Της Χαράς Παπαϊωάννου,
Η Αίγυπτος χαρακτηρίζεται από την μεγαλοπρέπεια των αρχιτεκτονημάτων της. Κατασκεύασε ένα από τα 7 θαύματα του αρχαίου κόσμου, τις πυραμίδες, και διακρινόταν από έναν μυστηριώδη τρόπο ζωής, όπως και μια ανεπτυγμένη και ιδιαίτερη σκέψη γύρω από την φύση των πραγμάτων και την δημιουργία του σύμπαντος. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι παρουσιάζουν επίσης μια εμμονή με την ιδέα του θανάτου, κάτι που τους οδήγησε στην κατασκευή των πυραμίδων. Οι πυραμίδες οικοδομούνταν από αυθεντίες στην τέχνη της αρχιτεκτονικής, που ήταν Αιγύπτιοι πολίτες και αμείβονταν για την παροχή εργασίας τους. Συμβολίζουν την αιώνια ζωή, που αποκτάται μέσω μιας διάβασης που θεωρούσαν ότι είναι ο θάνατος. Στόχος λοιπόν στην ζωή κάθε Αιγύπτιου ήταν να ζει με έναν τρόπο και μια ποιότητα που θεωρούσε ότι θα ήταν ωραίο να ζει αιωνίως. Οι Αιγύπτιοι είχαν την πεποίθηση πως όπως ζεις στον κόσμο αυτό θα συνεχίσεις να ζεις και στην αιωνιότητα. Σκοπός ήταν τα έργα σου στην γη, όταν έρθει η ώρα να βρεθούν στην ζυγαριά του Οσίριδος, να κριθούν ελαφρότερα από το φτερό της αλήθειας. Έτσι, θα ζούσες αιώνια την ζωή που είχες δημιουργήσει και επιλέξει όσο ήσουν ζωντανός.
Η ΜΟΥΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΟ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ
Μετά τον θάνατο ενός ατόμου ήταν απαραίτητο να ακολουθηθεί μια συγκεκριμένη σειρά διαδικασιών που διαρκούσε 70 μέρες. Όταν είχε πλέον επέλθει ο θάνατος, το σώμα πλενόταν καλά με αρώματα και ανθρακικό νάτριο και άρχιζε η ταρίχευσή του. Αφαιρείτο ο εγκέφαλος (τον οποίον πέταγαν) και τα εσωτερικά όργανα (τα οποία φυλάσσονταν σε ιερά αγγεία), ενώ στην θέση των σπλάχνων έβαζαν αρωματικά βότανα όπως κανέλα ή άλλα είδη. Η καρδιά του νεκρού ήταν το μοναδικό όργανο που δεν αφαιρείτο, την θεωρούσαν πηγή του πνεύματος και του συναισθήματος, άρα απαραίτητη στην τελική κρίση. Αποτελούσε το αντίβαρο στο ζύγισμα με το φτερό της αλήθειας – αν η καρδιά ήταν ελαφριά, ο Όσιρις επέτρεπε στον νεκρό το πέρασμα στη μεταθανάτια ζωή. Στην συνέχεια, η κοιλιά ραβόταν εκ νέου αφού είχε καθαριστεί προσεκτικά και τα σπλάχνα επανατοποθετούνταν πίσω. Ακριβώς 70 μέρες μετά την ταρίχευση και εφόσον το σώμα είχε φυλαχθεί υπό συγκεκριμένες συνθήκες, τυλιγόταν με επιδέσμους από λινό ή πάπυρο και η οικογένεια του νεκρού έφερε ευθύνη στο να δημιουργηθεί μια σαρκοφάγος ανάλογη των μέτρων του σώματος, ώστε να τελεσθεί η ταφή με σωστό τρόπο. Αν η οικογένεια δεν μεριμνούσε για την είσοδο του νεκρού μέλους της στην αιώνια ζωή, πίστευαν ότι εκείνο θα την καταραστεί επιστρέφοντας πίσω και δημιουργώντας προβλήματα.
Στον τάφο έβαζαν αντικείμενα που θεωρούσαν ότι θα χρειαστεί ο νεκρός στην αιωνιότητα και προσωπικά του αντικείμενα τα οποία αγαπούσε ιδιαίτερα. Η ταφή ήταν σημαντικό να γίνει σωστά για τους εύπορους αλλά και τους φτωχούς, και γύρω από την σαρκοφάγο υπήρχαν γραμμένες μαγικές λέξεις και ξόρκια που θα βοηθούσαν κατά το ταξίδι στον κόσμο των νεκρών. Αξιοσημείωτο είναι και το τελετουργικό του ανοίγματος του στόματος, διαδικασία κατά την οποία το κεφάλι στρεφόταν προς τον νότο και το σώμα έμοιαζε σαν άγαλμα. Ο νεκρός θα είχε την δυνατότητα με αυτό τον τρόπο να μπορεί να μιλήσει στον Όσιρι την ώρα της κρίσης.
Η ΙΔΕΟΛΗΨΙΑ ΤΩΝ ΑΙΓΥΠΤΙΩΝ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΤΟΥΣ
Ως λαός περιφρονούσαν τους υπόλοιπους, διότι θεωρούσαν ότι ζουν στον πιο ωραίο τόπο και πως όπου αλλού και αν πήγαιναν, πουθενά δεν θα ήταν σαν την Αίγυπτο. Αυτή η ιδέα και η εξιδανίκευση του τρόπου ζωής τους ήταν που οδήγησε και στην πίστη πως η ζωή που ζουν στην γη συνεχίζεται και μετά τον θάνατο. Στην Αίγυπτο, ο ήλιος και το νερό θεωρούνταν τα δομικά στοιχεία του σύμπαντος. Κάθε χρόνο, ο Νείλος πλημμύριζε και μετά το έδαφος με την βοήθεια του ήλιου παρήγαγε τεράστιες σοδειές που κάλυπταν τις διατροφικές ανάγκες όλης της περιοχής. Ωστόσο, η διατροφή τους ήταν κατά βάση χορτοφαγική και το κρέας ήταν αποκλειστικό προνόμιο των βασιλιάδων. Παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι πριν την εποχή του Νέου Βασιλείου στην Αίγυπτο, οι γυναίκες ήταν ισάξιες με τους άνδρες με ακριβώς τα ίδια νομικά δικαιώματα. Ήταν ο μόνος πολιτισμός που εκείνη την εποχή είχε επιτύχει κάτι τέτοιο. Οι γυναίκες είχαν περιουσιακά δικαιώματα, μπορούσαν να αιτηθούν διαζύγιο, να κάνουν έκτρωση, συμμετείχαν σε κοινωνικές εκδηλώσεις και πήγαιναν για κυνήγι μαζί με τους άνδρες τους. Είχαν επίσης το δικαίωμα να κάνουν επαγγελματικά συμβόλαια με άνδρες και να έχουν την δική τους επιχείρηση.
Οι γυναίκες ήταν ικανές να αναρριχηθούν το ίδιο με τους άνδρες, μέχρι και να κυβερνήσουν την Αίγυπτο – διασημότερη φαραώ της Αιγύπτου υπήρξε η Κλεοπάτρα Ζ’ . Οι γυναίκες φαραώ δεν είχαν καμία απολύτως ευθύνη των παιδιών τους ούτε και της καθαριότητας του παλατιού, αυτά ήταν δουλειά του υπηρετικού προσωπικού. Αρραβωνιάζονταν με άτομα βασιλικής καταγωγής, αλλά θεωρούνταν ασέβεια μια γυναίκα να φύγει από την Αίγυπτο. Έπρεπε ο σύζυγος της να έρθει, καθώς η χώρα τους ήταν το πιο ωραίο μέρος στον κόσμο. Ήταν αποδεκτό μια ξένη να έρθει στην Αίγυπτο, γινόταν αμέσως μέρος του συνόλου και είχε και εκείνη ίσα δικαιώματα με τις ντόπιες. Κάθε γυναίκα είχε ίδιο κοινωνικό status με τον άνδρα της.
Θεωρούσαν ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε χάρη στο heka (μαγεία) που ήταν παντού και έδωσε στους θεούς ικανότητες. Ο θεός Heka ήταν ο θεός της ιατρικής και βοήθησε στην δημιουργία του σύμπαντος, όταν το μόνο που υπήρχε ήταν ένα υγρό χάος. Το ma’at συμβόλιζε την αρμονία και την ισορροπία των πραγμάτων. Αυτό που του επέτρεπε να υπάρχει όμως, ήταν το heka. Είχαν την αντίληψη, σύμφωνα με ό,τι αναγράφεται στο «βιβλίο των νεκρών», πως ο κόσμος έπειτα από συνεχείς περιστροφές που κάνει θα διαλυθεί ξαφνικά και όλα θα επιστρέψουν στην αρχική τους χαώδη κατάσταση.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΡΩΜΑΤΩΣΗ
Η κοινωνική ιεράρχηση στην αρχαία Αίγυπτο υπήρχε ήδη από το 6000 π.Χ. Χρήζει προσοχής, ωστόσο, ότι κανείς δεν ζούσε εις βάρος κανενός. Όλοι ήθελαν να έχουν μια αρμονική και δραστήρια ζωή, προσπαθώντας καθημερινά για την αυτοβελτίωση. Στόχος ήταν να αναρριχηθούν κοινωνικά και να ζήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Στην ανώτερη βαθμίδα βρίσκονταν ο βασιλιάς, που την εποχή του Νέου Βασίλειου ονομάστηκε Φαραώ, και οι αυλικοί του. Ο βασιλιάς κυβερνούσε με ma’at και οι αυλικοί απολάμβαναν άπλετων προνομίων επωφελούμενοι από τον ηγέτη.
Ακολουθούσαν οι νομάρχες, οι οποίοι μένανε άλλοτε σε μικρά παλάτια και άλλοτε σε κανονικά σπίτια, ανάλογα με την σημασία που είχε η περιοχή τους για τον βασιλιά και την Αιγυπτιακή οικονομία. Έπειτα, στην ιεραρχία βρίσκονταν οι γραφείς, οι γιατροί και οι ιερείς. Οι γραφείς ήταν εκλεκτοί του θεού Θωθ. Ο γραπτός λόγος και τα έργα τους φυλάσσονταν στην βιβλιοθήκη της γυναίκας του Σεσχάτ αιώνια και είχαν επιρροή στην πίστη και στην ιστορία της χώρας. Μετέτρεπαν τα γεγονότα σε αθάνατα χρονικά δεδομένα. Οι γιατροί έπρεπε να είναι μορφωμένοι και να ξέρουν να διαβάζουν τα ιερά κείμενα. Πρώτα στην εκπαίδευσή τους μάθαιναν γραφή και έπειτα την ιατρική τέχνη. Απαιτείτο από εκείνους να μελετούν ιατρικά βιβλία για τα κόκαλα, την χειρουργική, την οδοντιατρική, τις ασθένειες και τις θεραπείες αυτών. Οι γιατροί έπρεπε να βρουν ποιος θεός προκάλεσε την κάθε ασθένεια και τον λόγο. Σε ό,τι αφορά τους ιερείς, όλοι τους ήταν και γραφείς. Αρχιερέας των θεών γινόταν κατά βάση άτομο του ίδιου φύλου με τον θεό που υπηρετούσε.
Υπό αυτών ήταν ο στρατός. Το 1991 π.Χ., για πρώτη φορά, με βασιλιά τον Αμενεμχέτ Α’, δημιουργείται μόνιμο στράτευμα και ο στρατός περνά πλέον στην διοίκηση του βασιλιά με υπαρκτή δυνατότητα ανέλιξης ασχέτως κοινωνικής θέσης. Στο τέλος βρίσκονταν οι αγρότες και οι εργάτες. Από τα δικά τους χέρια χτίστηκαν όλα αυτά τα αξιοθαύμαστα αρχιτεκτονήματα της αρχαίας Αιγύπτου. Όταν ο Νείλος πλημμύριζε, οι αγρότες για την επιβίωσή τους ζούσαν ως εργάτες του βασιλιά, κάτι που επίσης τους επέτρεπε την κοινωνική άνοδο. Ένας εργάτης που θα γινόταν αγγειοπλάστης, ζωγράφος ή θα εξασκούσε κάποια άλλη τέχνη όπως την επιπλοποιία, είχε την ευκαιρία για ένα καλύτερο εισόδημα. Αυτή η κοινωνική ομάδα που ζούσε με τα λίγα, σε σχέση με τους υπόλοιπους, ήταν που παρήγαγε όλα αυτά τα δεξιοτεχνικά κοσμήματα με τους πολύτιμους λίθους για τα οποία φημίζεται η Αίγυπτος. Εν γένει, κατασκεύαζε αντικείμενα που δεν μπορούσε να αγοράσει η ίδια, αλλά μόνο τα ανώτερα στρώματα. Ο αγρότης, καλλιεργώντας την γη του βασιλιά, του ιερέα ή κάποιου αυλικού, εξασφάλιζε την τροφή της οικογένειας του, αν και η πλειοψηφία της σοδιάς του δινόταν στον ιδιοκτήτη της γης. Όταν κάποιος στην ζωή του κατάφερνε να ανελιχθεί κοινωνικά, συνηθιζόταν η θέση που αποκτούσε να περνά απευθείας στον γιο του και όχι στον ίδιο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- David, R., Handbook to life in Ancient Egypt Revised. Oxford University Press, 2007
- Parkinson, R.B., Voices from Ancient Egypt. British Museum Press, 2006
- Van De Mieroop, M., A History of Ancient Egypt. Wiley blackwell , 2010
