Του Άρη Γλυκού,
Τα χρηματιστήρια δίνουν στους επενδυτές τη δυνατότητα να αγοράζουν και να πωλούν χρεόγραφα, με σκοπό να κερδοφορήσουν, αναλύοντας τις γενικές οικονομικές συνθήκες, αλλά και τα συγκεκριμένα στοιχεία που αφορούν κάθε χρεόγραφο, όπως τις εξελίξεις στη διοίκηση μιας εταιρείας ή τις ανακοινώσεις κερδών.
Οι δύο παραπάνω τρόποι, αγορά και πώληση, αποτελούν τις βασικές μεθόδους συμμετοχής στη χρηματιστηριακή αγορά. Η εξέλιξη, όμως, της οικονομίας οδήγησε στην ανάγκη εξεύρεσης νέων μεθόδων, ώστε οι επενδυτές να αποκτήσουν αποδόσεις υπέρ του κανονικού, αξιοποιώντας ακόμα και αρνητικά γεγονότα στην οικονομία.
Η λύση ήρθε με τη μορφή της ανοικτής πώλησης χρεογράφων, το γνωστό “shortάρισμα”, που προέρχεται από την αγγλική ορολογία “short selling”. Ένας επενδυτής, όταν εκτιμά ότι η τιμή της μετοχής μιας εταιρείας θα μειωθεί, μπορεί να δανειστεί μετοχές κάποιου τρίτου μετόχου αυτής της εταιρείας και να τις πουλήσει στην αγορά. Ο επενδυτής έχει πλέον την υποχρέωση να επιστρέψει τον αριθμό των μετοχών που δανείστηκε. Όταν και αν τελικά η τιμή μειωθεί, ο επενδυτής θα ξαναγοράσει τις μετοχές αυτές και θα τις επιστρέψει στον αρχικό κάτοχο. Η διαδικασία του δανεισμού γίνεται συνήθως μέσω ενός χρηματομεσίτη (broker) και ο δανειζόμενος επενδυτής επιβαρύνεται κάποια κόστη. O αρχικός κάτοχος των μετοχών λαμβάνει από τον χρηματομεσίτη ένα ποσοστό από τα κόστη δανεισμού που επιβαρύνουν τον επενδυτή, τα οποία καθορίζονται από την αξία των μετοχών που δανείζεται.
Πολλοί θεσμικοί επενδυτές χρησιμοποιούν την ανοικτή πώληση για να περιορίσουν το ρίσκο από μια επένδυση, αξιοποιώντας τη δυνατότητα αυτή ώστε να περιορίσουν τις πιθανές ζημιές από μια λανθασμένη εκτίμηση.
Το κέρδος του επενδυτή αποτιμάται ως η διαφορά της τιμής πώλησης επί τον αριθμό των μετοχών μείον την τιμή επαναγοράς επί τον αριθμό των μετοχών. Από τα κέρδη αφαιρείται και η προμήθεια του ενδιάμεσου για την πραγματοποίηση της ανοικτής πώλησης. Με τον ίδιο τρόπο υπολογίζεται η ζημία, αν τελικά η τιμή ανέβει ή παραμείνει σταθερή ή ακόμα όταν η τιμή δεν μειωθεί αρκετά για να καλύψει το κόστος δανεισμού.
Η ανοικτή πώληση μετοχών ενέχει μεγαλύτερο ρίσκο από την απλή αγορά χρεογράφων. Στην περίπτωση αγοράς χρεογράφων το ύψος των πιθανών ζημιών, αν δεν γίνει αγορά με μόχλευση, περιορίζεται στο κεφάλαιο που έχει χρησιμοποιηθεί για την απόκτηση των χρεογράφων. Αντίθετα, όταν πραγματοποιείται “short selling” το ύψος των ζημιών μπορεί να είναι ακόμα και πολλαπλάσιο του αρχικού κεφαλαίου.
Ο κίνδυνος είναι ιδιαίτερα σημαντικός, με αποτέλεσμα να απαιτείται από επενδυτές που πραγματοποιούν ανοιχτή πώληση να διατηρούν λογαριασμό περιθωρίου. Ο λογαριασμός αυτός αποτελεί το ενέχυρο των επενδυτών, ώστε να προστατευθεί ο αρχικός κάτοχος που δανείζει τις μετοχές, σε περίπτωση ιδιαίτερων οικονομικών συνθηκών που αυξάνουν σημαντικά την τιμή αυτής.
Πολλές φορές στο παρελθόν, τόσο θεσμικοί επενδυτές όπως τα ταμεία εξασφάλισης (hedge funds) όσο και ιδιώτες επενδυτές έχουν «παγιδευτεί», βλέποντας τα χρεόγραφα που έχουν shortαρει να αυξάνονται σε αξία, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να «ξεφύγουν», αγοράζοντας το σύνολο των χρεογράφων που έχουν πωλήσει ανοιχτά. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται “short squeeze”.
Eπομένως, οι επενδυτές που βλάπτονται από το “short squeeze” αναγκάζονται να αγοράζουν όσες μετοχές είναι διαθέσιμες σε όποια τιμή υπάρχει στην αγορά, δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο μεγάλη ζήτηση για το εκάστοτε χρεόγραφο. Όπως ορίζει και ο πιο σημαντικός νόμος των αγορών, αυτός της προσφοράς και της ζήτησης, με αυξημένη ζήτηση και με συγκεκριμένη προσφορά αριθμού μετοχών, αυξάνεται σημαντικά η τιμή του χρεογράφου, ακολουθούμενη από τις ζημίες των επενδυτών που το έχουν πωλήσει ανοιχτά.
H απότομη αύξηση της τιμής οδηγεί σε πολύ σημαντικές ζημιές για τον επενδυτή που πουλάει ανοιχτά χρεόγραφα. Η ανοικτή πώληση χρεογράφων ενέχει πολύ σημαντικό κίνδυνο για ζημιές που μπορεί να ξεπερνάνε το αρχικό κεφάλαιο του επενδυτή. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το κατώτατο όριο που μπορεί να φτάσει ένα χρεόγραφο είναι μηδέν, ενώ ανώτατο όριο δεν υπάρχει.
Τα “short squeezes” μπορούν να προκύψουν από τις συνθήκες της αγοράς ή μπορεί να δημιουργηθούν τεχνητά από τη συμπεριφορά επενδυτών –ιδιωτών και θεσμικών– που διαθέτουν τα απαραίτητα κεφάλαια για να αποκτήσουν μεγάλο μέρος της προσφερόμενης ποσότητας ενός χρεογράφου, αλλά και την οργάνωση να λειτουργούν συντονισμένα για τη διακράτηση αυτού, ώστε να δημιουργήσουν την απαραίτητη ζήτηση.
Ένα ενδεχόμενο που μπορεί να οδηγήσει σε “short squeeze” είναι η ανακοίνωση εξαγοράς μιας εταιρείας. Αυτό ακριβώς έγινε το 2008 με τη μετοχή της Volkswagen. Η εταιρεία, το 2007, θεωρήθηκε υπερεκτιμημένη από πολλά hedge funds, μια άποψη που μόνο ενισχύθηκε με την κρίση του 2008. Έτσι, πολλά hedge fund είχαν πραγματοποιήσει ανοικτή πώληση των μετοχών της εταιρείας. Παρά το γεγονός ότι οι εκτιμήσεις τους δεν ήταν αβάσιμες, η εταιρεία Porsche, που ήδη είχε μεγάλο ποσοστό της εταιρείας Volkswagen, ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να αποκτήσει το 75% αυτής. Τελικά, κατόρθωσε να κατέχει το 74,1% των μετοχών της εταιρείας. Η κίνηση αυτή της Porche, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ένα ακόμα 20% άνηκε στο κρατίδιο της Κάτω Σαξονίας (ΝίντερζακΣεντ), είχε ως αποτέλεσμα τη διάθεση μόνο του 5,9% των μετοχών προς αγορά από τα hedge funds.
H εξέλιξη αυτή αποδείχθηκε καταστροφική για πολλά ταμεία εξασφάλισης, αφού συνολικά είχαν «shortάρει» τo 12% των μετοχών. Η μειωμένη προσφορά μετοχών, σε συνδυασμό με τη φρενίτιδα των hedge funds να κλείσουν τις θέσεις τους και να περιορίσουν τις ζημιές τους, πενταπλασίασε την τιμή της μετοχής της Volkswagen, ακόμα και εν μέσω μιας εκ των σημαντικότερων πρόσφατων οικονομικών κρίσεων. Η ζημιά για τα hedge funds έφτασε τελικά τα $ 30 δις.
Η παραπάνω περίπτωση είναι αποτέλεσμα των φυσιολογικών διαδικασιών της αγοράς. Με την εξέλιξη, όμως, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και με την πανδημία που περιόρισε τον κόσμο στα σπίτια του, πολλοί στράφηκαν στις διαδικτυακές κοινότητες. Σε μια εξ αυτών, δημιουργήθηκε ένα «κίνημα» που προσπάθησε να προστατεύσει την εταιρεία GameStop και, παράλληλα, να «χτυπήσει» τα hedge funds που από πολλούς θεωρούνται ότι επενδύουν στην πτώχευση και την κατάρρευση των εταιρειών. Μια κοινότητα στο Reddit, η οποία σε ένα βαθμό λειτούργησε με την καθοδήγηση ενός οικονομικού αναλυτή, του Keith Gill, συντονίστηκε και παρατηρώντας τον μεγάλο βαθμό ανοιχτής πώλησης των μετοχών της εταιρείας, που είχε φτάσει ακόμα και το 140% του συνολικού αριθμού των μετοχών, αποφάσισε να αγοράσει τη μετοχή και να στηρίξει την εταιρεία. Τα μέλη της κοινότητας του Reddit διακράτησαν σημαντικό αριθμό της μετοχής, καθιστώντας πολύ δύσκολο για τα hedge funds να αγοράσουν πίσω τις μετοχές που είχαν πουλήσει.
Το “short squeeze” της GameStop ανέδειξε τη δύναμη των ιδιωτών επενδυτών και αποτέλεσε, παράλληλα, μια σημαντική ήττα για τα hedge funds. Η τιμή στο χαμηλότερο σημείο της ήταν $ 2,57 και έφτασε λόγω του “short squeeze” μέχρι και $ 500 ανά μετοχή.
Η αγοραπωλησία χρεογράφων και συγκεκριμένα στα πλαίσια ενός χρηματιστηρίου συνδέεται άμεσα με την ανάληψη κινδύνου. Η ανοικτή πώληση είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη και μπορεί να επηρεάσει σημαντικά ακόμα και θεσμικούς επενδυτές, στο σημείο που να μην καθιστά βιώσιμη τη λειτουργία τους. Η ενασχόληση με το χρηματιστήριο είναι πολύ επικίνδυνη και ορισμένες φορές βασίζεται στην τύχη, ενώ άλλες εξαρτάται από την άποψη αυτών που ελέγχουν τα περισσότερα κεφάλαια, όπως αποδείχθηκε στην περίπτωση της GameStop.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τι είναι τελικά το Short Squeeze;, fortunegreece.com, διαθέσιμο εδώ
- 10 Biggest Short Squeezes of All Time, finance.yahoo.com, διαθέσιμο εδώ
- THE VOLKSWAGEN SHORT SQUEEZE (2008), internationalbanker.com, διαθέσιμο εδώ
