Του Νικήτα Μιστσένκο,
Ένα θέμα, που απασχολεί όλον τον κόσμο, είναι αυτό των σκουπιδιών. Απλούστατα, η μόλυνση του περιβάλλοντος είναι τέτοια, που θέτει τις ζωές, τόσο των ανθρώπων όσο και των ζώων και φυτών, σε μεγάλο κίνδυνο. Ο «γίγαντας» Ευρωπαϊκή Ένωση φυσικά και έχει προβεί σε λήψη μέτρων, για να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα.
Η πολιτική της Ε.Ε. για τα απόβλητα στοχεύει να συμβάλλει στην κυκλική οικονομία, εξάγοντας όσο το δυνατόν περισσότερους πόρους υψηλής ποιότητας από τα απόβλητα. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία στοχεύει στην προώθηση της ανάπτυξης μέσω της μετάβασης σε μια σύγχρονη, αποδοτική από πλευράς πόρων και ανταγωνιστική οικονομία. Στο πλαίσιο αυτής της μετάβασης, θα επανεξεταστούν αρκετοί νόμοι της Ε.Ε. για τα απόβλητα.
Η οδηγία – πλαίσιο για τα απόβλητα βρίσκεται στη νομοθεσία της Ε.Ε. για την επεξεργασία και τη διαχείριση των αποβλήτων. Εισάγει μια σειρά προτίμησης που ονομάζεται «ιεραρχία των αποβλήτων». Ορισμένες κατηγορίες αποβλήτων απαιτούν συγκεκριμένες προσεγγίσεις. Ως εκ τούτου, εκτός από το γενικό νομικό πλαίσιο, η Ε.Ε. έχει πολλούς νόμους για την αντιμετώπιση διαφορετικών τύπων αποβλήτων. Πάντως, αυτό δε σημαίνει πως τα «στραβοπατήματα» έχουν εξαλειφθεί. Χαρακτηριστικά, ενώ ο μέσος Ευρωπαίος παράγει 5 τόνους απορριμμάτων κάθε χρόνο, μόνο το 38% των απορριμμάτων στην Ε.Ε. ανακυκλώνεται. Επίσης, πάνω από το 60% των οικιακών απορριμμάτων εξακολουθούν να πηγαίνουν σε χώρους υγειονομικής ταφής, σε ορισμένες χώρες της Ε.Ε.
Όπως και να έχει, η πολιτική της Ε.Ε. για τα απόβλητα στοχεύει στην προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας, καθώς και την υποστήριξη της μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία. Θέτει στόχους για τη βελτίωση της διαχείρισης απορριμμάτων, την τόνωση της καινοτομίας στην ανακύκλωση και τον περιορισμό της υγειονομικής ταφής. Πιο συγκεκριμένα, η Ε.Ε. έχει στοιχειοθετήσει μια λίστα αποβλήτων που θεωρεί, πως χρίζουν ιδιαίτερης αντιμετώπισης. Εκεί, όπως είναι σαφές, εμπεριέχονται οι κατηγορίες λυμάτων (και παραγωγών λυμάτων) που αποδιοργανώνουν/ καταστρέφουν το φυσικό περιβάλλον σε μεγαλύτερο βαθμό. Πρόκειται για τα εξής: μπαταρίες και συσσωρευτές, βιοδιασπώμενα λύματα και λυματολάσπη, λύματα που προέρχονται από εργοτάξια, κατεδαφίσεις και ορυχεία, χωματερές αλλά χημικά λύματα πλοίων και εργοστασίων με ειδικότερες κατηγορίες για κάποιες ομάδες χημικών. Μια ακόμη κατηγορία αφορά τη τύχη των μη χρησιμοποιούμενων πλέον οχημάτων.
Σε αυτή την πολιτική έρχεται αντίθετη η Ελλάδα, που, ενώ είναι υποχρεωμένη να ακολουθεί τους κανονισμούς και τις προβλέψεις των Βρυξελλών, και ενώ έχει λάβει ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις για την αναβάθμιση της υποδομής της, ώστε να γίνεται καλύτερη διαχείρισης των λυμάτων, από το 2014 έχει ήδη πληρώσει €184 εκατομμύρια σε πρόστιμα, τόσο για τη μη σύμπλευση των πράξεων της, όσο και για την ευρύτερη κατάσταση στη χώρα, σε σύγκριση με τα ευρωπαϊκά στάνταρ.
Το πρόβλημα της τυχαίας απόρριψης απορριμμάτων είναι πράγματι σοβαρό. Το 2005, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οδήγησε την Ελλάδα στα δικαστήρια για να αναγκάσει το κλείσιμο 1.100 παράνομων χωματερών. Οκτώ χρόνια μετά, απομένουν ακόμη 70. Οι Βρυξέλλες ξεκίνησαν δεύτερη δικογραφία κατά της Αθήνας, απειλώντας με ημερήσιο πρόστιμο 71.000 ευρώ μέχρι να εξαλειφθούν. Η τραγωδία είναι ότι, εν μέσω και της τρομερής οικονομικής τους κρίσης, οι Έλληνες πάντα λένε, ότι τουλάχιστον έχουν τη φυσική ομορφιά της χώρας τους, αλλά ακόμα κι αυτή καταστρέφεται από τα απόβλητα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ανωτέρω εικόνα από το 2013, όπου, σε ένα χωράφι, τεράστιοι σωροί σκουπιδιών βρίσκονται τυλιγμένοι σε λευκό σεντόνι – μια διαδικασία γνωστή ως «δεματοποίηση» – για να προετοιμαστούν για ταφή. Υποτίθεται, ότι κάτι τέτοιο είναι βραχυπρόθεσμο, αλλά οι σωροί είχαν κολλήσει εκεί για σχεδόν τέσσερα χρόνια, λόγω της αποτυχίας να κατασκευαστεί μια σωστή μονάδα. Παρατηρείται, πως η λευκή μεμβράνη σταδιακά διασπάται και κομμάτια απορριμμάτων εισχωρούν στο ρέμα, από κάτω.
Συμπέρασμα είναι πως η Ελλάδα δε φαίνεται να προσπαθεί αρκετά. Οι λύσεις υπάρχουν, και εάν η απάντηση για το πρόβλημα αυτό είναι η γραφειοκρατία, ας λυθεί με την υιοθέτηση μοντέλων άλλων χωρών, που τα καταφέρνουν καλύτερα. Το να μην είναι δυνατή η διαχείριση των σκουπιδιών, για μια ευρωπαϊκή χώρα της Δύσης, των σχεδόν 10 εκατομμυρίων, ενώ υπάρχουν αποτελεσματικότερες περιπτώσεις δεκαπλάσιων σε μέγεθος χωρών, είναι τουλάχιστον στενάχωρο. Πρέπει η χώρα αυτή να ξεφύγει από την εποχή του Κωλέττη και των πελατειακών σχέσεων του 1845. Μπορεί αυτό να είναι ένα πράγμα που έχει περάσει στο γενετικό υλικό της χώρας, αλλά εάν οι πολίτες της θέλουν να ζουν σε μια ευνομούμενη χώρα και να μην παραπονιούνται για το «brain-drain» και τη φυγή τόσων νέων στο εξωτερικό, οφείλουν μόνοι τους να αλλάξουν την πορεία της χώρας τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Environment, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διαθέσιμο εδώ
- The EU Environmental Implementation Review 2022: Country Report – GREECE, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, διαθέσιμο εδώ
- Commission v. Greece (2005), Court of Justice of the European Union, διαθέσιμο εδώ
