Του Χρήστου Μητρόπουλου,
Το Αφγανιστάν έχει απασχολήσει ουκ ολίγες φορές τη διεθνή επικαιρότητα με τα εσωτερικά προβλήματα που αντιμετωπίζει. Η πιο πρόσφατη στιγμή ήταν η ανακατάληψη της εξουσίας της χώρας από τους Ταλιμπάν και η οριακά «κινηματογραφική» αποχώρηση των εξωτερικών δυνάμεων, των στρατευμάτων τους και των αντιπροσώπων των διεθνών οργανισμών από το αφγανικό έδαφος. Η αποχώρησή τους συνοδεύτηκε από τη σταδιακή απουσία διεθνών αρωγών. Η απουσία αυτή σε συνδυασμό με την πανδημία, γονάτισε την οικονομία του Αφγανιστάν, ενώ υπολογίζεται ότι το 97 τοις εκατό των Αφγανών ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Παράλληλα, για το έτος 2021, η συγκομιδή οπίου έφτασε σε ιστορικά υψηλά ποσοστά (άνω των 6 χιλιάδων τόνων), κάτι που σημαίνει ότι η πιθανή απόδοση φτάνει έως και τους 320 τόνους καθαρής ηρωίνης. Πώς, όμως, το Αφγανιστάν έφτασε να αντιπροσωπεύει το 85 τοις εκατό της παγκόσμιας παραγωγής οπίου για το έτος 2020 και να διεκδικεί το ίδιο (αν όχι μεγαλύτερο) ποσοστό για το έτος 2021;
Το Αφγανιστάν διαθέτει μια πολύ φτωχή ύπαιθρο. Η παραγωγή σιτηρών, που παλαιότερα καταλάμβανε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό στη συνολική παραγωγή αγροτικών προϊόντων, έχει μειωθεί κατακόρυφα. Οι αγρότες στην ύπαιθρο αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες και δυσμενείς συνθήκες που σχετίζονται με κοινωνικούς, οικονομικούς παράγοντες, οι οποίοι δεν ευνοούν την εργασία εντός νόμου. Η απουσία αγροτικών συνεταιρισμών, η περιορισμένη πρόσβαση στις αγορές λόγω απόστασης και κακής ποιότητας του οδικού δικτύου, σε ηλεκτρικά και αρδευτικά δίκτυα, καθώς και σε σχολικές υποδομές είναι παραδείγματα των δυσκολιών που καλούνται να ανταπεξέλθουν οι Αφγανοί αγρότες. Παράλληλα, το έδαφος δεν μπορούσε να ανταπεξέλθει στην ανάγκη των σιτηρών για νερό αλλά και το κέρδος από τα σιτηρά δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί το κέρδος από την καλλιέργεια παπαρούνας. Σταδιακά, πολλοί αγρότες στράφηκαν στη πιο ανθεκτική και πιο επικερδή παπαρούνα.
Το κέρδος από την καλλιέργεια και την παραγωγή δεν περιορίζεται στους αγρότες. Όλες οι δραστηριότητες που σχετίζονται με τα ναρκωτικά, από την καλλιέργεια έως και τη διεθνή διακίνηση, προσφέρουν οικονομικό όφελος στους εμπλεκόμενους. Η μερίδα του λέοντος ανήκει σε αυτούς που ασχολούνται με την παραγωγή και τις εξαγωγές οπιούχων (1.7 έως 2.5 δισεκατομμύρια δολάρια για το 2021), ενώ με πολύ λιγότερα κέρδη εμφανίζονται οι εμπλεκόμενοι με την καλλιέργεια και την εσωτερική διακίνηση. Παράλληλα, από την ναρκο-βιομηχανία ωφελούνται οι αρχηγοί των χωριών της υπαίθρου, οι οποίοι επιβάλλουν φόρο, συνήθως της τάξεως του 2 με 10 τοις εκατό της αξίας των πωλήσεων.
Παρά την εκτεταμένη παραγωγή και διακίνηση ναρκωτικών, ελάχιστοι Αφγανοί σχετίζονται με οργανώσεις και δίκτυα διακίνησης εκτός Αφγανιστάν ή εκτός της ευρύτερης περιοχής κοντά στο Αφγανιστάν. Η κατάσταση αυτή ενθαρρύνει νέους εμπλεκόμενους και δημιουργεί περισσότερα και πιο εκτενή δίκτυα διανομής στις χώρες υποδοχής. Έτσι, ένα σχετικά μικρό μέρος από τα κέρδη της διακίνησης μένει στη χώρα παραγωγής.
Η ηρωίνη και τα οπιούχα ναρκωτικά δεν είναι τα μόνα που κυκλοφορούν και προέρχονται από το αφγανικό έδαφος. Η εμπορία μεθαμφεταμίνης έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια. Η είσοδος του ναρκωτικού από το Ιράν και η βίαιη διάλυση των δικτύων παραγωγής και διακίνησης από τις ιρανικές αρχές, προκάλεσαν την μετατόπιση της παραγωγής στο δυτικό Αφγανιστάν. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα η μεθαμφεταμίνη κέρδισε την εσωτερική αγορά ναρκωτικών και οι χρήστες έδειχναν να την προτιμούν από την ηρωίνη. Η μεγάλη της διάδοση σε συνδυασμό με την σχετικά εύκολη εισαγωγή φαρμακευτικών ειδών, απαραίτητων για την παρασκευή της, από το Ιράν αύξησε την παραγωγή.
Καθώς όμως, τα φαρμακευτικά είδη ήταν ακριβά, οι Αφγανοί τα αντικατέστησαν στη διαδικασία παραγωγής με ένα τοπικό φυτό, την Εφέδρα. Η γιγάντωση του εξωτερικού εμπορίου του νέου ναρκωτικού ήταν απλά θέμα χρόνου, με δεδομένη την δημοφιλία που είχε αποκτήσει και την ύπαρξη ήδη καλοστημένων δικτύων διακίνησης, από την Ευρώπη μέχρι την Αυστραλία και τον Καναδά. Η κάνναβη δεν κατέχει μεγάλο ποσοστό των ναρκο-εξαγωγών του Αφγανιστάν και η διακίνησή της περιορίζεται στα κράτη της Νοτιοδυτικής Ασίας.
Η πολιτική, οικονομική και κοινωνική αστάθεια του Αφγανιστάν, η οποία κρατάει πάνω από 30 και πλέον χρόνια, και οι συνέπειές της έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο στη στροφή του μέσου Αφγανού προς την παρανομία. Η εξάρτηση της οικονομίας της χώρας και της επιβίωσης των κατοίκων της από τη βιομηχανία των ναρκωτικών τείνει να πάρει διαστάσεις ομηρίας. Το καθεστώς των Ταλιμπάν, μέχρι στιγμής, αδυνατεί να βρει και να προσφέρει βιώσιμες εναλλακτικές στους Αφγανούς ώστε να μπει ένα τέλος στην όλο και μεγαλύτερη παραγωγή και διακίνηση ναρκωτικών ουσιών. Ο κίνδυνος της δημιουργίας μιας αφγανικής ναρκοκουλτούρας ελλοχεύει και το μεγάλο ερώτημα παραμένει: Μετατρέπεται σταδιακαά το Αφγανιστάν σε ναρκοκράτος;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Meth and heroin fuel Afghanistan drugs boom, BBC, Διαθέσιμο εδώ
- Drug situation in Afghanistan 2021 Latest findings and emerging threats, UN Doc.org, Διαθέσιμο εδώ
