Του Ραφαήλ Παπαδόπουλου,
Μία χώρα στα βάθη της Ανατολής αποτέλεσε κομμάτι πολλών κρατών, σημαντικό πέρασμα του Δρόμου του Μεταξιού και μεγάλων ταραχών στην πολιτική σκακιέρα. Πλέον, υπό την κυριαρχία ενός πολιτικού-θρησκευτικού κινήματος, γνωστό και ως Ταλιμπάν. Αυτή η μη αναγνωρισμένη υπηρεσιακή κυβέρνηση, αυτοαποκαλείται Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν. Το παρόν άρθρο δεν θα ασχοληθεί, όμως, με την πολιτική πλευρά των πραγμάτων, αλλά με τη γεωγραφία, την κουλτούρα και, σαφέστατα, την ιστορία της χώρας αυτής.
Το Αφγανιστάν διαφέρει αρκετά από περιοχή σε περιοχή δημογραφικά και οι αλλεπάλληλες κρίσεις απλά επιδεινώνουν την κατάσταση όλο και περισσότερο. Στη χώρα κατοικούν πενήντα εθνικότητες, με την καθεμία να διαθέτει τη δική της γλώσσα ή διάλεκτο. Οι Παστούν είναι η κύρια εθνικότητα και στο σύνολό τους υποστηρίζουν ότι προέρχονται από τους Αρχαίους Έλληνες. Οι αναγνωρισμένες δύο γλώσσες είναι η Παστού και η Περσική. Η θρησκεία που επικρατεί είναι η Ισλαμική των Σουνιτών και των Σιιτών σε μικρότερο βαθμό. Ο ισλαμικός φανατισμός έβαλε «παρωπίδες» στο λαό και η πρόσφατη ηγεσία προσπάθησε να αποκόψει το Αφγανιστάν από τον υπόλοιπο κόσμο. Ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα του Ισλαμικού Κόσμου και, κυρίως, του Αφγανιστάν πρέπει να είναι τα δικαιώματα των γυναικών, που σχεδόν δεν υφίστανται. Ο λαός, πριν τα γεγονότα του 2021, βάδιζε γοργά προς το μέλλον και διέθετε μεγάλες καινοτομίες.
Η αλλόκοτη γεωγραφία
Η χώρα περιβάλλεται από το Τατζικιστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Πακιστάν, το Τουρκμενιστάν και την Κίνα, κάτι που περιορίζει το κράτος από την πρόσβαση στη θάλασσα. Αυτό καθιστά τη χώρα μεσόγεια και το μεγαλύτερο μέρος της αποτελείται από ορεινές, βραχώδεις περιοχές και έρημες πεδιάδες. Το δυτικό κομμάτι των Ιμαλαΐων απλώνεται εντός της χώρας και, συγκεκριμένα, η οροσειρά Χίντου Κους, που διχοτομεί το Αφγανιστάν σε διάφορα επιμέρους τμήματα και, έτσι, το έδαφος καθίσταται πολύ δύσβατο. Η ψηλότερη κορυφή ονομάζεται «Χιονισμένος Όγκος» και υψώνεται στα 6.504 μ., κάτι που δεν θα έπρεπε να μας εντυπωσιάζει, καθώς ο μέσος όρος υψόμετρου της βορειοδυτικής περιοχής αυτής είναι 2000 μέτρα. Στο νοτιοδυτικό άκρο της χώρας, βρίσκονται οι έρημοι και οι στέπες. Επίσης, στα βόρεια σύνορα του κράτους βρίσκεται και ο ποταμός Αμού–Ντάρια, ο μόνος πλωτός ποταμός. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το κλίμα του Αφγανιστάν, που είναι υποτροπικό, παρουσιάζοντας σημάδια ψυχρών χειμώνων και καυτών καλοκαιριών. Η μη σταθερή κατάσταση δικαιολογείται λόγω του πολυποίκιλου εδάφους και των Μουσώνων, που μεταφέρουν βροχές και υγρασία.
Η Αρχαία Βακτρία των Ελλήνων
Η γη της χώρας, όντας αρκετά απομονωμένη, υπήρξε το «Μήλον της Έριδος» για πολλές υπερδυνάμεις, καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας. Λες και είχε οριστεί ως η «αρένα» των αυτοκρατοριών, συνεχώς αποτελούσε εμπόλεμη ζώνη. Δεν ονομάστηκε αδίκως το «Νεκροταφείο των Αυτοκρατοριών». Από τα αρχαία κιόλας χρόνια, αποτέλεσε η περιοχή κομμάτι της Περσικής Αυτοκρατορίας και οι κάτοικοί της ονομάζονταν Αχαιμενίδες. Η εκστρατεία του Μεγάλου Αλέξανδρου άλλαξε για πάντα, όμως, την κουλτούρα του λαού αυτού. Οι Έλληνες ταξίδεψαν εκεί μέσω του Μακεδονικής Αυτοκρατορίας και δημιούργησαν το λεγόμενο Ελληνο-Βακτριανό Βασίλειο, όπου άνθισε στην περιοχή ακόμα και μετά την κατάλυση των Μακεδόνων. Η επίδραση των Ελλήνων στην τωρινή γλώσσα των Αφγανών είναι ακόμη αισθητή, ενώ αρχαιολογικοί χώροι ακόμη δεσπόζουν στην περιοχή. Η Αλεξάνδρεια επί του Ώξου (ποταμού), πλέον γνωστή ως Αλ Χανούμ αποτελεί το πιο σπουδαίο εύρημα και μας παρουσιάζει πως επιτεύχθηκε η δημιουργία ενός «φυλακίου» πολιτισμού και διάδοσης της γνώσης τόσο μακριά από την Ηπειρωτική Ελλάδα. Ο αρχαιολόγος Βίκτωρ Σαρηγιαννίδης ήταν ένας από τους υπεύθυνους για την ανασκαφή πολλών αρχαιολογικών χώρων της Βακτριανής.
Στα επόμενα χρόνια, οι Σελευκίδες, η Μουσουλμανική Δυναστεία των Γαζναβιδών και, τελικώς, η επέλαση των Μογγόλων σε όλη την Ασία ήταν αυτή που θα εγκαθιστούσε τη δυναστεία των Τιμουρίδων.
Οι σύγχρονη «αιματοβαμμένη» ιστορία
Ο κολοσσός δύναμης στα ύστερα χρόνια της Αποικιοκρατίας, μετά την κατάκτηση του Πακιστάν κινήθηκε προς τα Βόρεια, αλλά αντιμετώπισε σθεναρή αντίσταση, το 1842. Ακολούθησε και δεύτερη διαμάχη από το 1878 μέχρι το 1880, που έθεσε τη χώρα υπό την κυριαρχία τους. Το 1919, κατάφερε να σπάσει τα δεσμά του το Αφγανιστάν και απελευθερώθηκε από τους Βρετανούς. Οι πολεμικές συγκρούσεις κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου κορυφώθηκαν, καθώς μετά από πραξικόπημα η μοναρχία «έπεσε» και τα καθεστώτα που ακολούθησαν χρειαζόταν να επιλέξουν στρατόπεδα. Οι Σοβιετικοί, αλλά και οι Αμερικάνοι, δεν άργησαν να καταφθάσουν. Η ΕΣΣΔ, ήδη από το 1980, έθεσε το Αφγανιστάν υπό την κυριαρχία της, αλλά οι αντάρτες Μουτζαχεντίν υποστηριζόμενοι από την Αμερική, την Κίνα και άλλες χώρες κατάφεραν να εκδιώξουν τους Σοβιετικούς, εννέα χρόνια αργότερα. Σε αυτή την περίοδο αστάθειας δημιουργήθηκαν οι Ταλιμπάν, που το 1996 καταλαμβάνουν την Καμπούλ και επιβάλουν τις «αυστηρές» ισλαμικές αρχές και ιδεολογίες τους. Το 2001, μετά την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου στους Δίδυμους Πύργους, οι ΗΠΑ σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ αναλαμβάνουν να αντιμετωπίσουν την κρίση αυτή. Το 2004, το κράτος γίνεται δημοκρατικό και πλέον ελεύθερο, κάτι που στις 19 Αυγούστου 2021 άλλαξε και πάλι, με το Θεοκρατικό Πολίτευμα των Ταλιμπάν να επιστρέφει, μέχρι και σήμερα.
Ίσως, οι πρόσφατες εξελίξεις του Αφγανιστάν να μπορούν να μας διδάξουν πόσο σημαντική είναι η ελευθερία του λόγου στις μέρες μας, που μας φαίνεται αδιανόητο να στερηθούμε την καθημερινή ενημέρωση. Φυσικά, οι αιματηρές μάχες δεν γράφονται μόνες τους και στην περίπτωση των Αφγανών φαίνεται ότι δεν δόθηκαν άσκοπα, αλλά οι περισσότερες από αυτές αποσκοπούσαν στην ανεξαρτησία ή ακόμα και στην επικράτηση ιδεολογιών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αφγανιστάν, hellenicaworld.com, διαθέσιμο εδώ
- ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ – ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΗΤΤΗΘΗΚΑΝ ΟΙ ΙΣΧΥΡΟΙ ΤΗΣ ΓΗΣ, mensarena.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ίχνη Ελλήνων στο Αφγανιστάν – Silk Road Stories, silkroadstoriesco.com, διαθέσιμο εδώ
