Της Κωνσταντίνας Μερλέμη,
Πολλές φορές η έλλειψη ρευστότητας οδηγεί την εμπορική πρακτική στην έκδοση αξιογράφων, προς διευκόλυνση των συναλλαγών. Αξιόγραφο, μεταξύ άλλων, αποτελεί και η συναλλαγματική, η οποία περιέχει εντολή πληρωμής και η βασική οικονομική της λειτουργία είναι πιστωτική, καθώς μπορεί να εκδοθεί ως πληρωτέα μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα από τον εκδότη της. Άλλη λειτουργία της συναλλαγματικής είναι και η εγγυητική, δηλαδή μπορεί να εκδοθεί όχι για να κυκλοφορεί, αλλά για να εξασφαλίσει τον πιστοδότη.
Η συναλλαγματική αποτυπώνει μία τριμερή σχέση η οποία αποτελείται από τον εκδότη, εκείνον δηλαδή που εκδίδει την συναλλαγματική και δίνει εντολή πληρωμής, από τον πληρωτή, εκείνον που πρέπει να την πληρώσει, και αν την αποδεχτεί καθίσταται αποδέκτης, και τον λήπτη, εκείνον στον οποίο πρέπει να γίνει η πληρωμή. Μεταγενέστεροι δικαιούχοι που απέκτησαν την συναλλαγματική με μεταβίβαση (πχ με οπισθογράφηση), ονομάζονται κομιστές.
Ως αξιόγραφο, διέπεται από όσα ορίζει ο νόμος 5325/1932. Στο άρθρο 1 ορίζονται όλα τα τυπικά στοιχεία που πρέπει να έχει. Αυτά είναι τα εξής:
- Ο όρος «συναλλαγματική» στο κείμενο του τίτλου
- Απλή και καθαρή εντολή πληρωμής
- Όνομα του πληρωτή
- Σημείωση λήξης
- Τόπος πληρωμής
- Όνομα λήπτη συναλλαγματικής
- Χρόνος και τόπος έκδοσης
- Υπογραφή του εκδότη
Στην περίπτωση που λείπει ένα από αυτά τα στοιχεία, το οποίο από τον νόμο ή τα πράγματα δεν μπορεί να συμπληρωθεί, ο τίτλος δεν ισχύει ως συναλλαγματική και είναι άκυρος. Άκυρες είναι ως εκ τούτου και όλες οι δηλώσεις βουλήσεως που αναγράφονται, όπως η έκδοση, αποδοχή, οπισθογραφήσεις και τριτεγγυήσεις. Η ακυρότητα είναι απόλυτη, λαμβάνεται αυτεπαγγέλτως υπόψη από το δικαστήριο και προτείνεται από οποιονδήποτε κατά οποιουδήποτε και κατά οποιοδήποτε στάδιο της δίκης.
Ωστόσο, είναι δυνατή η παράλειψη ενός ή και περισσοτέρων τυπικών στοιχείων του άρθρου 1, αν τα μέρη έχουν συμφωνήσει ότι θα τα συμπληρώσουν αργότερα. Μια τέτοια συναλλαγματική, που πληροί δηλαδή σωρευτικά αυτές τις δύο προϋποθέσεις (ηθελημένη παράλειψη τυπικού/ών στοιχείου/ων που δεν αναπληρώνονται κατά άρθρο 2 του ίδιου νόμου και συμφωνία μεταγενέστερης συμπλήρωσης), ονομάζεται λευκή. Ο λόγος για τον οποίο επιλέγεται η έκδοσή της είναι η αβεβαιότητα που υπάρχει την στιγμή της έκδοσης για το στοιχείο που αφήνεται κενό και θα συμπληρωθεί μεταγενέστερα, μόλις επέλθει η βεβαιότητα ως προς αυτό στην υποκείμενη σχέση που λειτουργεί ως αιτία έκδοσης του αξιογράφου. Μέχρι να συμπληρωθεί το στοιχείο αυτό, πάντως, η συναλλαγματική είναι άκυρη.
Η λευκή συναλλαγματική, χωρίς να της δίνει αυτήν την ονομασία ο νόμος, προβλέπεται στο άρθρο 10 του ν. 5325/1932. Ο νόμος όμως δεν ορίζει ποια στοιχεία επιτρέπονται να λείπουν κατά την έκδοση της συναλλαγματικής. Κατά την ορθότερη άποψη, μπορούν να παραλειφθούν οποιαδήποτε τυπικά στοιχεία που δεν αναπληρώνονται, εκτός από την υπογραφή του εκδότη, η οποία είναι απαραίτητο να υπάρχει, καθώς προσδιορίζει το ίδιο το αξιόγραφο ως ιδιωτικό έγγραφο.
Η συμφωνία μεταγενέστερης συμπλήρωσης της λευκής συναλλαγματικής γίνεται συνήθως μεταξύ του εκδότη και του πληρωτή αποδέκτη και μπορεί να είναι είτε ρητή είτε να συνάγεται από τις περιστάσεις, οπότε γίνεται λόγος για σιωπηρή συμφωνία. Στην τελευταία περίπτωση, θα πρέπει να γίνει αναγωγή στην βούληση των μερών που τα συνδέει η υποκείμενη σχέση καθώς και στα συναλλακτικά ήθη. Πάντως η συμφωνία αυτή θα πρέπει να είναι πλήρης και να μην υπάρχουν ασάφειες και αοριστίες, ούτε να προβλέπεται συμπλήρωση στοιχείου από τρίτο.
Μόλις συμπληρωθεί το αρχικά ελείπον στοιχείο, τότε η συναλλαγματική καθίσταται πλήρης και έγκυρη αναδρομικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν ενδιαφέρει αν η συμπλήρωση έγινε όπως τα μέρη είχαν συμφωνήσει (συμβατική συμπλήρωση) ή με τρόπο που αντιβαίνει στη συμφωνία (αντισυμβατική περίπτωση). Ακόμα και στην τελευταία περίπτωση, τα έννομα αποτελέσματα επέρχονται κανονικά, και δεν υπάρχει πλαστογραφία. Αυτό όμως που μπορεί να γίνει ώστε να μπορεί ο οφειλέτης να προστατευθεί, είναι να προβάλλει την ένσταση αντισυμβατικής εκπλήρωσης.
Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί ότι η συναλλαγματική από την οποία λείπουν στοιχεία που δεν αναπληρώνονται (είτε ηθελημένα είτε εκ παραδρομής), αλλά δεν υπάρχει συμφωνία μεταγενέστερης συμπλήρωσης τους, είναι ατελής και ως εκ τούτου άκυρη. Μεταγενέστερη συμπλήρωση των στοιχείων δεν καθιστά τον τίτλο έγκυρο ως συναλλαγματική, καθώς οποιαδήποτε συμπλήρωση ελλείψει συμφωνίας είναι αυθαίρετη και ως εκ τούτου στοιχειοθετεί πλαστογραφία με τη μορφή της νόθευσης του εγγράφου (αρ 216 παρ 1 ν. 4619/2019).
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αχιλλέας Μπεχλιβάνης / Έφη Τζίβα, Δίκαιο Εμπορικών Δικαιοπραξιών, Εκδ. Σάκκουλα
- Περί Συναλλαγματικής, rhetor.gr, διαθέσιμο εδώ
- Συναλλαγματική (Bill of exchange), euretirio.gr, διαθέσιμο εδώ
