Της Όλγας Βαρδακαστάνη,
Κατά κοινή ομολογία, η δραπέτευση ενός φυλακισμένου από το κατάστημα κράτησής του μπορεί να προκαλέσει στον κοινωνικό περίγυρο συναισθήματα φόβου, τρόμου και ανασφάλειας. Δυστυχώς, παρά την υποχρεωτική εποπτεία και τη διαρκή φρούρηση στους χώρους των σωφρονιστικών ιδρυμάτων από τις αστυνομικές αρχές, οι απόπειρες απόδρασης των κρατουμένων είναι συχνό φαινόμενο. Εύλογα, λοιπόν, προκύπτει το ερώτημα: «πώς τιμωρεί η έννομη τάξη τη δραπέτευση ενός τροφίμου από το χώρο εγκλεισμού του;»
Αναντίρρητα, οποιαδήποτε απόπειρα διαφυγής από τη φυλακή, όσων εκτίουν την ποινή τους σε αυτή, θεωρείται πως γίνεται κατά παράβαση του νόμου και επισύρει κυρώσεις. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, για την επίτευξη μιας απόδρασης απαιτούνται οργανωμένες προπαρασκευαστικές ενέργειες (συγκεκριμένο σχέδιο δράσης, προμήθεια των απαραίτητων μέσων) και η συνδρομή συνεργών. Σύμφωνα με το άρθρο 173 παρ.1 εδ. α’ του Ποινικού Κώδικα, ένας δραπέτης μπορεί να καταδικαστεί σε ποινή φυλάκισης, έως ένα έτος, η οποία αθροίζεται στο σύνολο της κύρωσης που του είχε επιβληθεί. Εξαίρεση αποτελεί η εκούσια επιστροφή του στη φυλακή. Καθίσταται σαφές, πως ο δραπέτης μένει ατιμώρητος μόνο αν παραδοθεί με τη θέλησή του. Επιπλέον, όποιος καταφέρει να διαφύγει από την αστυνομική επιτήρηση, ενώ βρίσκεται υπό κράτηση με εντολή αρμόδιας αρχής, τιμωρείται με εξάμηνη φυλάκιση ή χρηματική ποινή (άρθρο 173 παρ.1 εδ. β’).
Αυστηρότερη τιμωρία προβλέπει ο νόμος (άρθρο 173 παρ.2) για κάθε συνεργό και κάθε πρόσωπο που συμμετέχει στην απόδραση, επιβάλλοντάς του φυλάκιση, μέχρι 3 χρόνια. Μάλιστα, αν ο συμμετέχων είναι σωφρονιστικός ή αστυνομικός υπάλληλος, στον οποίο είχε ανατεθεί η υποχρέωση εποπτείας του κατάδικου/υπόδικου, τιμωρείται τουλάχιστον με φυλάκιση τριών χρόνων.
Παράλληλα με τον Ποινικό Κώδικα, το τροποποιητικό νομοσχέδιο του 2020, αποκαλούμενο ως «ο περί Ποινικού Κώδικα Νόμος», περιλαμβάνει διατάξεις που αναφέρονται αποκλειστικά στο αξιόποινο της απόδρασης. Πιο συγκεκριμένα, στο άρθρο 128 επισημαίνεται πως κάθε φυλακισμένος που δραπέτευσε ή έστω έκανε απλή απόπειρα, είτε με άσκηση βίας είτε χωρίς, θεωρείται πως διαπράττει κακουργηματική πράξη. Ειδικότερα, όποιος διαφύγει λαθραία είτε από τη φυλακή, είτε από κρατητήριο αστυνομικού τμήματος, καθώς και όποιος κρατείται νόμιμα υπό τον έλεγχο του Αρχηγού της αστυνομίας, είτε του Διευθυντή των φυλακών, είτε Δικαστηρίου, είτε του Διευθυντή του τμήματος Αλλοδαπών και Μετανάστευσης, τιμωρείται με φυλάκιση έως 5 έτη.
Αξιοπρόσεκτο είναι πως, σε αντίθεση με τον ποινικό κώδικα, δεν γίνεται καμία αναφορά στην οικειοθελή επιστροφή του δράστη στο κατάστημα κράτησης ή στο αστυνομικό τμήμα. Εντούτοις, επισύρεται ποινή για κάθε συμβολή, συμμετοχή και βοήθεια στο «έργο» της απόδρασης. Σύμφωνα με το άρθρο 129 του περί Ποινικού Κώδικα νόμου, οποιοσδήποτε συνδράμει στη διαφυγή φυλακισμένου ή προσώπου που βρίσκεται υπό κράτηση, τροφοδοτώντας τον με αντικείμενα που είναι χρήσιμα για την απόδρασή του, θεωρείται πως διαπράττει κακουργηματική πράξη και του επιβάλλεται φυλάκιση έως 5 έτη. Σε τι είδους αντικείμενα, όμως, αναφέρεται ο νόμος;
Ο Νομοθέτης δεν εξειδικεύει περισσότερο τη συγκεκριμένη διάταξη, ωστόσο, μέσω του άρθρου 129Α, παραθέτει ως ξεχωριστή περίπτωση την παράνομη μεταφορά κινητού τηλεφώνου ή μέσου επικοινωνίας μέσα στα αστυνομικά κρατητήρια. Όποιος προσπαθήσει να συνδράμει σε απόδραση κρατουμένου προμηθεύοντάς του οποιοδήποτε μέσο επικοινωνίας, τότε διαπράττει πλημμέλημα και τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα έτος ή με χρηματική ποινή έως 2000€, είτε σωρευτικά και με τις δύο ποινές.
Τι συμβαίνει, όμως, στην περίπτωση που ένα πρόσωπο, το οποίο έχει σχετική εντολή, παραλείψει να αποτρέψει έναν κρατούμενο να αποδράσει;
Όπως ορίζει το άρθρο 130 του ίδιου Νόμου, ένα πρόσωπο τελεί επιλήψιμη πράξη όταν παραλείπει ή αρνείται να ανταπεξέλθει στα καθήκοντα που του επέβαλε δημόσιος λειτουργός ή όργανο του αστυνομικού σώματος. Εφόσον, έπειτα από σχετική εντολή, κρίνεται αρμόδιος να εμποδίσει τη διάπραξη ενός εγκλήματος ή να συλλάβει ένα δράστη ή να αποτρέψει την ελευθέρωση ή την απόδρασή του και παραμελεί την υποχρέωση αυτή, διαπράττει πλημμέλημα.
Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, κατανοούμε πως σε μια δημοκρατική κοινωνία, στην οποία έχουν κατοχυρωθεί συνταγματικά αξίες, όπως η δικαιοσύνη, η αρχή της νομιμότητας και η αρχή του κράτους δικαίου, η δραπέτευση ενός κατάδικου/υπόδικου από το κατάστημα κράτησής του, υπονομεύει το σύνολο της έννομης τάξης και απειλεί την κοινωνική ευημερία. Άλλωστε, είναι ευρέως γνωστό, πως ο σκοπός επιβολής ποινικών κυρώσεων από το δικαστήριο είναι η συμμόρφωση και ο σωφρονισμός του δράστη, έτσι ώστε, μετά την αποφυλάκισή του, να μπορεί να ενταχθεί στην κοινωνία, έχοντας μια αξιοπρεπή και νόμιμη συμπεριφορά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ (Ν.4619/2019), Νοέμβριος 2019, Έκδοση 3, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ
- Νομοσχέδιο 2020, «Ο περί Ποινικού Κώδικα Νομός», ΚΕΦ.154
- Cylaw.org, CYLAW-Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος
