Της Άννας-Μαρίας Παρασκευοπούλου,
Το σύμπλεγμα ναών στο Λούξορ θεωρούνταν ο τόπος του Αρχέγονου Λόφου και η νότια κατοικία του θεού Άμμωνα Ρα. Κατά τη διάρκεια του εορτασμού του Οπέτ ο Άμμωνας Ρα μεταφερόταν από το Καρνάκ στο Λούξορ, προκειμένου να χαρίσει στον βασιλιά τη θεϊκή φύση και να την ενδυναμώσει. Κατά τη διάρκεια της γιορτής της δεκαετίας, ο θεός μεταφερόταν από το Καρνάκ, μέσω του Λούξορ, στο Μεντινέτ Χαμπού, στη δυτική όχθη, ώστε να εξασφαλιστεί η συνέχιση της δημιουργίας.
Πότε ακριβώς ανεγέρθηκε το αρχαιότερο κτίριο αυτού του αξιοθέατου είναι αμφιλεγόμενο. Ωστόσο, είναι βέβαιο ότι οι βασιλείς της δυναστείας των Τουθμωσιδών έχτισαν ένα μεγάλο σύμπλεγμα ναών. Μέσα στο μεγάλο προαύλιο του Ραμσή Β΄ εξακολουθεί να υψώνεται ένα ιερό με τρεις θαλάμους για τις ιερές λέμβους της θεϊκής οικογένειας του Καρνάκ: του Άμμωνα Ρα, της Μουτ και του Κχονσού. Οι κολόνες από κόκκινο γρανίτη σε σχήμα παπύρου, μπροστά από την πρόσοψη και το επιστύλιο, χρονολογούνται από την εποχή της βασίλισσας Χατσεψούτ. Ο Ραμσής Β΄, στη συνέχεια, επαναχρησιμοποίησε και εγχάραξε εκ νέου αυτά τα αρχιτεκτονικά στοιχεία με το δικό του όνομα. Μέχρι στιγμής είναι αβέβαιο αν στο σημείο αυτό υπήρχε ήδη κάποιο ιερό χτισμένο από τη Χατσεψούτ ή εάν τα μεμονωμένα στοιχεία αφαιρέθηκαν από κάποιο άλλο οικοδόμημα.
Ο Αμενόφης Γ΄ αντικατέστησε τον κύριο ναό των Τουθμωσιδών με ένα τεράστιο κτίριο. Η είσοδος οδηγεί σε ένα ανοιχτό προαύλιο διά μέσου μιας μεγάλης κιονοστοιχίας με δύο σειρές από εφτά κίονες σε σχήμα παπύρου, ύψους 21 μέτρων. Το προαύλιο πλαισιώνεται από δύο σειρές κιόνων σε σχήμα κλειστού άνθους παπύρου και οδηγεί σε μια ελαφρά υπερυψωμένη υπόστυλη αίθουσα στα νότια. Εδώ πρέπει να υψώνονταν, αρχικά, οι κολοσσιαίες όρθιες μορφές του Αμενόφη Β΄, οι οποίες, αργότερα, μεταφέρθηκαν από τον Ραμσή Β΄ στο δικό του προαύλιο. Ο συνολικός αριθμός των κιόνων (δώδεκα επί οχτώ) στο προαύλιο και στην αίθουσα έχει αναφορές στις σχετικές με τον Άμμωνα μυστικιστικές αντιλήψεις στην Ερμούπολη για τη δημιουργία (οι αρχέγονοι θεοί ήταν οχτώ).
Η αίθουσα που ακολουθεί έχει, επίσης, οχτώ κίονες. Στον ναΐσκο στα ΝΑ, ο οποίος ανεγέρθηκε κατά τη διάρκεια της γιορτής του Οπέτ, βρίσκεται στο άγαλμα του βασιλικού, όπου κατοικεί η θεϊκή ζωφόρος δύναμη των βασιλέων. Κατά μήκος του άξονα του ναού υπάρχει αίθουσα με την τράπεζα προσφορών, ο ναός της ιερής λέμβου και μια ακόμα αίθουσα με δώδεκα κίονες, σε ορθή γωνία προς τον άξονα, η οποία οριζόταν ως ο μυθικός τόπος της ηλιακής διαδρομής. Πίσω από αυτή, βρίσκονται οι τρεις αίθουσες με τις λατρευτικές σκηνές της θηβαϊκής τριάδας. Στα ανατολικά του ιερού της λέμβου υπάρχουν δύο δωμάτια, στα οποία απεικονίζεται ο αποκαλούμενος μύθος της γέννησης, ο οποίος μιλάει για τη θεϊκή προέλευση και την επιλογή του βασιλιά από τον πατέρα του Άμμωνα Ρα.
Παρόλο που μια συγκλονιστική ανακάλυψη στο προαύλιο του Αμενόφη Γ΄, το 1989, καταδεικνύει την τεράστια ποικιλία των μορφών που κάποτε υπήρχαν εδώ, αυτή δε μπορεί να περιγραφεί με ακρίβεια. Σε ένα βαθύ κοίλωμα ανακαλύφθηκαν συνολικά 26 τρισδιάστατες μορφές βασιλέων και θεοτήτων, που χρονολογούνται από την εποχή του Νέου Βασιλείου και την Ύστερη Περίοδο. Το πλέον θεαματικό μεμονωμένο εύρημα είναι η όρθια μορφή του Αμενόφη Γ΄ πάνω σε έλκηθρο. Κρίνοντας από τα πήλινα αντικείμενα που ανασύρθηκαν από το κοίλωμα, μπορούμε να συνδέσουμε την ταφή των γλυπτών με τον αυτοσχεδιασμό των αιθουσών στο πίσω μέρος του ναού, για τη λατρεία του Ρωμαίου αυτοκράτορα (περ. 300 μ.Χ.).
Επί της 19ης Δυναστείας έγινε μια επέκταση στον ναό, ενώ συνεχίστηκε το έργο της ανανέωσης. Ο Σέθος Σ΄ συνέβαλε στη λειτουργία του ναού, πραγματοποιώντας αναστηλώσεις και προσθέτοντας τελετουργικές σκηνές σε συγκεκριμένα σημεία. Όταν ο ίδιος ο νεαρός Ραμσής Β΄, κατά τον πρώτο χρόνο της βασιλείας του, έφτασε στο Λούξορ, για να ηγηθεί της γιορτής του Οπέτ, αποφάσισε, πέρα από τα άλλα οικοδομικά προγράμματα, να κατασκευάσει ένα μεγάλο προαύλιο και έναν ψηλό πυλώνα μπροστά από την κιονοστοιχία του Αμενόφη Γ΄. Η κατασκευή ξεκίνησε άμεσα και μόλις δύο χρόνια αργότερα ο πυλώνας είχε ολοκληρωθεί. Μπροστά του ο Ραμσής Β΄ ύψωσε έξι κολοσσιαία αγάλματα και οβελίσκους. Ο ένας οβελίσκος στάλθηκε το 1836 στη Γαλλία, ως δώρο από τον Μεχμέτ Αλή, και σήμερα υψώνεται πάνω από την πλατεία Ομονοίας (Place de la Concorde) στο Παρίσι.
Μετά το πέμπτο έτος της βασιλείας του Ραμσή, τα δραματικά γεγονότα της μάχης του Καντές απεικονίστηκαν στην πρόσοψη του πυλώνα. Μερικά χρόνια αργότερα είχαν ολοκληρωθεί και τα κολοσσιαία αγάλματα. Η διακόσμηση των εσωτερικών τοίχων του προαυλίου με τη λιτανεία της γιορτής του Οπέτ, με επικεφαλής τους βασιλικούς πρίγκιπες είχε, επίσης, ολοκληρωθεί. Η αλληλουχία των σκηνών είναι προσανατολισμένη προς τον πυλώνα του ναού, η πρόσοψη του οποίου απεικονίζεται δύο φορές στο ανάγλυφο. Το προαύλιο περιβάλλεται από ένα προστώο, το οποίο αποτελείται από δύο σειρές κιόνων σε σχήμα κλειστού άνθους παπύρου.
Αργότερα, ο Ραμσής Β΄ εγκατέστησε κολοσσιαία αγάλματα και ανάμεσα στους κίονες, μερικά από τα οποία είναι παλιότερα από τα αγάλματα του Αμενόφη Γ΄, που ξαναχρησιμοποιήθηκαν, ενώ άλλα είναι αυθεντικά από την εποχή της δικής του βασιλείας, μιμούμενα τον ρυθμό του προκατόχου του. Ο άξονας της αυλής διακλαδίζεται στα ανατολικά σε σχέση με τον υπόλοιπο ναό, καθώς είναι προσανατολισμένος στην κατεύθυνση του Καρνάκ. Ο παράπλευρος άξονας συνέδεε τον ναό του Λούξορ με τη δυτική όχθη, όπου, ήδη από τις αρχές του Μέσου Βασιλείου, οι βασιλείς ανέγειραν τα ταφικά τους μνημεία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Freed, Rita (1987), Ramses: The Great Pharaoh And His Time, Denver Museum of Natural History
- Minerva Magazine (2021), Luxor Temple: Where kings become gods. Διαθέσιμο εδώ
- Siliotti, Alberto (1999), Αίγυπτος–Ναοί, άνθρωποι και θεοί: Το μεγαλείο ενός αρχαίου πολιτισμού, Αθήνα: Εκδ. Καρακώτσογλου
