Της Ελένης Μανουδάκη,
Στους περισσότερους από εμάς είναι πολύ γνώριμη και αγαπητή η φιγούρα του Καραγκιόζη και οι απίθανες ιστορίες του σε θέατρα σκιών. Πίσω από αυτή τη διάσημη φιγούρα βρισκόταν συχνά ο Ευγένιος Σπαθάρης. Ήταν ένας από τους πιο αξιοσημείωτους καραγκιοζοπαίκτες και ζωγράφους στην Ελλάδα και άφησε εποχή με το έργο του. Γεννήθηκε τον Ιανουάριο του 1924 και από πολύ νεαρή ηλικία έδειξε έντονο ενδιαφέρον για το θέατρο σκιών. Όντας ακόμη παιδί, ο Ευγένιος είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει τις παραστάσεις σκιών του πατέρα του, ο οποίος ήταν επίσης καραγκιοζοπαίκτης.
Η επαφή του με τον μαγικό κόσμο των σκιών τον εξέπληξε και τον ενθάρρυνε να ασχοληθεί με αυτήν την παράδοση. Έτσι, από μικρός άρχισε να παίζει με τις σκιές, εξασκώντας τεχνικές και δημιουργώντας τις δικές του φιγούρες. Έπειτα, ξεκίνησε να κάνει τις δικές του παραστάσεις, κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, σε θέατρα της Αθήνας, σε πρεσβείες κ.λπ. ακόμα και στο εξωτερικό, καθώς συμμετείχε σε Διεθνή Φεστιβάλ.
Η δουλειά του τον έκανε αγαπητό στο κοινό και σύντομα κέρδισε τον τίτλο του «Κυρίαρχου των Σκιών». Ο Καραγκιόζης του Ευγένιου Σπαθάρη απεικονιζόταν ως ένας αστείος, αλλά έξυπνος και αγαθόκαρδος άνθρωπος, που έδινε μάχες με διάφορους εχθρούς και έδινε διδάγματα. Με τον μοναδικό τρόπο του επικοινωνούσε με το κοινό, έγινε αγαπητός σε όλες τις ηλικίες και κατάφερε να περάσει μηνύματα διασκέδασης, μάθησης και κοινωνικής συνείδησης.
Το 1970 κυκλοφόρησαν 13 εικονογραφημένα τεύχη με ασπρόμαυρες εικόνες. Το 1979, οι Εκδόσεις Νεφέλη παρουσίασαν το επιτυχημένο βιβλίο Ο Καραγκιόζης των Σπαθάρηδων, περιλαμβάνοντας επτά έργα και εφτά περιλήψεις, συμπεριλαμβανομένων έργων του Ευγένιου και έργων του πατέρα του Σωτήρη. Από το 1962 κυκλοφόρησαν έργα του σε δίσκους από τη His Master’s Voice και από τη Μinos-EMI στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Επίσης, κυκλοφόρησαν άλλες έξι παραστάσεις σε CD από τη Legend το 2002. Από το 1949, αφοσιώνεται στη ζωγραφική, παρουσιάζοντας το έργο του σε 35 εκθέσεις με έντονα υφολογικά στοιχεία της σχέσης μεταξύ της λαϊκής τέχνης του θεάτρου σκιών και της ναΐφ ζωγραφικής. Χαρακτηρίστηκε ως ένας καλλιτέχνης που δημιουργεί ένα παραμύθι, αναβιώνοντας τις ρίζες μας με χαρμόσυνο και λυρικό τρόπο και καθοδηγώντας μας στον πατροπαράδοτο εθνικό βίο.
Το 1950, έκανε το ντεμπούτο του σε κινηματογραφική ταινία, το Πικρό Ψωμί του Γρηγόρη Γρηγορίου. Επίσης, πρωταγωνίστησε σε έργα που προβλήθηκαν στην κρατική τηλεόραση από το 1966 έως το 1992. Κάποια από αυτά τα έργα κυκλοφόρησαν σε βιντεοκασέτες μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’90, και τις ημέρες που ακολούθησαν τον θάνατό του ξεκίνησε η κυκλοφορία τους σε DVD.
Ο Ευγένιος Σπαθάρης ήταν ένας αναγνωρισμένος καραγκιοζοπαίκτης και ζωγράφος στην Ελλάδα. Συμμετείχε σε διεθνή φεστιβάλ και εκθέσεις σε πολλές χώρες, όπως Παρίσι, Ρώμη, Κάιρο, Λονδίνο, και Κοπεγχάγη. Αναγνωρίστηκε με διακεκριμένα βραβεία, όπως το Βραβείο Ρώμης, το Α’ Μετάλλιο του Πρίγκιπα του Μοντ, και το Α’ Βραβείο Πολωνίας. Το 2007 τιμήθηκε από το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού για τη σπουδαία του προσφορά στον καραγκιοζοπαίκτικο χώρο, αναγνωρίζοντάς τον ως μεγάλο δάσκαλο.
Το 1991 δημιουργήθηκε το Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών που βρίσκεται στο Μαρούσι και το οποίο λειτουργεί επίσημα από το 1996, με σκοπό να αναδείξει την τέχνη του θεάτρου σκιών και του Καραγκιόζη. Συνέχισε να δραστηριοποιείται στον χώρο του θεάτρου σκιών μέχρι τον θάνατό του. Το 2009 έπειτα από ένα ατύχημα σε σκάλες ο Ευγένιος Σπαθάρης υπέκυψε στα τραύματά του και απεβίωσε σε ηλικία 85 ετών. Η κληρονομιά του είναι αξεπέραστη, και η φιγούρα του Καραγκιόζη συνεχίζει να ζει στις παραστάσεις και τις καρδιές του κοινού μέχρι και σήμερα, αποτελώντας μια σημαντική παράδοση της ελληνικής λαϊκής παράστασης και πολιτιστικής κληρονομιάς μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
