια δύσκολα και, παράλληλα, συναρπαστικά. Είναι κοινότοπο, αλλά πρόκειται για ένα μείγμα μαγείας και δυσκολίας, όσον αφορά τις υλικές και κοινωνικές συνθήκες μιας μικρής επαρχιακής πόλης της δεκαετίας του ʼ70.
-
Έχετε πραγματοποιήσει σπουδές στη Γαλλία. Πιστεύετε ότι το ακαδημαϊκό περιβάλλον και οι εμπειρίες που λάβατε εκεί σας έχουν επηρεάσει ιδεολογικά, πνευματικά και πολιτιστικά;
Η Γαλλία είναι μια πολύ καθοριστική αναφορά της ζωής μου, παρόλο που πήγα μόνο για ένα Master, παραμένοντας εκεί για λιγότερο από 2 χρόνια. Επέστρεψα για να υπηρετήσω τη στρατιωτική θητεία μου, παρέμεινα στην Ελλάδα και έκανα το Διδακτορικό μου. Προϋπήρχε η Γαλλία κατά κάποιον τρόπο, καθώς από τα μέσα της δεκαετίας του ‘80 είχα μια γαλλική αναφορά μέσα από τα διαβάσματα, δηλαδή προσπαθούσα να διαβάζω εφημερίδες, καταλαβαίνοντας, αρχικά, τις 3 από τις 10 λέξεις, αλλά με επιμονή. Γενικά, θεωρώ ότι διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στον προσανατολισμό της σκέψης μου, στο διάβασμα, αλλά και στον τρόπο που κατανοώ φαινόμενα του σύγχρονου κόσμου.
Παραδείγματος χάριν, στη Γαλλία έκανα μία στροφή: ενώ είχα τελειώσει τις Πολιτικές Επιστήμες και Διεθνείς Σχέσεις του Παντείου Πανεπιστημίου, εκεί είχα αρχίσει να διαβάζω τα έργα του Nietzsche, του Heidegger, Φαινομενολογία, Φιλοσοφία και Πολιτική Φιλοσοφία περισσότερο. Επηρεάστηκα, κατά κάποιον τρόπο, από τις δημόσιες συζητήσεις που επικρατούσαν τότε στη γαλλική σκηνή, τις οποίες «καταβρόχθιζα» με μεγάλη μανία και μεγάλο ενδιαφέρον.
-
Σε μία σειρά άρθρων σας, διακρίνεται ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη νέα γενιά. Τι είναι, λοιπόν, αυτό που σας ελκύει προς τη μεριά τους; Η αποκωδικοποίηση της συμπεριφοράς τους, η απελευθέρωση και επαναστατικότητά τους ή η θέληση να τους δώσετε μία «πατρική» συμβουλή;
Το τελευταίο δεν ισχύει, με την έννοια ότι ελπίζω να μην είμαι πατερναλιστικός στην προσέγγισή μου. Θέλω να κατανοώ τους κόσμους της ζωής, είτε είναι κόσμοι μεγάλων σε ηλικία ανθρώπων, είτε είναι κόσμοι συνομηλίκων είτε είναι κόσμοι νεότεροι. Βιώνω, κατά κάποιον τρόπο, τη νεότητα λόγω του επαγγέλματος, που δεν σου επιτρέπει να γίνεις ένας «συμβατικός» ενήλικας, δηλαδή υπάρχει ένα χάσμα ανάμεσα σε εμένα και σε ανθρώπους της γενιάς μου, οι οποίοι, όμως, δεν μπήκαν στην εκπαιδευτική διαδικασία, δεν έχουν αυτήν την εκπαιδευτική εμπειρία. Έκαναν άλλα επαγγέλματα, δηλαδή απομακρύνθηκαν από τη σφαίρα της νεότητας και ζουν μόνο με αναμνήσεις από αυτήν.
Εγώ ζω, κατά κάποιον τρόπο, μια επικαιροποιημένη σχέση με τη νεότητα λόγω της διδασκαλίας και κάποιων άλλων επιλογών μου, που σχετίζονται με τη μουσική, με τη γνώση της pop κουλτούρας, με την επαφή μου με ιδιώματα και, βέβαια, με την επαφή με την κόρη μου, που είναι μια ζωντανή σχέση με το παρόν. Ένα παιδί είναι μια ζωντανή σχέση με το παρόν, σου θυμίζει πράγματα που μπορεί να ξεχνούσες ή να μην τα είχες υπόψιν σου.
-
Αναφέρεστε συχνά στο «ηρωικό πρότυπο». Ποιο είναι αυτό για εσάς και πώς μπορεί να ενσαρκωθεί στη σημερινή κοινωνία;
Για εμένα το «ηρωικό πρότυπο» είναι πολύ αμφίσημο, αμφίβολο. Δηλαδή τι είναι ηρωικό σήμερα; Είναι μια ποιότητα αυθυπέρβασης. Μπορεί να την έχει οποιοσδήποτε καθημερινός και αφανής άνθρωπος. Οποιοσδήποτε άνθρωπος της μικρής κλίμακας μπορεί να εκπληρώσει αυτήν την ποιότητα αυθυπέρβασης, δηλαδή να εκπλήξει και να καταπλήξει τους άλλους και τον εαυτό του.
Πρόσφατα, μου ζήτησαν από την εφημερίδα Το Βήμα να αναφερθώ σε κάποια σπουδαία προσωπικότητα του 2023. Είχα στο μυαλό μου την Ιρανή ακτιβίστρια που πήρε το Βραβείο Νόμπελ, αλλά σκέφτηκα, έπειτα, έναν νεαρό 20χρονο φοιτητή, ο οποίος έσωσε κόσμο στα Τέμπη, ξεπερνώντας την απλή αυτοσυντήρηση και μπαίνοντας σε έναν κίνδυνο, σε μια κατάσταση, ξεπερνώντας το σοκ που υπέστη και σώζοντας ανθρώπους από το βαγόνι του. Αυτός ο φοιτητής είναι μια μορφή ηρωική, χωρίς να είναι ήρωας ίσως για πάντα ή με το “label” του ήρωα. Αυτές είναι εμπειρίες αυθυπέρβασης που πάνε πέρα από την αυτοσυντήρηση και μας ανοίγουν προς τους άλλους. Αυτό ορίζω ως ηρωικό σήμερα.
-
Στις μέρες μας, ζητήματα πολιτικού και κοινωνικού ενδιαφέροντος ταλανίζουν τον πλανήτη (παλαιστινιακό, κλιματική αλλαγή, γυναικοκτονίες κ.λπ.). Πόσο αισιόδοξα ή απαισιόδοξα αντιμετωπίζετε τις εν εξελίξει κρίσεις;
Το περίφημο θέμα της αισιοδοξίας και της απαισιοδοξίας πάντα με απασχολούσε. Είμαι κριτικά απαισιόδοξος σε αυτήν τη φάση, καθώς είναι πολλές οι διασταυρούμενες κρίσεις, που δεν ταυτίζονται, αλλά κάπου συναντιούνται. Οι απαντήσεις που δίνουν οι θεσμοί, είτε είναι κρατικοί, που έχουν όρια, είτε υπερεθνικοί, είναι πολύ χλωμές, δειλές και όχι επαρκείς.
Παρακολουθώ το θέμα με την Κλιματική Κρίση και τη Συνδιάσκεψη για το Κλίμα. Είναι πάρα πολύ μίζερες και φτωχές πολλές φορές οι απαντήσεις που δίνουν και οι πονηριές που σκαρφίζονται για να παρατείνουν το παραδοσιακό μοντέλο των ορυκτών καυσίμων. Οι ηγεσίες δεν εξηγούν στους πληθυσμούς –με όρους όχι δημαγωγικούς– ότι θα υπάρξουν δυσκολίες στη μετάβαση που είναι αναπόφευκτη και πρέπει να γίνει. Δεν πρέπει να την αποφεύγουμε και να τη μεταθέτουμε στο μέλλον. Αυτό απαιτεί αλλαγές σε τρόπους ζωής, σε βιομηχανικά μοντέλα, σε παραγωγικά πρότυπα και σε καταναλωτικά πρότυπα. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε όπως ξέραμε στη δεκαετία του ‘90 ή του ‘00 το μοντέλο μεγέθυνσης και ανάπτυξης.
Σε άλλα πεδία υπάρχει μεγάλη πρόοδος, όπως στο θέμα των έμφυλων σχέσεων. Παρά τις γυναικοκτονίες και τις αποκρουστικές πρακτικές που συνεχίζονται, γιατί οι κόσμοι της καθημερινότητας δεν ακολουθούν πάντα τα πρότυπα, αλλά υπάρχει μια ώθηση πολιτισμική και αξιακή που απονομιμοποιεί την έμφυλη βία. Υπάρχουν άνθρωποι που μπορεί να τη σχετικοποιούν ή ακόμα και να την υπερασπίζονται, αλλά είναι όλο και πιο λίγοι. Ειδικά στις νέες γενιές υπάρχει μια πρόοδος και αυτό πρέπει να το χαιρετίσουμε. Όμως σε άλλα θέματα, όπως στην κλιματική καταστροφή, στην τεχνητή νοημοσύνη και στους πειραματισμούς σε αυτήν, δεν υπάρχουν ακόμη εργαλεία δημόσιου ελέγχου που να μας καθησυχάζουν απέναντι σε μεγάλους κινδύνους.
-
Αναφορικά με τον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς, θεωρείτε ότι η πλειοψηφία της κοινής γνώμης έχει ταχθεί υπέρ της μίας ή της άλλης πλευράς ως υπεράσπιση της ηθικής και του δικαίου ή με βάση την ιστορική τους γνώση;
Στην Ελλάδα υπάρχει παραδοσιακά, αλλά και σε άλλες χώρες του ευρωπαϊκού νότου, μια φιλοαραβική, φιλοπαλαιστινιακή τοποθέτηση. Ιστορικά συμπαθούσαμε το παλαιστινιακό κίνημα ή αυτό που γνωρίζαμε ως παλαιστινιακό κίνημα, ακόμη και στη δεκαετία του ‘80 που δεν υπήρχε η Χαμάς. Νομίζω ότι σε αυτήν την ιστορία πρέπει να κρατήσουμε δύο πράγματα: ότι πρέπει να κάνουμε τη διάκριση ανάμεσα στην τρομοκρατική πρακτική και στο πολιτικό μοντέλο-όραμα της Χαμάς για τη διακυβέρνηση της Γάζας, που είναι πάρα πολύ συντηρητικό, αυταρχικό έως και δικτατορικό. Είναι μια αυταρχική εκδοχή του πολιτικού Ισλάμ.
Ανάμεσα σε αυτό που συνέβη την 7η Νοεμβρίου και στον τρόπο που το χειρίζεται και απαντά η Κυβέρνηση του Ισραήλ, νομίζω ότι αυτό που είπε ο Biden είναι σωστό, δηλαδή ότι χάνει το δίκιο της. Αυτήν τη στιγμή είναι μία μη αναλογική υπεραντίδραση το να στοχεύει συνολικά τον πληθυσμό της Γάζας και να επιφέρει συνέπειες στον πληθυσμό αυτό. Στοχεύει έναν πληθυσμό για να χτυπήσει μια οργάνωση, ακόμα κι αν αυτή έχει πλειοψηφική αποδοχή στην κοινή γνώμη. Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι πάνω από το 57-60% του κόσμου στη Γάζα είναι υπέρ της Χαμάς τώρα, ενώ πριν δεν ήταν τόσο μεγάλο το ποσοστό. Αύξησε τη δημοφιλία μιας πολύ αδιέξοδης, στην οπτική της για το παλαιστινιακό, οργάνωσης, διότι το βασικό για τη Χαμάς είναι ότι αρνείται την ύπαρξη του κράτους του Ισραήλ, καθώς δεν ασπάζεται την προοπτική των 2 κρατών.
Πέρα από τις τρομοκρατικές και απάνθρωπες τακτικές, οδηγούμαστε σε ένα αδιέξοδο. Πρέπει να αλλάξει η πολιτική της ισραηλινής Κυβέρνησης και να δει αλλιώς το θέμα της ασφάλειας και της διαχείρισης αυτής της πρόκλησης. Στην Ελλάδα ο τρόπος ενός κομματιού που κινείται με ένα μονοσήμαντο σύνθημα «Λευτεριά στην Παλαιστίνη» και δεν λέει τίποτα για την τρομοκρατία, το πολιτικό Ισλάμ το βίαιο, το ομοφοβικό, το ακραία αυταρχικό, δημιουργεί ένα θέμα στοιχειώδους συνέπειας σε χειραφετικές και δημοκρατικές αξίες.
-
Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο σας «Καταγωγή ή οι ιστορίες των άλλων» (Εκδόσεις Πατάκη, 2023). Ποια ήταν η έμπνευση πίσω από τη δημιουργία της προσωπικότητας του Άρη; Είχε βιωματικές καταβολές ή πρόκειται καθαρά για προϊόν μυθοπλασίας;
Γράφω λογοτεχνία. Το έργο αυτό δεν είναι κρυμμένο δοκίμιο πίσω από ένα μυθιστόρημα, δηλαδή ένα κείμενο ιδεών. Έχει ιδέες, γιατί οι ήρωές του, ο Άρης και η οικογένειά του, είναι άνθρωποι μιας μορφωμένης μεσαίας τάξης, άρα έχουν ιδέες, αλλά δεν είναι φιλόσοφοι, δεν είναι το κυρίαρχο αυτό. Το κυρίαρχο είναι ότι ζουν στην Αθήνα της δεκαετίας του ʼ90 και η ιστορία εκτυλίσσεται κατά τη διάρκεια της Δικτατορίας, με αναφορές στα τραύματα της ελληνικής Ιστορίας. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που επικοινωνεί το ιδιωτικό με το δημόσιο τραύμα: η ατομική περίπτωση ενός 25χρονου νέου συγγραφέα ή “wanna be συγγραφέα”, όπως είναι ο Άρης Χειμωνίδης, με την ιστορία της μητέρας του, που είναι μια ιστορία τραυματική και έχει έναν πυρήνα βίας.
Βιωματικά στοιχεία πάντα υπάρχουν στη Λογοτεχνία, με την έννοια ότι περιγράφεις χώρους που ενδεχομένως έχεις βρεθεί ή έχεις περάσει, περιγράφεις κομμάτια αισθημάτων που είναι δικά σου. Μερικές πλευρές μιας ζωής, χωρίς να σημαίνει ότι ο ήρωας είναι ένα ανάτυπο του εκάστοτε συγγραφέα. Μπορεί να γίνει θεμιτά, αλλά θα είναι μια αυτοβιογραφία, όχι ένα μυθιστόρημα.
Ευχαριστούμε τον κύριο Σεβαστάκη για την ευγενική παραχώρηση της συνέντευξης!
