Της Καρολίνας Σόμπτσυκ,
Το όνομα «Γανυμήδης» έχει συνδυαστεί κατά γενική ομολογία πρωτίστως με τον ομώνυμο και μεγαλύτερο σε όγκο από τους δορυφόρους του πλανήτη Δία, στο ηλιακό μας σύστημα. Λιγότερο γνωστή είναι η ιστορία πίσω από την επιλογή της ονομασίας του. Όπως συνηθίζεται στην επιστημονική κοινότητα εδώ και δεκαετίες, οι αστρονομικές ανακαλύψεις, σε παγκόσμιο επίπεδο και στη συντριπτική τους πλειοψηφία, «βαπτίζονται» εμπνευσμένα από την ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία. Το ίδιο συμβαίνει με τον Γανυμήδη. Ο εν λόγω μύθος, βέβαια, περιγράφει πρακτικές που αποτελούν καθημερινές συνήθειες για τη μεν ζωή στην αρχαιότητα, στη δε σύγχρονη εποχή κοινωνικά ζητήματα ως αντικείμενα όλο και πιο έντονων δημοσίων συζητήσεων. Ο λόγος για τις γενετήσιες σχέσεις μεταξύ ανδρών και ιδίως μεταξύ ενηλίκων και ανηλίκων.
Περνώντας, λοιπόν, στο σώμα του μύθου, βλέπουμε τον Γανυμήδη να περιγράφεται από διάφορους συγγραφείς ως ένας ιδιαίτερα εμφανίσιμος νέος, με καταγωγή από την Τροία, αμφιλεγόμενης, όμως, πατρότητας. Κατά τον Όμηρο στην Ιλιάδα, όπου τον παρουσιάζει ως τον ομορφότερο θνητό, πατέρας του ήταν ο γενάρχης Τρως, που έδωσε το δικό του όνομα στην Τροία και το όνομα Τρωάδα στην ως τότε Δαρδανία, και μητέρα του η Καλλιρρόη, κόρη του θεού-ποταμού Σκάμανδρου. Αδέλφια του ήταν ο Ίλος, ο Ασσάρακος και η Κλεοπάτρα ή Κλεομήστρα. Άλλες πηγές τον παρουσιάζουν ως γιο του Λαομέδοντα και εγγονό του Ίλου, ενώ αναφέρεται και ως Δάρδανος.
Σε κάθε περίπτωση, ο βασιλικής καταγωγής νέος είχε αναλάβει τη βοσκή των κοπαδιών του πατέρα του, όπως άλλα παιδιά βασιλέων, μέχρι να αναδειχθεί πρίγκιπας. Ο Δίας, όταν τον αντίκρυσε στο βουνό Ίδη της Τροίας, τον ερωτεύτηκε και τον πόθησε. Έστειλε έναν αετό ή μεταμορφωμένος ο ίδιος τον απήγαγε και τον ανέβασε στον Όλυμπο, εγκαθιστώντας τον ως προσωπικό του οινοχόο, χαρίζοντάς του αθανασία και αιώνια νεότητα. Προκάτοχός του ήταν η Ήβη, που άφησε την υπηρεσία των θεών, όταν παντρεύτηκε τον Ηρακλή. Κατά άλλους η Ήβη παρέμεινε στη γενική υπηρεσία, ενώ ο Γανυμήδης φρόντιζε προσωπικά τον Δία. Λέγεται ότι το μίσος της Ήρας προς τους Τρώες κατά τον Τρωικό Πόλεμο πήγαζε από τη ζήλια της για την αδυναμία του άντρα της προς τον όμορφο νεαρό. Στην Αινειάδα του Βιργιλίου ο πατέρας του Γανυμήδη και οι δάσκαλοί του, εξαπολύοντας κυνηγόσκυλα, πάσχισαν να τον επιστρέψουν στη γη, χωρίς, όμως, αποτέλεσμα. Ο Δίας, κατόπιν, αποζημίωσε τον πατέρα, χαρίζοντάς του μέσω του Ερμή ανίκητα άλογα, όπως εκείνα που μεταφέρουν τους θεούς. Ο Σωκράτης σε έργο του Ξενοφώντος θεωρεί ότι ο Δίας τον αγάπησε για το πνεύμα και την ψυχή του αντί της εμφάνισής του, γι’ αυτό εξάλλου αποτελεί και τον μοναδικό θνητό εραστή που τιμήθηκε με αθανασία και μια θέση στην κατοικία των θεών.
Την προέλευση του μύθου διεκδικούν η Κρήτη, η Εύβοια και η Μικρά Ασία. Απαγωγέας του νεαρού φέρεται ότι ήταν είτε ο Κρης βασιλιάς Μίνως –που πάλι τον αξιοποιεί ως «κύπελλο» δικό του, αλλά οδηγεί τον νέο στην αυτοκτονία– είτε ο Φρύγας βασιλιάς Τάνταλος, εξαιτίας του οποίου συμμετείχε σε κυνήγι που κατέληξε στον θάνατό του, οπότε ο τελευταίος τον έθαψε στον Όλυμπο τιμώντας τον.
Στην αρχαιότητα, οι λεγόμενες βασικές περιοχές της κοινοτικής σεξουαλικής ζωής ήταν ο γάμος, η πορνεία και η παιδεραστία. Οι γυναίκες γενικά δεν επιτρεπόταν να έχουν ερωτική δραστηριότητα πέραν του θεσμού του γάμου, εκτός αν κάποια κοπέλα κατέληγε, ελλείψει (σημαντικής) προίκας, παλλακίδα, δηλαδή συζούσε χωρίς γάμο με κάποιον άντρα ή πόρνη-ελεύθερη σχέσεων, αλλά με παρουσία στον δημόσιο, ανδροκρατούμενο κατά τα λοιπά βίο.
Αντιθέτως, οι άνδρες μέχρι τα 30 χρόνια τους (συνήθης ηλικία γάμου) αποκτούσαν όσες και όποιες ερωτικές σχέσεις επιθυμούσαν. Η «παιδεραστία» ήταν το φαινόμενο κατά το οποίο ένας ενήλικας άνδρας έπαιρνε υπό την προστασία του ένα νεαρό αγόρι σε εκπαιδευτικό, παιδαγωγικό πλαίσιο και συνήπταν και ερωτική σχέση, με τη συγκατάθεση των γονιών του αγοριού, ειδικά όταν ο ενήλικας ήταν επιφανής και ευκατάστατος. Απώτερος σκοπός ήταν το αγόρι μεγαλώνοντας να εισέλθει στην κοινωνία ως άντρας «καλός καγαθός», δηλαδή όμορφος, ενάρετος, μορφωμένος, ηθικός και πλέον σεξουαλικά ώριμος, διατηρώντας με τον εραστή και εκπαιδευτή του φιλία εφ’ όρου ζωής. Αντίστοιχη σχέση αναπτυσσόταν, εκτός από τους κύκλους μιας αστικής κοινωνίας, και σε άλλες πτυχές κοινής ζωής, όπως ο Ιερός Λόχος της Θήβας, όπου οι πολεμιστές εφάρμοζαν αποκλειστικά τέτοιου είδους σχέση.
Την καθιερωμένη αυτήν πρακτική της αρχαϊκής και της κλασικής περιόδου δεν παρέλειψαν να στηλιτεύσουν συγγραφείς, όπως ο Πλάτωνας στους Νόμους. Στο έργο του ο φιλόσοφος ασχολείται με την εξέλιξη του τρόπου θέσπισης κανόνων θετού δικαίου σε μια πολιτεία, ωστόσο ονομαστικά κατηγορεί τους Κρήτες ότι δημιούργησαν τον σχετικό μύθο, για να αιτιολογήσουν την προέλευση του ανήθικου κατά τον ίδιο θεσμού της παιδεραστίας, δείγματος κοινωνικής παρακμής. Συμπερασματικά, ο επικριτικός τόνος του Πλάτωνα κάθε άλλο παρά άτοπος αποδείχτηκε, καθώς πλέον οι σχέσεις με ανηλίκους, αφενός, μπορεί να διώκονται ποινικά, αφετέρου στην Ιατρική και την Ψυχολογία έχουν συνδεθεί με σωματικά και ψυχικά τραύματα, που μπορεί να ακολουθούν το άτομο σε όλη την ενήλικη ζωή του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γανυμήδης, chilonas.com, Διαθέσιμο εδώ
- Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας, ΓΑΝΥΜΗΔΗΣ, greek-language.gr, Διαθέσιμο εδώ
