Tης Σύλιας Δόσπρα,
Το καλοκαίρι μπορεί να τελείωσε, ο πόλεμος στην Ουκρανία όμως δεν προβλέπεται να τελειώσει σύντομα. Κι ενώ μαθητές και δάσκαλοι ανά τον κόσμο επιστρέφουν στα θρανία και στους κανονικούς ρυθμούς τους, αυτό δεν φαίνεται να συμβαίνει στην Ουκρανία, όπου η επιστροφή στην κανονικότητα φαντάζει άπιαστο όνειρο. Το άνοιγμα των σχολείων αποτελεί μια ακόμα μεγάλη πρόκληση για την Ουκρανική κυβέρνηση, καθώς ο πόλεμος στα ανατολικά της χώρας συνεχίζεται κανονικά, με τους Ρώσους να έχουν καταλάβει αρκετές και σημαντικές περιοχές της Ουκρανίας, ενώ ταυτόχρονα η ουκρανική οικονομία καταρρέει με γοργούς ρυθμούς.
Από την έναρξη του πολέμου, έχουν καταστραφεί συνολικά πάνω από 750 σχολεία, αλλά και αυτά που έχουν μείνει δεν είναι σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο, έτσι ώστε να παρέχουν την απαραίτητη ασφάλεια σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης. Ωστόσο, το μεγαλύτερο πρόβλημα για το άνοιγμα των σχολείων δεν είναι το κτιριακό, αφού ο πρόεδρος της Ουκρανίας Volodimir Zelenskyy σε συνεργασία με τη UNICEF κάνουν ότι καλύτερο μπορούν για να επισκευάσουν ή και να ξαναχτίσουν τα σχολεία που καταστράφηκαν. Το πρόβλημα επομένως, θα λέγαμε πως είναι πολύ περισσότερο κοινωνικό-ψυχολογικό, αφού ο πόλεμος έχει αφήσει και συνεχίζει να αφήνει τα ισχυρά κατάλοιπα του. Δεν είναι λοιπόν τα 750 σχολεία που καταστράφηκαν, τα οποία κάποια στιγμή θα ξαναχτιστούν, είναι τα 361 παιδιά που πέθαναν, είναι τα 1072 παιδιά που τραυματίστηκαν και είναι και τα 2,8 εκατομμύρια παιδιά που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να μεταναστεύσουν σε άλλες χώρες. Και αυτό το πρόβλημα δεν μπορεί να το λύσει ούτε ο Zelenskyy, ούτε η UNICEF, ούτε τα Ηνωμένα Έθνη.
Η Σύμβαση της Γενεύης (1949), που έθεσε τις βάσεις του ανθρωπιστικού δικαίου, περιλαμβάνει ειδικές δεσμεύσεις που αφορούν την προστασία παιδιών σε περίπτωση ένοπλης σύγκρουσης και μεταξύ άλλων εξασφαλίζει στα παιδιά το δικαίωμα στη μόρφωση, ακόμα και εν καιρώ πολέμου. Το συγκεκριμένο παράρτημα της Σύμβασης ο Ρώσος Πρόεδρος Vladimir Putin μάλλον ξέχασε να το διαβάσει και ως εκ τούτου και να το υποδείξει στους στρατιώτες του, αφού οι ίδιοι δεν δίστασαν όχι μόνο να βομβαρδίσουν σχολεία, αλλά και να σκοτώσουν μεγάλο αριθμό παιδιών, αφαιρώντας τους όχι μόνο το δικαίωμα στην εκπαίδευση, αλλά ολότελα το δικαίωμα στη ζωή. Φτάνοντας στο σήμερα, η Ρωσία αρνείται ακόμα να εκτίσει τις δεσμεύσεις της απέναντι στο ανθρωπιστικό δίκαιο αφού στις περιοχές της Ουκρανίας που έχει καταλάβει η ίδια θέλει να επιβάλλει στα σχολεία μια νέα ρωσική ύλη, αφού, όπως δήλωσε και ο Ρώσος Υπουργός Παιδείας, Sergei Kravtsov, «το Ουκρανικό εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να διορθωθεί». Συγχρόνως, η Μόσχα έχει απαγορεύσει στους ουκρανούς εκπαιδευτικούς που κατοικούν στις περιοχές που βρίσκονται υπό ρωσικό έλεγχο να διαφύγουν, ενώ τους αναγκάζει να συμμορφωθούν και να διδάξουν το υλικό που τους επιβάλλει, διαφορετικά τους υπόσχεται σκληρά αντίποινα.
Παρά τις δυσκολίες και την έλλειψη 22.000 εκπαιδευτικών που έχουν εγκαταλείψει τη χώρα εξαιτίας του πολέμου, την περασμένη εβδομάδα ορισμένα σχολεία, αφού φρόντισαν να αποβάλλουν τα απομεινάρια του πολέμου από το κατώφλι τους, άνοιξαν και πάλι τις πόρτες τους για μαθητές και δασκάλους. Την ίδια στιγμή οι προσπάθειες από την ουκρανική κυβέρνηση για να παρθούν από όλα τα σχολεία τα ειδικά μέτρα ασφαλείας συνεχίζονται. Ειδικότερα, η ουκρανική κυβέρνηση προσπαθεί να δημιουργήσει καταφύγια σε όλα τα σχολεία της χώρας ενώ συγχρόνως φροντίζει έτσι ώστε οι μαθητές να εκπαιδευτούν για το πως να δράσουν σε περίπτωση κινδύνου. Αντίθετα, στις περιοχές όπου ο πόλεμος ακόμη συνεχίζεται οι πόρτες των σχολείων παραμένουν ερμητικά κλειστές, ενώ η κυβέρνηση προσπαθεί να τις ενσωματώσει στο σύστημα της τηλεκπαίδευσης.
Ωστόσο, τα τραύματα του πολέμου για πολλές οικογένειες είναι ακόμη νωπά, προκαλώντας στους γονείς μεγάλο φόβο να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο αφού κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί για την ασφάλεια τους. Το μέλλον όμως αυτών των παιδιών προβλέπεται δύσκολο, αφού πρώτα ήρθε η πανδημία και μετά ήρθε ο πόλεμος, μεγαλώνοντας κι άλλο το εκπαιδευτικό κενό τους το οποίο σε συνδυασμό με το ψυχολογικό τραύμα του πολέμου δημιουργεί ένα ακόμη ισχυρότερο πλαίσιο ανασφάλειας για αυτά τα παιδιά. Για το λόγο αυτό, οι ειδικοί της UNICEF επιμένουν πως τα παιδιά πρέπει να επιστρέψουν στα σχολεία όχι μόνο για να διευρύνουν τις γνώσεις τους αλλά και για να κοινωνικοποιηθούν και να αφήσουν πίσω τα ψυχολογικά απομεινάρια του πολέμου.
Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού που υιοθετήθηκε από τη συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών το 1989 και ακόμη πιο συγκεκριμένα το πρωτόκολλο που υπογράφηκε το 2000 και αφορά την προστασία των παιδιών σε ένοπλες συγκρούσεις ξεκαθαρίζει ρητά την αντιμετώπιση που πρέπει να λαμβάνουν τα παιδιά σε περίοδο πολέμου. Επιπλέον, η διακήρυξη για τα ασφαλή σχολεία που υιοθετήθηκε με πρωτοβουλία της Νορβηγίας και της Αργεντινής στο πλαίσιο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών το 2015 προστατεύει το θεσμό της εκπαίδευσης κατά τη διάρκεια των ένοπλων συγκρούσεων και απαγορεύει τη χρήση των σχολείων και των πανεπιστημίων για στρατιωτικούς σκοπούς. Οι συμβάσεις αυτές όσο ορθές κι αν είναι, στην πραγματικότητα εδώ και 7 περίπου μήνες που κρατάει ο πόλεμος στην Ουκρανία δοκιμάζονται καθημερινά.
Καθημερινά όμως δοκιμάζεται η ουκρανική κυβέρνηση, τα Ηνωμένα Έθνη, οι μη κυβερνητικές οργανώσεις, όπως η UNICEF, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, καθώς κάθε φορά που ένα παιδί αδυνατεί να έχει πρόσβαση στην εκπαίδευση ή φοβάται να πάει στο σχολείο του όλοι αυτοί θα έχουν αποτύχει το στόχο τους. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να παλέψει, έτσι ώστε τα σχολεία στην Ουκρανία να παραμείνουν ανοιχτά και να σβήσουν από τους τοίχους τους το χρώμα του πολέμου, κάνοντας τα παιδιά να χαμογελάσουν και πάλι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Education: Impact of the War in Ukraine (May 2022), Reliefweb, διαθέσιμο εδώ
- ‘It’s Not Scary To Die For The Motherland’: As War On Ukraine Rages, Russian Children Targeted For ‘Patriotic’ Education, Radio Free Europe, διαθέσιμο εδώ
