Της Ελισάβετ Τσολάκη,
Ξεκινώντας, ας παραθέσουμε μερικές κοινώς αποδεκτές αλήθειες: Σίγουρα το να αγαπάς απαιτεί και να δίνεις. Σίγουρα το να είσαι καλός άνθρωπος δεν συνάδει με έναν εγωισμό που βρίσκεται στα ύψη. Οι γονείς σου, οι δάσκαλοί σου και γενικότερα οι «σημαντικοί άλλοι» είναι εκείνοι που θα σου διδάξουν καλούς τρόπους, θα «σε κάνουν άνθρωπο» και φυσικά, θέλεις να λαμβάνεις τον έπαινό τους. Σίγουρα έχεις την ανάγκη να είσαι αποδεκτός από τους άλλους.
Η αποδοχή και η εξωτερική επιβεβαίωση συνιστούν κοινωνικές ανάγκες που όλοι έχουμε ως ένα βαθμό, και είναι λογικό. Η μπάλα, όμως, κάπου μπορεί να χαθεί: όταν διψάς για την αποδοχή των άλλων, όταν γίνεσαι «χαλί να σε πατήσουν», όταν καταπατάς κάθε σου θέλω και μπορώ, προκειμένου να τους ευχαριστήσεις, τότε αυτή σου η καλοσύνη αγγίζει την παθολογία.
Και αυτό, γιατί δεν μιλάμε για μια απλή ένδειξη ανθρωπιάς προς τους άλλους, αλλά για μια συμπεριφορά που έχει ως βάση της την ανασφάλεια και την ανάγκη επιβεβαίωσης από τρίτους. Έχοντας την τελευταία ως σύμβουλό σου, καταλήγεις να χάνεις τον εαυτό σου: κάνεις αυτά που θέλουν οι άλλοι και όχι αυτά που θέλεις εσύ, παραγκωνίζεις αυτά που νιώθεις και δεν θέτεις όρια σε κάτι που δεν αντέχεις. Με άλλα λόγια, ξεχνάς ποιος είσαι.
Λόγω, λοιπόν, των αρνητικών συνεπειών που επιφέρει αυτή η συμπεριφορά, οι ειδικοί ψυχικής υγείας την εντάσσουν στον κατάλογο των ψυχολογικών συνδρόμων· πρόκειται για το σύνδρομο του «καλού παιδιού», γνωστό και ως “people pleasing”.
Όλο αυτό ξεκίνησε από την παιδική σου ηλικία. Όταν οι γονείς σου ήθελαν να «χτίσουν» ένα καθωσπρέπει άτομο, δίχως όμως να του μάθουν να σέβεται παράλληλα και τον εαυτό του. Επιβράβευαν κάθε σου πράξη με την οποία γινόσουν θυσία για εκείνους, ενώ αν τολμούσες να δηλώσεις δυσαρέσκεια σε κάτι που σου ζητούσαν, σε αποδοκίμαζαν. «Εσύ είσαι καλό παιδί, τα καλά παιδιά δεν κάνουν τέτοια πράγματα». Κι έτσι, έφτασες να είσαι ένας ενήλικας που οι άλλοι χειρίζονται όπως θέλουν, είτε είναι φίλοι, είτε σύντροφοι, είτε άτομα από το εργασιακό σου περιβάλλον.
Αν σου φαίνεται γνώριμη αυτή η συμπεριφορά και θες να διαπιστώσεις αν είσαι “people pleasing”, ιδού κάποια βασικά χαρακτηριστικά:
- Λες σε όλα ναι, για να γίνεσαι αποδεκτός, ενώ η λέξη «όχι» είναι άγνωστη στο λεξιλόγιό σου
- Νιώθεις ενοχές όταν ζητάς τον προσωπικό σου χώρο και χρόνο
- Παίρνεις πάνω σου τα προβλήματα και τις υποχρεώσεις των άλλων, νιώθοντας ότι ευθύνεσαι εσύ για λογαριασμό τους
- Φοβάσαι να διεκδικήσεις αυτό που θέλεις, καθώς θεωρείς πως αν το κάνεις, γίνεσαι βάρος για τους υπολοίπους
- Απολογείσαι συχνά και νιώθεις υπόλογος για καθετί που κάνεις.
Η τακτική αυτή του χαρακτήρα σου —το να προσπαθείς δηλαδή να ευχαριστείς συνέχεια τους πάντες— λειτουργεί τοξικά για εσένα: σε βάζει σε έναν φαύλο κύκλο άγχους, θέτοντας σε κίνδυνο την ψυχική σου υγεία. Σύμφωνα με τους ειδικούς, «επιβάλλεται να το σταματήσεις», για δικό σου καλό. Φυσικά, μια συμπεριφορά την οποία κουβαλάς τόσα χρόνια δεν γίνεται να την «ξεμάθεις» έτσι εύκολα, από τη μια μέρα στην άλλη. Το εγχείρημα αυτό θα γίνει σταδιακά. Για αρχή, ωστόσο, αρκούν ορισμένες συνειδητοποιήσεις.
Αρχικά, ένα άτομο με σύνδρομο του «καλού παιδιού» έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, την οποία στηρίζει στην επιβεβαίωση από τους άλλους. Μάθε, λοιπόν, ότι η αυτοεκτίμηση πρέπει να πηγάζει από μέσα σου και να μην εξαρτάται από την εξωτερική επικύρωση. Εσύ πρώτα απ’ όλα οφείλεις να αναγνωρίσεις την αξία σου και κανείς άλλος.
Έπειτα, αποδέξου ότι είναι αδύνατο να αρέσεις στους πάντες και να τους ευχαριστείς όλους. Μια τέτοια προσδοκία είναι μη ρεαλιστική, κι όσο περισσότερο προσπαθείς να πετύχεις κάτι τέτοιο τόσο περισσότερο αγχώνεσαι και απογοητεύεσαι. Ακόμα, οι σχέσεις είναι κάτι που απαιτούν δούναι αλλά και λαβείν. Όταν μόνο δίνεις στους άλλους χωρίς να σου ανταποδίδουν την αγάπη και την προσφορά τους, τότε δεν μιλάμε για τίμιες, ισορροπημένες σχέσεις, αλλά για ψυχοφθόρες καταστάσεις.
Επίσης, τα άτομα που σε υπολογίζουν και σε νοιάζονται πραγματικά θα σεβαστούν τα θέλω σου, τις δυνατότητες και τα όριά σου. Με αυτά τα άτομα είναι που έχεις μια ουσιαστική σχέση, και όχι με τα άτομα που χρειάζεται να ζητάς να σε αποδεχτούν. Το “people pleasing”, επομένως, δεν φέρνει αληθινά άτομα κοντά σου, παρά μόνο επιφανειακούς «φίλους».
Αφού, λοιπόν, ενστερνιστείς τις παραπάνω φιλοσοφίες, τότε μπορείς να προβείς και σε ανάλογες πράξεις, προκειμένου να απαλλαγείς από αυτό το μοτίβο συμπεριφοράς. Άρχιζε σιγά σιγά να θέτεις όρια, να ζητάς τον χώρο και τον χρόνο σου και να εκφράζεις τις ανάγκες σου. Είναι σίγουρο ότι τα σωστά άτομα θα σε στηρίξουν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Το σύνδρομο του καλού παιδιού, therapia.gr, διαθέσιμο εδώ
- Το σύνδρομο του «καλού παιδιού»: Τι σημαίνει η υπερβολική καλοσύνη και πώς στρέφεται εναντίον μας, inmedhealth.gr, διαθέσιμο εδώ
- Σύνδρομο people pleasing – Γιατί έχουμε την ανάγκη να ευχαριστούμε τους άλλους και πώς να το αντιμετωπίσουμε, psychology.gr, διαθέσιμο εδώ
