Της Αντωνίας Πετρολέκα,
Σε μια εποχή που η παγκόσμια μετανάστευση αυξάνεται ραγδαία προς τις χώρες της Δύσης και οι προκλήσεις που σχετίζονται με αυτήν είναι πολυπληθείς, πολλές χώρες έχουν επιλέξει να υιοθετήσουν αυστηρές πολιτικές, με στόχο τον έλεγχο και τον περιορισμό της μετανάστευσης. Στο πλαίσιο αυτό, θα εξεταστεί η (συχνά χαρακτηρισμένη ως) αυστηρή μεταναστευτική πολιτική της Δανίας. Πολιτικές που ξεκινούν από τον αυστηρό έλεγχο των συνόρων, την έγκριση νόμου που επιτρέπει την κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων των προσφύγων για τη χρηματοδότηση του κόστους φιλοξενίας τους, έως και περιορισμούς στη χορήγηση άσυλου. Βέβαια, εκτός αυτών, η Δανία έχει επικεντρωθεί, επίσης, στην ενσωμάτωση των μεταναστών και των προσφύγων στην κοινωνία της, μέσω διαφόρων προγραμμάτων εκπαίδευσης και υποστήριξης.
Η απόφαση της Δανίας να ανακαλέσει την προστασία προς τους Σύριους προσφυγές χρονολογείται από το 2015, όταν το Κοινοβούλιο εισήγαγε ένα νέο καθεστώς προσωρινής προστασίας, το οποίο δεν υπάρχει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, και χαράσσει μια ιδιαίτερα «λεπτή» μορφή προστασίας για τους αιτούντες άσυλο που διαφεύγουν από εμπόλεμες καταστάσεις, κυρίως από τη Συρία. Αυτό σημαίνει ότι μόλις βελτιωθούν ελαφρώς οι συνθήκες ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα καταγωγής τους, η προστασία μπορεί να αποσυρθεί, ακόμα και αν η κατάσταση παραμένει «σοβαρή, εύθραυστη και απρόβλεπτη». Εν συνεχεία, το 2019, το Κοινοβούλιο ενέκρινε περαιτέρω τροπολογίες, που καθιστούσαν προσωρινή όλη την προστασία των προσφύγων.
Συγκεκριμένα, την περίοδο 2019-2023, η σοσιαλδημοκρατική Κυβέρνηση, υπό την ηγεσία της Πρωθυπουργού Mette Frederiksen, έκανε ακόμα πιο αυστηρή τη μεταναστευτική πολιτική. Τον Ιανουάριο του 2021, η ίδια είχε δηλώσει ότι η μετανάστευση πρέπει να περιοριστεί και να ελέγχεται, ώστε να μην απειλήσει την κοινωνική συνοχή της δανέζικης κοινωνίας, η οποία ήταν ήδη υπό πίεση, ενώ πρόσθεσε ότι ο αριθμός των μεταναστών είχε ισχυρό αντίκτυπο στην επίτευξη των πολιτικών ένταξής τους στο κοινωνικό σύνολο.
Αυτές οι νομοθετικές αλλαγές, που στη Δανία αναφέρονται ως “paradigmeskifte”, έχουν αλλάξει ριζικά την πολιτική της Δανίας για τους πρόσφυγες, απομακρύνοντας τη χώρα από τη μόνιμη προστασία και ενσωμάτωση, προς μια πιο προσωρινή προστασία και προοπτική επιστροφής των προσφύγων στην πατρίδα τους το συντομότερο δυνατό. Συγκεκριμένα, από το 2019, έχει επανεκτιμηθεί η ανάγκη για προστασία για περισσότερους από 1.000 πρόσφυγες, από τη Δαμασκό και την επαρχία Ριφ. Παράλληλα, αναμένεται ότι στο εγγύς μέλλον θα επανεκτιμηθούν οι άδειες παραμονής προσφύγων τόσο από άλλες περιοχές της Συρίας όσο και από άλλες χώρες.
Βέβαια, όλο αυτό το πλαίσιο αξιολόγησης και πιθανής ανάκλησης αδειών παραμονής ενέχει τον υπαρκτό φόβο της διάλυσης πολλών οικογενειών. Συγκεκριμένα, ένα ή περισσότερα μέλη μπορούν να λάβουν άσυλο, αν, παραδείγματος χάριν, κινδυνεύουν να κληθούν για στρατιωτική θητεία, ενώ στην υπόλοιπη οικογένεια μπορούν να ανακληθούν οι άδειες και να τους ζητηθεί να φύγουν από τη Δανία. Ωστόσο, δεν προκαλεί εντύπωση ότι η συγκεκριμένη πρακτική πλησιάζει στην παραβίαση των υποχρεώσεων της Δανίας, βάσει της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, και πιο συγκεκριμένα του Δικαιώματος στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή, σύμφωνα με το σχετικό άρθρο 8.
Εντωμεταξύ, η διαδικασία την οποία περνούν οι Σύροι πρόσφυγες, όταν οι αρχές επανεξετάζουν την άδεια παραμονής τους, είναι αναμφισβήτητα περίπλοκη και χρονοβόρα, με τον χρόνο επεξεργασίας να διαρκεί συχνά πολύ περισσότερο από ένα έτος, εις βάρος πάντα των εμπλεκόμενων προσφύγων. Συγκεκριμένα, για κάποιους η διαδικασία μπορεί να είναι τόσο επίπονη, που παραιτούνται πριν ακόμη λάβουν την τελική απόφαση από τις αρχές. Εκατοντάδες Σύροι πρόσφυγες έφυγαν από τη Δανία, απλώς για να ζητήσουν άσυλο σε άλλες χώρες της Ε.Ε.
Αφήνοντας κατά μέρος τις τεράστιες συνέπειες που είχε αυτή η αλλαγή της πολιτικής για τους πρόσφυγες, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η έντονη πρακτική της χώρας στην ανάκληση των αδειών παραμονής των προσφύγων είναι μοναδική μεταξύ των χωρών της Ε.Ε., με τους δανέζικους κανόνες για το άσυλο να παρέχουν σημαντικά χαμηλότερο επίπεδο προστασίας από τα άλλα κράτη-μέλη της Ένωσης. Ως εκ τούτου, η πρακτική κινδυνεύει να υπονομεύσει την αλληλεγγύη της Ε.Ε. όσον αφορά το άσυλο, ενώ εγείρει και ζητήματα αποτελεσματικότητάς της Ένωσης.
Από τους περίπου 100 Σύρους που έχουν λάβει οριστικές αποφάσεις ανάκλησης, μέχρι στιγμής κανένας δεν έχει απελαθεί στη Συρία, καθώς η Κυβέρνηση της Δανίας δεν έχει καμία διπλωματική σχέση με την Κυβέρνηση Assad. Αυτό σημαίνει ότι η συγκεκριμένη προσέγγιση της Δανίας προκαλεί την περαιτέρω μετακίνηση εκατοντάδων πρώην Σύρων προσφύγων σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, μεταθέτοντας, ουσιαστικά, και την ευθύνη από τη Δανία σε άλλα γειτονικά της κράτη.
Εκτός των προαναφερθέντων πολιτικών, που στοχεύουν στην απομάκρυνση μεταναστών και προσφύγων από τη χώρα, η δανική Κυβέρνηση έχει θεσπίσει ρυθμιστικό πακέτο και για την επίτευξη της ενσωμάτωσής τους στο κοινωνικό σύνολο. Βασικές προτεραιότητές του είναι η αγωγή του πολίτη, τα μαθήματα δανικής γλώσσας και η εργασιακή «ενεργοποίηση» των ανέργων μεταναστών, για τους οποίους το πρόγραμμα είναι υποχρεωτικό. Το πρόγραμμα ενσωμάτωσης αποτελείται από δραστηριότητες με επίκεντρο την εργασία, όπως παροχή συμβουλών, μαθήματα αναβάθμισης δεξιοτήτων, πρακτική άσκηση και, μερικές φορές, επιδοτούμενη απασχόληση. Όσον αφορά τους πρόσφυγες και το “paradigmeskifte”, η λέξη «ένταξη» αντικαταστάθηκε από τις λέξεις «αυτοϋποστήριξη και επιστροφή». Ωστόσο, δεν αντικαθίσταται το πρόγραμμα ένταξης, το οποίο εξακολουθεί να ισχύει.
Τέλος, αυτή η «σκληρή» μεταναστευτική πολιτική της Δανίας γίνεται φανερή και από ένα νέο πρόγραμμα της Κυβέρνησης, το οποίο επιβάλλει την αφομοίωση των πολιτών που κατοικούν σε χαμηλών εισοδημάτων γειτονιές και είναι, στην πλειοψηφία, μετανάστες. Ουσιαστικά, χιλιάδες διαμερίσματα θα κατεδαφιστούν, θα πωληθούν σε επενδυτές ή θα αντικατασταθούν με νέες κατοικίες, ώστε να αποφευχθεί η «γκετοποίηση» ορισμένων περιοχών. Η Κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το σχέδιο έχει σκοπό να διαλύσει «παράλληλες κοινωνίες», όπου δραστηριοποιούνται μετανάστες, οι οποίοι αρνούνται να μάθουν δανικά και να συμμετάσχουν στην ευρύτερη κοινωνία, ως λειτουργικά μέλη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- How progressive Denmark became the face of the anti-migration left, The Washington Post, διαθέσιμο εδώ
- Denmark expands controversial Syrian refugee policy despite repeated judicial setbacks, The New Arab, διαθέσιμο εδώ
- Η Δανία κατεδαφίζει γκέτο σε πόλεις, προκαλώντας επικρίσεις, Η Καθημερινή, διαθέσιμο εδώ
- The dire consequences of Denmark’s ‘paradigm shift’ on refugees, Politico, διαθέσιμο εδώ
- Governance of migrant integration in Denmark, European Commission, διαθέσιμο εδώ
