Του Γρηγόρη Χατζή,
Κατά τη διάρκεια της άνοιξης του 1915, ο κόσμος βυθιζόταν στο χάος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μιας σύγκρουσης που θα αναδιαμόρφωνε το γεωπολιτικό τοπίο της εποχής και θα στοίχιζε εκατομμύρια ζωές. Εν μέσω του πολεμικού αυτού πυρετού, εκτυλίχθηκε μια ναυτική τραγωδία που θα προκαλούσε σοκ σε ολόκληρο τον πλανήτη: η βύθιση του επιβατηγού υπερωκεάνιου Lusitania. Το συμβάν αυτό όχι μόνο θα κόστιζε τη ζωή σε περισσότερους από χίλιους αθώους πολίτες, αλλά θα λειτουργούσε και ως μία καταλυτική αφορμή για την είσοδο των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής στον πόλεμο.
Το Lusitania ήταν ένα βρετανικό υπερωκεάνιο, που κατά τη στιγμή της ναυπήγησής του το 1906, ήταν ένα από τα μεγαλύτερα και ταχύτερα πλοία στον κόσμο. Φημιζόταν για τις ανέσεις του και την ικανότητά του να διασχίζει τον Ατλαντικό Ωκεανό με πρωτοφανή ταχύτητα. Είχε μήκος που ξεπερνούσε τα 230 μέτρα και διέθετε πολυτελείς εσωτερικούς χώρους και πισίνα, αποτελώντας έτσι το σύμβολο της κομψότητας και την αναβάθμιση των υπερατλαντικών ταξιδιών. Ήταν το πρώτο πλοίο που συνέδεε την Ευρώπη με την Αμερική σε λιγότερο από 5 ημέρες και εξυπηρετούσε τη γραμμή Λίβερπουλ – Νέα Υόρκη.
Καθώς ο Α´ Παγκόσμιος Πόλεμος μαινόταν, το γερμανικό ναυτικό εφάρμοσε ναυτικό αποκλεισμό των Βρετανικών Νήσων, επιδιώκοντας να αποκόψει τον εφοδιασμό τους. Σε απάντηση σε αυτόν τον αποκλεισμό, το βρετανικό Ναυαρχείο υιοθέτησε μια στρατηγική χρήσης επιβατικών -κατά καιρούς- πλοίων για τη μεταφορά πυρομαχικών. Η πρακτική αυτή, όμως, τα εξέθετε στους κινδύνους του υποβρυχίου πολέμου, καθώς τα γερμανικά υποβρύχια επιχειρούσαν στα ύδατα γύρω από τα βρετανικά νησιά, στοχεύοντας τα πλοία αυτά.
Στις 7 Μαΐου του 1915, το Lusitania βρισκόταν σε ταξίδι από τη Νέα Υόρκη με προορισμό το Λίβερπουλ της Αγγλίας. Εν αγνοία πολλών επιβαινόντων, μεταξύ των οποίων και ορισμένων μελών του πληρώματος του πλοίου, οι Γερμανοί είχαν κηρύξει τα ύδατα γύρω από τα βρετανικά νησιά εμπόλεμη ζώνη στην οποία κάθε πλοίο, επιβατικό ή στρατιωτικό, κινδύνευε να δεχθεί επίθεση. Η βύθιση του Lusitania εκτυλίχθηκε όταν στις 14:10 της ημέρας εκείνης τορπιλίστηκε από το γερμανικό υποβρύχιο U-20, με κυβερνήτη τον πλοίαρχο Walther Schwieger, λίγο έξω από τη νότια ακτή της Ιρλανδίας.
Η τορπίλη χτύπησε τη δεξιά πλευρά του πλοίου, προκαλώντας μια τεράστια έκρηξη και αργότερα ακολούθησε μία δεύτερη έκρηξη, από την ανάφλεξη πυρομαχικών που ήταν κρυφά αποθηκευμένα στο φορτίο του πλοίου. Μάλιστα, η πληροφορία αυτή επαληθεύτηκε επίσημα μόλις τη δεκαετία του 1970, όταν η βρετανική κυβέρνηση -που όλα τα προηγούμενα χρόνια αρνιόταν κατηγορηματικά ότι υπήρχαν πολεμοφόδια στο πλοίο- παραδέχτηκε ότι το πλοίο μετέφερε 4.200 κιβώτια φυσιγγίων, 3.250 πυροκροτητές με φιτίλι και 1.248 κιβώτια που περιείχαν 5.000 κελύφη οβίδας.
Το πλοίο βυθίστηκε ολοκληρωτικά σε μόλις 18 λεπτά, με το χάος και τον πανικό να κατακλύζουν τους επιβάτες και το πλήρωμα που αδυνατούσε να αποσοβήσει την καταστροφή. Σχεδόν αμέσως μετά τις εκρήξεις το πλήρωμα προσπάθησε να θέσει σε λειτουργία τις σωσίβιες λέμβους, αλλά η μεγάλη κλίση που είχε πάρει το πλοίο το καθιστούσε αδύνατο. Έτσι, μόνο έξι από τις 48 σωσίβιες λέμβους καθελκύστηκαν με επιτυχία. Τελικά, από τους 1.959 επιβαίνοντες 1.198 έχασαν τη ζωή τους, μεταξύ των οποίων 124 Αμερικανοί.
Η βύθιση του Lusitania προκάλεσε τεράστιο σοκ σε ολόκληρο τον κόσμο δημιουργώντας παγκόσμια οργή για την απώλεια πλήθους αμάχων, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και παιδιών. Ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, όπου το κοινό αίσθημα μέχρι τότε ευνοούσε σε μεγάλο βαθμό την αποχή από τον πόλεμο, η βύθιση συνέβαλε στη μεταστροφή της αμερικανικής κοινής γνώμης υπέρ της συμμετοχής της χώρας τους στον πόλεμο. Ακόμη, τροφοδότησε το αντιγερμανικό συναίσθημα, γεγονός που επίσης αύξησε την πίεση στην κυβέρνηση των ΗΠΑ να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στη σύγκρουση.
Η βύθιση του υπερωκεάνιου αποτελεί χαρακτηριστικό σύμβολο του ανθρώπινου κόστους του πολέμου και των τραγωδιών που εκτυλίσσονται όταν άμαχοι γίνονται άθελά τους θύματα. Το γεγονός αυτό υπογραμμίζει ακόμα το ρίσκο της χρήσης μη στρατιωτικών πλοίων σε ένοπλες συγκρούσεις που εκθέτει αθώες ζωές σε κίνδυνο. Η τραγωδία, αν και επισκιάζεται από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο γενικότερα, παραμένει ένα αποτρόπαιο επεισόδιο που άλλαξε για πάντα την πορεία της ιστορίας, αφού, προκαλώντας τη συμμετοχή των ΗΠΑ σε αυτόν, αποτέλεσε μία από τις αιτίες παγκοσμιοποίησης του πολέμου, επιφέροντας ανυπολόγιστες επιπτώσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Σαν σήμερα: Βυθίζεται το Lusitania παρασύροντας στον βυθό του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου τις ΗΠΑ, ethnos.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Lusitania: Το τραγικό θαλάσσιο ατύχημα που άλλαξε τον Α παγκόσμιο πόλεμο, e-nautilia.gr, Διαθέσιμο εδώ
