17.3 C
Athens
Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024
ΑρχικήΙστορίαBelle Epoque: Η εποχή της πολιτισμικής αναγέννησης

Belle Epoque: Η εποχή της πολιτισμικής αναγέννησης


Του Δημήτρη Μαρνέζου,

Στην Ευρώπη, η πολιτισμική ζωή άνθιζε στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου. Στις πρωτεύουσες αλλά και στις μεγαλουπόλεις, πρωτοεμφανίστηκαν χώροι ψυχαγωγίας οι οποίοι αποτέλεσαν σημεία εξέλιξης φιλοσοφικών, πολιτικών και καλλιτεχνικών ρευμάτων. Τέτοιοι χώροι ήταν τα καφενεία, τα καμπαρέ, τα μιούζικ χολ και τα λούνα παρκ.

Τα καφενεία, αποτελούσαν μία μόδα η οποία είχε εξαπλωθεί σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες τον 19ο αιώνα. Υπήρξαν μέρη συναθροίσεων, όπου ο καθένας μπορούσε με ένα πολύ μικρό χρηματικό ποσό να λάβει τις υπηρεσίες της επιλογής του. Σε αντίθεση με τα κοσμικά σαλόνια, δεν συνηθίζονταν  συγκεκριμένος κώδικας ενδυμασίας ή τρόπος συμπεριφοράς. Ως δημόσιοι χώροι, τα καφενεία φιλοξενούσαν ανθρώπους από κάθε κοινωνική ομάδα, άντρες και γυναίκες από διαφορετικούς πολιτικούς κύκλους, καλλιτέχνες και συγγραφείς. Εν ολίγοις, ήταν χώροι που ευνοούσαν όλους τους πολίτες, οι οποίοι ένιωθαν ασφάλεια μέσα σε ένα κλίμα ακλόνητου φιλελευθερισμού και ιδιαίτερης ψυχαγωγίας.

Επιπλέον, στα καφενεία παρέχονταν ημερήσιες εφημερίδες, διοργανώνονταν διαγωνισμοί σκακιού, προβολές ταινιών και πραγματοποιούνταν ακόμη και εμπορικές συναλλαγές. Ενδεικτικά, κάποια διάσημα καφενεία ήταν το “Elite” στο Μόναχο, το “Café de l’Ouest” στο Βερολίνο, όπου το αποκαλούσαν και «Η μεγάλη τρέλα» εξαιτίας των συχνών φιλοσοφικών λογομαχιών που λάμβαναν μέρος. Επίσης, άξιο αναφοράς είναι το “Café New York” στην Βουδαπέστη, το “Continental” στην Πράγα και το “Chat Noir” στην Μονμάρτη.

Το Els 4 Gats στη Βαρκελώνη. Πηγή εικόνας: laramblabarcelona.com

Τα καμπαρέ, ή αλλιώς καλλιτεχνικά καφενεία, αποτελούσαν χώρους με περίτεχνο διάκοσμο, ποικιλία θεαμάτων και καλλιτεχνικών δρώμενων. Εκεί, λάμβαναν μέρος διαφορετικές μορφές έκφρασης, όπως τα σκετς, η ποίηση, η ζωγραφική, το τραγούδι, ο χορός και όχι μόνο. Αυτή η χαρακτηριστική μορφή διασκέδασης έγινε ξαφνικά πολύ δημοφιλής, όχι μόνο στα λαϊκά στρώματα, αλλά και σε σπουδαίους καλλιτέχνες που έβρισκαν στα καμπαρέ το βήμα για να εκφραστούν και να ακουστούν. Για παράδειγμα, το 1899 στο “Els 4 Gats” στην Βαρκελώνη, σύχναζε ο τότε νέος Pablo Picasso. Οι σύγχρονες απαιτήσεις για άνεση της αστικής κοινωνίας καθρεπτίζονταν στα καλλιτεχνικά καφενεία με την πολυτέλεια που δίεπε την διακόσμηση του χώρου. Πολυέλαιοι με κρεμαστούς κρυστάλλους, μάρμαρα, τοιχογραφίες με περίεργα μοτίβα, βελούδινοι καναπέδες, ακόμη και καρυάτιδες κοσμούσαν τα ευρωπαϊκά καμπαρέ δημιουργώντας ένα φαντασμαγορικό κλίμα. Σημαντικά καφενεία ήταν αυτά του “Le chien errant” στην Αγία Πετρούπολη, το “Tabaccaria Monaco” στην Λισαβόνα και το “Capsa” στο Βουκουρέστι.

Η άνθιση των μιούζικ χολ τον 19ο αιώνα ήταν αποτέλεσμα της εκβιομηχάνισης της τέχνης. Είχαν αρκετές ομοιότητες με τα καμπαρέ, αλλά προστέθηκαν και νέα θεάματα όπως οι σκηνές τσίρκου, η ταχυδαχτυλουργία, η παντομίμα, το θέατρο και η κωμωδία. Ξεκίνησαν με θεατές κυρίως από την εργατική τάξη, που αρέσκονταν να παρακολουθούν τις προαναφερθείσες παραστάσεις με την συνοδεία ποτού και τσιγάρου. Στη συνέχεια, όμως, οι χώροι αυτοί μεταφέρθηκαν κυρίως σε σπίτια αριστοκρατών, όπου λάμβαναν μέρος οι καθηλωτικές αυτές παραστάσεις. Σπουδαία μιούζικ χολ υπήρξαν αυτά του “Bedford” και του “Oxford” στο Λονδίνο και του “Palais de la danse” στο Βερολίνο.

Το λούνα παρκ Πράτερ στη Βιέννη. Πηγή εικόνας: pixels.com, Φωτογράφος: Madeline Ellis

Τελευταία μορφή ψυχαγωγίας αποτελούσε το λούνα παρκ. Αυτή η νέα μορφή διασκέδασης ήταν το ζωντανό παράδειγμα του «θαύματος» του ηλεκτρισμού. Με τα λαϊκά στρώματα να είναι οι κύριοι παρευρισκόμενοι, τα λούνα παρκ δημιουργούσαν μία καθημερινή γιορτή. Το φτηνό «πρόχειρο» φαγητό, τα ποικίλα καταστήματα, τα τρενάκια και οι ρόδες έκαναν τα πάρκα αξιαγάπητα στους κοινούς πολίτες, που έκλεβαν ώρες από την ημέρα τους για να διασκεδάσουν με τις οικογένειές τους. Από τα πιο γνωστά πάρκα στην Ευρώπη αποτελούσε το Πράτερ στην Βιέννη όπου «στέγαζε» εκτός από την εμβληματική ρόδα, και το μεγαλύτερο τρενάκι της Ευρώπης.

Από τα καφενεία στα καμπαρέ και από τα μιούζικ χολ στα λούνα παρκ, η Ευρώπη της Belle Epoque μοιάζει με ένα φιλόξενο μέρος για όλα τα κοινωνικά στρώματα και όλες τις ηλικίες. Σαφώς, εξαιτίας των ευνοϊκών συνθηκών όπου άφησαν να ακμάσουν οι τέχνες, θα μπορούσε αυτός ο μισός αιώνας να χαρακτηριστεί κάλλιστα ως μία «Δεύτερη Αναγέννηση».


ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
  • Hugh Dauncey (2020), French Cycling: A Social and Cultural History, Liverpool: Liverpool University Press.
  • Jacques Dugast (2020), Η πολιτισμική ζωή στην Ευρώπη, Αθήνα: GUTENBERG.

 

TA ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΡΘΡΑ

Δημήτρης Μαρνέζος
Δημήτρης Μαρνέζος
Γεννήθηκε το 2000 στο Αγρίνιο Αιτωλοακαρνανίας και είναι φοιτητής στο τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Τα ενδιαφέροντά του είναι ο αθλητισμός, η ανάγνωση λογοτεχνικών και επιστημονικών βιβλίων και η συγγραφή.