Της Ελένης Αβραμίδου,
Η ιατρική εκπαίδευση έχει μια ιδιαίτερη φύση, όπως πολύ καλά γνωρίζουμε όσοι τη βιώνουμε. Η ορθή ιατρική εκπαίδευση αποτελεί ζήτημα που απασχολεί το παγκόσμιο ιατρικό και μη κοινό. Συνοπτικά, η δομή της προπτυχιακής ιατρικής εκπαίδευσης περιλαμβάνει κλινικά και μη κλινικά μαθήματα. Στην πορεία των ετών, οι φοιτητές θα διδαχθούν το εύρος των ειδικοτήτων, ενώ θα εμβαθύνουν σε συγκεκριμένες παθολογίες που συναντώνται συχνότερα στην καθημερινή κλινική πράξη. Η ιδιαιτερότητα της φύσης των σπουδών έγκειται στο γεγονός ότι, εκτός της θεωρητικής γνώσης, η εκπαίδευση των φοιτητών οφείλει να εμβαθύνει και να εστιάζει και στον τομέα των κλινικών δεξιοτήτων. Η ιατρική εκπαίδευση δεν παραμένει στάσιμη, αλλά συνεχώς εξελίσσεται, ακολουθώντας τα πρότυπα και τις καινοτομίες της εποχής. Έτσι και τα προγράμματα σπουδών της χώρας μας τα τελευταία χρόνια προσπαθούν και ακολουθούν τα παγκόσμια δεδομένα και τομείς όπως το peer education και το mentorship δειλά δειλά κάνουν την εμφάνισή τους και στα ελληνικά πανεπιστήμια.
Peer education
Το peer education μεταφράζεται στα ελληνικά ως εκπαίδευση μεταξύ συνομηλίκων και αναφέρει πολλά πλεονεκτήματα, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια εκπαιδευτική διαδικασία στην οποία ο εκπαιδευτής (tutor) είναι ένας φοιτητής μεγαλύτερου έτους και ο εκπαιδευόμενος (trainee) είναι ένας φοιτητής μικρότερου έτους και βασίζεται στην εθελοντική προσφορά του εκπαιδευτή. Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται, κυρίως, για την εκμάθηση κλινικών δεξιοτήτων και εμφανίζει τα ακόλουθα πλεονεκτήματα. Αρχικά, προσφέρει ένα πιο ευχάριστο και φιλικό κλίμα διδασκαλίας, επιτρέποντας στον εκπαιδευόμενο να προβεί σε λάθη κατά την εφαρμογή των δεξιοτήτων. Επιπλέον, αυξάνει τον αριθμό των διαθέσιμων εκπαιδευτών, προσφέροντας, έτσι, μεγαλύτερη δυνατότητα για εξάσκηση υπό επιτήρηση. Έχει αποδειχθεί πως φοιτητές που βίωσαν την peer education μέθοδο εκπαίδευσης πέτυχαν υψηλότερες βαθμολογίες στις μετέπειτα εξετάσεις τους, αλλά και οι ίδιοι οι εκπαιδευόμενοι ένιωσαν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση για τις γνώσεις τους.
Mentorship
Οι προπτυχιακές σπουδές ιατρικής είναι γνωστές για την πληθώρα επιλογών και επαγγελματικών ευκαιριών που προσφέρουν στον φοιτητή και νέο ιατρό. Το γεγονός αυτό καθαυτό, φυσικά, είναι ένα θετικό γνώρισμα της φύσης των σπουδών, αλλά πολλές φορές δημιουργεί πολλά ερωτήματα και διλήμματα στον φοιτητή. Το πρόβλημα αυτό καλείται να λύσει η συμβουλευτική (mentorship). Υπάρχουν πολλά μοντέλα συμβουλευτικής, κάποια από τα οποία είναι η ατομική ή η ομαδική συμβουλευτική, επίσημη ή ανεπίσημη, μεταξύ ατόμων σε διαφορετικές βαθμίδες ή μεταξύ συνομηλίκων, ωστόσο οι βασικοί πυλώνες παραμένουν οι ίδιοι. Κατά τη διάρκεια της συμβουλευτικής, πρέπει να καλλιεργηθεί ένα κλίμα αμοιβαίου σεβασμού και ένα κλίμα που επιτρέπει την έκφραση ερωτήσεων από τη μεριά του φοιτητή.
Όσον αφορά τη συμβουλευτική από καθηγητές και ειδικούς ιατρούς, αυτή πλεονεκτεί σχετικά με το κομμάτι της εμπειρίας αυτών των προσώπων, επιτρέποντας σε έναν φοιτητή να προσανατολιστεί και να εκφράσει ερωτήματα σχετικά με το μέλλον του στον ιατρικό τομέα. Φυσικά, η συμβουλευτική ενέχει την υποκειμενικότητα του συμβούλου, ωστόσο αυτό δεν θα πρέπει στην προκειμένη περίπτωση να θεωρείται αρνητικό χαρακτηριστικό, καθώς ο φοιτητής μπορεί να επωφεληθεί από τις προσωπικές εμπειρίες του συμβούλου.
Επιπλέον, συνήθως σε ανεπίσημο πλαίσιο, υπάρχει και η συμβουλευτική μεταξύ συνομηλίκων στα πλαίσια γόνιμου διαλόγου, η οποία, επίσης, μπορεί να είναι πολύ επωφελής. Σε αρκετά προγράμματα προπτυχιακών σπουδών στη χώρα μας, ακολουθώντας τα διεθνή πρότυπα, έχει δημιουργηθεί ο θεσμός του ακαδημαϊκού συμβούλου. Ωστόσο, οι φοιτητές ιατρικής οφείλουν να νιώσουν άνετα και να μπορούν να δεχθούν τη συμβουλευτική από οποιοδήποτε καθηγητή επιθυμούν, καθώς αποτελεί και μέρος της όλης εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ένα κομμάτι στο οποίο η χώρα μας υστερεί ακόμη και σήμερα είναι η συμβουλευτική μετά το πέρας των προπτυχιακών σπουδών, που δεν υπάρχει ένας καθιερωμένος θεσμός συμβουλευτικής ειδικευόμενων ιατρών.
Η συμβολή της τεχνολογίας στην ιατρική εκπαίδευση
Τα τελευταία χρόνια η πρόοδος της τεχνολογίας είναι ραγδαία και, φυσικά, η ιατρική επιστήμη και, κατ΄ επέκταση, η ιατρική εκπαίδευση οφείλει να συμβαδίσει με αυτήν. Αναφορικά με το γνωστό σε όλους μας ChatGPT και την τεχνητή νοημοσύνη, θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί πώς μπορεί δυνητικά να αποτελέσει την απόλυτη μηχανή εκμάθησης, αντικαθιστώντας την παραδοσιακή διδασκαλία. Φυσικά, αυτό δεν μπορεί να υφίστανται, καθώς η χρήση του δεν έρχεται χωρίς λάθη και απαιτεί έναν κατάλληλα προετοιμασμένο φοιτητή ή ιατρό, για να εκμεταλλευτεί στο μέγιστο τις δυνατότητές του. Ωστόσο, θα ήταν αρκετά επικερδές εάν αξιοποιούνταν στην καθημερινή διδασκαλία, καθώς, όπως αναφέρεται και στη βιβλιογραφία, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο για τη δημιουργία διαδραστικών κλινικών σεναρίων.
Επιπλέον, μετά την περίοδο της πανδημίας, είμαστε όλοι αρκετά εξοικειωμένοι με την εξ αποστάσεως διδασκαλία. Αυτή, φυσικά, δεν μπορεί να αντικαταστήσει πλήρως τη δια ζώσης, ωστόσο μπορεί να εκμεταλλευθεί τη δυνατότητα παρακολούθησης ομιλιών και διαλέξεων από επιφανείς ιατρούς και επιστήμονες του εξωτερικού, εκμηδενίζοντας τις αποστάσεις. Αυτή η πρωτοβουλία ήδη εφαρμόζεται από επιλεγμένες κλινικές στα ελληνικά πανεπιστήμια, αλλά έχει όλα τα θεμέλια να διευρυνθεί ακόμα περισσότερο και να αποτελέσει κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Mentorship in the health professions: a review, onlinelibrary.wiley.com. Διαθέσιμο εδώ
- When learners become teachers: a review of peer teaching in medical student education, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Peer-assisted learning (PAL) in undergraduate medical education: An overview, zefq-journal.com. Διαθέσιμο εδώ
- The rise of ChatGPT: Exploring its potential in medical education. Advance online publication, anatomypubs.onlinelibrary.wiley.com. Διαθέσιμο εδώ
