Του Νίκου Χριστοδούλου,
Στον περισσότερο κόσμο η Ιρλανδία ήταν γνωστή και προσέλκυε ενδιαφέρον, κυρίως, εξαιτίας των συγκρούσεων μεταξύ του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού (IRA) και των βρετανικών αρχών στα σύνορα με τη Βόρεια Ιρλανδία, η οποία παραμένει χώρα-συνιστώσα του Ηνωμένου Βασιλείου. Μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Μεγάλης Παρασκευής (Good Friday Agreement) στις 10 Απριλίου του 1998 και την ιστορική απόφαση του Sinn Fein (πολιτικό σκέλος του IRA) να εγκαταλείψει τον ένοπλο αγώνα και να προωθήσει την πολιτική του μέσα από τη κοινοβουλευτική οδό, η πολιτική σκηνή στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας δεν είναι πλέον τόσο ταραχώδης, όμως παραμένει εξαιρετικά ενδιαφέρουσα.
Για σχεδόν οκτώ δεκαετίες, από την ίδρυση του Ελεύθερου Ιρλανδικού Κράτους (Free IRISH STATE) και μέχρι τις εκλογές του 2011 που έγιναν εν μέσω της οικονομικής κρίσης, το πολιτικό τοπίο κυριαρχούνταν από δύο κόμματα, τα οποία εναλλάσσονταν στην εξουσία με τη μορφή ενός ασθενούς δικομματισμού, το Fianna Fail και το Fine Gael. Η ιδεολογική συγκρότηση, οι διαφορές και η βάση υποστήριξης των δύο κομμάτων επηρεάζονταν καταλυτικά από τον Εμφύλιο Πόλεμο (Ιrish Civil War) από τον Ιούνιο του 1922 ως τον Μάιο του 1923. Η σύντομη, αλλά τραγική εκείνη περίοδος, καθώς και τα γεγονότα που οδήγησαν σε αυτή, καθόρισαν την πολιτική και κοινωνική εξέλιξη του νεογέννητου κράτους για γενιές.
Η διαμάχη που δίχασε το παραδοσιακό Sinn Fein, το οποίο ηγήθηκε στον πόλεμο για την ιρλανδική ανεξαρτησία, αφορούσε την αποδοχή ή όχι της Αγγλο-Ιρλανδικής Συνθήκης (Αnglo-Irish Treaty) ανάμεσα στην κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου υπό τον Φιλελεύθερο David Lloyd George και τους εκπροσώπους της επαναστατημένης Ιρλανδίας με επικεφαλής τον Michael Collins. Aπό τη μια πλευρά, οι υποστηρικτές του Michael Collins θεωρούσαν τη Συνθήκη ως τον καλύτερο δυνατό τρόπο να ιδρυθεί κράτος και να αποφευχθεί η αιματοχυσία, ενώ οι υποστηρικτές του επικεφαλής της προσωρινής ιρλανδικής κυβέρνησης, Eamon deValera, πίστευαν ότι η συνθήκη δεν δίνει αρκετές ελευθερίες στη νέα κρατική οργάνωση και θεώρησαν απαράδεκτη τη διχοτόμηση της ιρλανδικής νήσου.
Νικήτρια της εμφύλιας διαμάχης αναδείχθηκε η παράταξη υπέρ της Συνθήκης, η οποία, κατόπιν, ανέλαβε το δύσκολο έργο της οικοδόμησης κράτους, παραμένοντας στην εξουσία για 10 χρόνια (1932) υπό την ηγεσία του William Thomas Cosgrave, καθώς ο Michael Collins ήταν ένα από τα θύματα του εμφυλίου. Έτσι, δημιουργείται το κόμμα “Cumann na nGaedheal” (στα αγγλικά: Society of the Gaels) συντηρητικού προσανατολισμού, το οποίο αργότερα (1934) συγχωνεύεται με το κεντρώο National Centre Party και το ακροδεξιό Army Comrades Association για να δημιουργήσουν το σύγχρονο χριστιανοδημοκρατικό Fine Gael (ή στα αγγλικά Family of the Irish).
Παράλληλα, το 1926 ιδρύεται στο στρατόπεδο των ηττημένων του εμφυλίου πολέμου ένα ταχύτατα αναπτυσσόμενο κίνημα με την ονομασία (Fianna Fail) ή (Soldiers of Destiny), υπό τον Eamon de Valera, ο οποίος είχε πλέον αποστασιοποιηθεί από το Sinn Fein εξαιτίας της σκληροπυρηνικής, εχθρικής στάσης του κόμματος απέναντι στο Ιρλανδικό Κράτος. Σύντομα, το Fianna Fail εξελίχθηκε σε μία ευρεία παράταξη «μεγάλης σκηνής» που συνδύαζε τον επαναστατικό αντί-βρετανικό λόγο με μια σχεδόν σοσιαλιστική οικονομική πολιτική. Ονομάζονταν «το αληθινό εργατικό κόμμα» και μια στενή σχέση με την καθολική εκκλησία που ασκούσε τεράστια επιρροή στις αγροτικές περιοχές.
Από το 1932, οπότε και ανήλθε για πρώτη φορά στην εξουσία, το Fianna Fail κυριάρχησε στην πολιτική της Ιρλανδίας με τρόπο που κανένα άλλο πολιτικό κόμμα της Δυτικής Ευρώπης δεν κατάφερε. Συγκεκριμένα, από το 1932 μέχρι και το 2011, βρισκόταν στην εξουσία για συνολικά 61 χρόνια. Την επιτυχία αυτή συχνά πιστώνονται οι χαρισματικοί ηγέτες του κόμματος που έχουν υπηρετήσει ως Taoiseach (Iρλανδικός όρος για τον Πρωθυπουργό, ο Aντιπρόεδρος της κυβέρνησης φέρει τον τίτλο Tanaiste). Για παράδειγμα, ο διάδοχος του Eamon de Valera στην ηγεσία του Fianna Fail, Sean Lemass, διεύρυνε τη βάση του κόμματος στη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα και τους ελεύθερους επαγγελματίες.
Το «τίμημα» αυτής της εκλογικής απήχησης ήταν το Fianna Fail να χάσει την ιδεολογική του ταυτότητα και να μεταμορφωθεί από ένα κίνημα που ευαγγελίζονταν την οικονομική και κοινωνική δημοκρατία σε ένα κόμμα που συνδύαζε την προάσπιση των συμφερόντων μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων, με εξαιρετικά κοινωνικές συντηρητικές πολιτικές και τα φαινόμενα διαφθοράς με τεράστιες ρουσφετολογικού χαρακτήρα σπατάλες. Ενδεικτικά, στο δημοψήφισμα σχετικά με τις αμβλώσεις το 1983, ήταν η έντονη και επιθετικά αρνητική εκστρατεία του Fianna Fail που εμπόδισε την επιτυχία αυτής της μεταρρύθμισης, ενώ την περίοδο 2000–2003, επί Υπουργού Οικονομικών Charlie McCreavy, οι δημόσιες δαπάνες αυξήθηκαν κατά 48%, χωρίς σοβαρές βελτιώσεις σε εκπαίδευση και υγειονομική περίθαλψη.
Η ιδεολογική σύγχυση ήταν τέτοια που, από τη δεκαετία του 1980 και έπειτα, το παραδοσιακά δεξιό Fine Gael, υπό την ηγεσία του εξαιρετικά χαρισματικού Garret Fitzgerald, σε συνεργασία με το Εργατικό Κόμμα, τον μόνιμο κυβερνητικό του εταίρο, κάλυψε το μεγαλύτερο μέρος του κεντροαριστερού ακροατηρίου. Αυτή η ιδεολογική αναθεώρηση του Fine Gael κατέστη μακροπρόθεσμα μια εξαιρετικά δύσκολη εξίσωση για το κόμμα μετά την αποχώρηση του Fitzgerald από την ηγεσία το 1987, καθώς οι νέοι προοδευτικοί ψηφοφόροι δεν είχαν λόγο να συνεχίσουν να το υποστηρίζουν, ενώ οι παραδοσιακοί συντηρητικοί αισθάνονταν προδομένοι από το πολιτικό τους σπίτι.
Μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Μεγάλης Παρασκευής (Good Friday Agreement), οι ήδη ξεθωριασμένες ιστορικές διαφορές μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων σχεδόν εξαφανίστηκαν. Η ιδεολογική σύγχυση και η επακόλουθη κρίση αξιοπιστίας δεν άργησε να γιγαντωθεί κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000. Παράλληλα, τα δύο κόμματα υπέστησαν σημαντικές απώλειες κατά τη διάρκεια της δημοσιονομικής κρίσης την περίοδο 2008–2014.
Το status quo, υπό άλλες συνθήκες, θα είχε ξεπεράσει την καθίζηση και θα είχε πλέον επανέλθει στα παλαιότερα ύψη, αν δεν είχε, στο μεταξύ, προκύψει ένας νέος παράγοντας. Το πολιτικό σκέλος του (IRA), το Sinn Fein, ενταγμένο πλέον στις κοινοβουλευτικές διαδικασίες, συνδυάζει τον ριζοσπαστικό λόγο με την επικέντρωση στα θέματα καθημερινότητας και ιδιαίτερα στην αντιμετώπιση της ακρίβειας. Μια πολιτική δύναμη απαλλαγμένη από τη φθορά της πολυετούς διακυβέρνησης και με χαρισματική αρχηγό τη Mary Lou McDonald, ανάγκασε τους παραδοσιακούς της αντιπάλους από το 2020 να συγκυβερνήσουν, σε μια προσπάθεια να την κρατήσουν μακριά από την εξουσία. Με τον ασταθή, όμως, συνασπισμό να πολιτεύεται συντηρητικά και αναποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, η πιθανότητα καθαρής νίκης του Sinn Feinστις ερχόμενες εκλογές παρουσιάζεται ιδιαίτερα ισχυρή.
Κάτι τέτοιο θα άλλαζε για πάντα την πολιτική σκηνή της Ιρλανδίας, καθώς θα σηματοδοτούσε την πρώτη φορά που ένα κόμμα εκτός Fianna Fail και Fine Gael θα αναλάμβανε τη διακυβέρνηση της χώρας και, μάλιστα, σε μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο, ενώ κατά πολλούς θα γίνει η αρχή ενός νέου κεφαλαίου στις σχέσεις με το Ηνωμένο Βασίλειο και στη διεκδίκηση του πάγιου αιτήματος του κράτους για μια επανενωμένη Ιρλανδία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Irish general election: Sinn Féin celebrate historic result, BBC News, διαθέσιμο εδώ
-
The 2008 Countess Markievicz Memorial Lecture of the Irish Association for Industrial Relations, Delivered at Trinity College, Dublin, on the 25th November 2008, College of Dublin, διαθέσιμο εδώ
