Της Μαρίας Χριστίνας Αθανασέλλη,
Το –μη διεθνώς αναγνωρισμένο ως νόμιμο– καθεστώς των Ταλιμπάν προχώρησε σε μια ακόμη κίνηση περιορισμού της γυναικείας αυτοδιάθεσης, με την απαγόρευση των αντισυλληπτικών. Στις 17 Φεβρουαρίου, οι Ταλιμπάν προχώρησαν στην απαγόρευση της πώλησης και άρα και της χρήσης αντισυλληπτικών χαπιών, πράξη που σαφώς περιορίζει τα δικαιώματα των Αφγανών γυναικών σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Πιο συγκεκριμένα, σε δύο πόλεις, την Kabul και τη Mazar-i-Sharif, υπήρξε μια σειρά αναφορών, σύμφωνα με τις οποίες άτομα της ισλαμικής ομάδας απαγόρευαν στις μαίες αλλά και στα φαρμακεία των πόλεων να χορηγούν αντισυλληπτικά χάπια, με το διακύβευμα πως μέσω αυτών η Δύση επιχειρεί να ελέγξει τον μουσουλμανικό λαό και πληθυσμό, στο πλαίσιο συνομωσίας. Μάλιστα, οι Ταλιμπάν, πήγαιναν από πόρτα σε πόρτα, όπως περιγράφεται σε ορισμένες μαρτυρίες και με την απειλή όπλων ζητούσαν από τους φαρμακοποιούς να αφαιρέσουν, εκτός από τα ράφια των καταστημάτων και από τις αποθήκες τους, τα αντισυλληπτικά χάπια.
Δυστυχώς, όμως, αυτό δεν είναι το μοναδικό δείγμα περιορισμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εις βάρος των γυναικών στο Αφγανιστάν. Το καθεστώς των Ταλιμπάν επικράτησε στρατιωτικά στη χώρα μετά την απόσυρση των ξένων στρατευμάτων από την περιοχή. Ενώ το 2001, μετά την 11η Σεπτεμβρίου, η ισλαμική ομάδα ανατράπηκε λόγω της αμερικανικής επέμβασης, έπειτα από μια εικοσαετία φαίνεται πως οι Ταλιμπάν αναζωπυρώθηκαν προβαίνοντας στην κατάληψη της Kabul, με την παράδοση του Αφγανικού στρατού. Παρότι το καθεστώς αυτό δεν έχει λάβει διεθνή αναγνώριση, αυτοαποκαλείται ως η νόμιμη κυβέρνηση και ως Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν.
Από το 2021 και μετά, λοιπόν, έχει υπάρξει μια σειρά αποπειρών περιορισμού των δικαιωμάτων των κοριτσιών και των γυναικών στο Αφγανιστάν. Ο κατάλογος των περιορισμών είναι μακρύς και θα γίνει μια απόπειρα να εξεταστούν οι βασικότεροι από αυτούς.
Πρώτα από όλα, επικαλούμενοι τον νόμο της Σαρία, οι Ταλιμπάν έδωσαν οδηγία οι γυναίκες να φορούν υποχρεωτικά μπούρκα ή χιτζάμπ δημοσίως επαναφέροντας ουσιαστικά έναν ενδυματολογικό κώδικα. Η οδηγία αυτή δεν άφηνε χώρο στις γυναίκες να επιλέξουν χρώμα μπούρκας ή χιτζάμπ εκτός από το μαύρο και δεν επέτρεπε να φορεθεί καμία παραλλαγή άλλου υφάσματος ή χρώματος που παραπέμπει σε μοντέρνο ή δυτικό στιλ. Αν και δεν αναφέρθηκαν τυχόν ποινές μη τήρησης της οδηγίας αυτής, γίνεται σαφές πως με αυτόν τον τρόπο υπήρξε καταπάτηση της ατομικής ελευθερίας των γυναικών και του δικαιώματος έκφρασής τους σε μια προσπάθεια ελέγχου και εξομοίωσής τους.
Την Άνοιξη του 2022 απαγορεύτηκε οριστικά στα κορίτσια να φοιτούν στο σχολείο μετά την ολοκλήρωση των πρώτων έξι τάξεων του δημοτικού, στερώντας τους το δικαίωμα στη μόρφωση, παρόλο που τον Αύγουστο του 2021, όταν οι Ταλιμπάν ανέλαβαν την εξουσία, προέβησαν σε υποσχέσεις για βελτίωση των συνθηκών ως προς την εκπαίδευση και την εργασία των γυναικών. Όχι μόνο οι υποσχέσεις δεν τηρήθηκαν, αλλά σήμερα ένα κορίτσι στο Αφγανιστάν δεν έχει δικαίωμα να φοιτήσει στη δευτεροβάθμια αλλά και ούτε, όπως είναι προφανές, στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Όσον αφορά στο επαγγελματικό επίπεδο, ο γυναικείος πληθυσμός δεν απολαύει το δικαίωμα ένταξης στην αγορά εργασίας. Προκάλεσε ιδιαίτερη αίσθηση το γεγονός πως δόθηκε, τον Δεκέμβρη του 2022, εντολή από το Υπουργείο Οικονομικών του Αφγανιστάν για απαγόρευση επαγγελματικής συνεργασίας των ΜΚΟ με γυναίκες. Σε περίπτωση μη τήρησης της εντολής, προβλεπόταν αναστολή της άδειας των ΜΚΟ αυτών. Ως αιτία της απαγόρευσης αυτής, προβλήθηκαν ορισμένες «σοβαρές διαμαρτυρίες» πως γυναίκες εργαζόμενες δεν φορούσαν την υποχρεωτική χιτζάμπ. Ως εκ τούτου, περίπου 150 ΜΚΟ και άλλες υπηρεσίες βοήθειας αναγκάστηκαν να αναστείλουν μέρος ή το σύνολο της δράσης και λειτουργίας τους στο Αφγανιστάν. Είναι σαφές πως χωρίς γυναίκες εργαζόμενες είναι αδύνατο, λόγω των ηθικών αξιών της χώρας, να προσεγγιστούν από άντρες οι γυναίκες που χρειάζονται βοήθεια και ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες.
Εκτός από τους τομείς της εκπαίδευσης και της εργασίας, οι γυναίκες υφίστανται μετά την άνοδο των Ταλιμπάν ακόμα μια απαγόρευση που έχει αντίκτυπο στη δημόσια ζωή: δεν τους επιτρέπεται να επισκεφτούν τα πάρκα ψυχαγωγίας όλες τις ημέρες της εβδομάδας. Ουσιαστικά, το υπουργείο Προώθησης της Αρετής και Πρόληψης της Διαφθοράς των Ταλιμπάν προχώρησε τον Μάρτιο του 2022 σε έναν φυλετικό διαχωρισμό για την επισκεψιμότητα των πάρκων αυτών, ορίζοντας συγκεκριμένες ημέρες της εβδομάδας για τους άντρες και συγκεκριμένες για τις γυναίκες. Ας μην ξεχνάμε, όμως, πως οι γυναίκες επιτρέπεται να κυκλοφορήσουν δημοσίως μόνο με τη συνοδεία ενός άνδρα που ανήκει στην ίδια οικογένεια με εκείνες. Με αυτόν τον τρόπο, επομένως, στερούνται οι γυναίκες το δικαίωμα αναψυχής, ενώ αυτοί οι χώροι δεν θα είναι προσβάσιμοι σε οικογένειες.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως ήδη από τον Δεκέμβρη του 2021, οι Ταλιμπάν απαγόρευσαν στις γυναίκες να πραγματοποιούν ταξίδια άνω των 72 χιλιομέτρων ασυνόδευτες από άντρα συγγενή. Στον περιορισμό αυτόν προστέθηκε λίγους μήνες μετά, τον Μάρτιο του 2022, η απόφαση για παντελή απαγόρευση έκδοσης αεροπορικών εισιτηρίων σε γυναίκες που δεν συνοδεύονται από άντρα της οικογένειάς τους.
Εν ολίγοις, οι γυναίκες είναι αποκλεισμένες από τη δημόσια σφαίρα, ανεφοδίαστες για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους, στερούμενες την όποια δυνατότητα καταρχάς ελέγχου κι έπειτα αλλαγής και βελτίωσης των συνθηκών ζωής τους, καθώς καθίσταται αδύνατο να λάβουν πραγματικά αποφάσεις για την προσωπική και ιδιωτική ζωή και αυτοδιάθεση. Για τον λόγο αυτόν, σε διάστημα δύο χρόνων, έχει πραγματοποιηθεί μια σειρά από κυρίως στην Kabul με τις γυναίκες να δέχονται τα πυρά των Ταλιμπάν.
Λαμβάνοντας υπόψιν τα παραπάνω, έχει σημασία να αναφερθεί πως το 2022 δημοσιεύτηκε από τα Ηνωμένα Έθνη μια αναφορά για τα δικαιώματα της γυναίκας στο Αφγανιστάν, το Gender Alert no. 2. Στην έρευνα αυτή, δόθηκαν στο φως μαρτυρίες αλλά και ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα για όλο το φάσμα των συνθηκών ζωής των γυναικών στο Αφγανιστάν μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν. Οι τομείς αυτοί αφορούσαν τον πολιτικό και δημόσιο βίο, τα κοινωνικά μέσα και τα μέσα ενημέρωσης, τους τομείς της υγείας, της κοινωνίας των πολιτών, της παιδείας και της εκπαίδευσης, της ανθρωπιστικής βοήθειας, της βίας κατά των γυναικών, η οποία είναι ολοένα και αυξανόμενη, αλλά και στον τομέα της δικαιοσύνης.
Κοινός παρονομαστής σε όλες αυτές τις κατηγορίες που αναλύονται στην αναφορά αποτελεί η παραδοχή πως τα δικαιώματα των γυναικών του Αφγανιστάν παραβιάζονται και φθίνουν συνεχώς και οι ανισότητες εις βάρος τους αυξάνονται. Αξίζει να δοθεί έμφαση στο γεγονός πως έχει καταγραφεί, εξαιτίας των επιβληθέντων περιορισμών, αύξηση των αυτοκτονιών των Αφγανών γυναικών. Συνεπώς, υπό αυτές τις συνθήκες, και δεδομένου ότι η διεθνής κοινότητα ναι μεν τάσσεται κατά των πρακτικών των Ταλιμπάν ενάντια στις γυναίκες, εντούτοις δεν έχει υπάρξει συντονισμένη, αποφασιστική και αποτελεσματική δράση που να αποσκοπεί στην αλλαγή των συνθηκών αυτών, είκοσι χρόνια μετά επαναφέρεται στο Αφγανιστάν και παραμένει ανοιχτό το ερώτημα: υπάρχει χώρος να είσαι γυναίκα;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Gender alert no. 2: Women’s rights in Afghanistan one year after the Taliban take-over, Διαθέσιμο εδώ
- Taliban bans condoms, birth control, calling use a ‘western conspiracy’, KATV.com, Διαθέσιμο εδώ
- Αφγανιστάν: Οι Γυναίκες σε Έμφυλο Απαρτχάιντ, a8inea.com, Διαθέσιμο εδώ
